THE MATUHI PRESS. Wenerei, Pepueri te 1, 1905. Rangimarie.

Matuhi, Volume II, Issue 71, 1 February 1905, Page 1

THE MATUHI PRESS. Wenerei, Pepueri te 1, 1905. Rangimarie.

Ki te EtitM o Te Matuhi. Ten a Ko.»,— Me to koniiti, tenei ka tahi ano, ahau ka mahara ake, kia whaikupu ake mo nga panr.i a Te Watere, raua If Niniwa e panui nei, ko te panui a T». Watere taku e tau toko ake, penei taku tantoko ake, he whakatika naku i nga kupu o tana panui, koiara te tika, e whakahuahuatia nei e ia, nga ingoa o nga tangata pehi i nga raruraru, o te nei kainga o Wairarapa, no te Taihauauru e tahi, no Ngapuhi e tahi, no Wairarapa nei e tahi. E penei ana kite puta ake he raruraru ki e tahi o nga tangata o Wairarapa nei ka tonoa e Te Watere i nga mea e noho kore raruraru ana hei hoa mona, kite uru katoa nga tangata o Wairarapa kite raruraru ka tonoa e ia nga rangitira, o te Taihauaum he hoa mona, hei whakamutu i ana raruraru, kite mea

he tokoiti nei nga hapu i whiwhi ki tc raruraru, ka tonoa e ia nga tangata, ara nga mea i waho o taua raruraru, e whakahuahuatia nei e ia nga ingoa, me nga raruraru e whakamaramatia nei ano e tona panui, koi ara aua raruraru, e panui tiara e ia, tino tuturu koira nga hoa ona pehi i nga raruraru katoa e puta ake ana i Wairarapa nei, kotahi te raruraru i konei kihai i noho ia ia ki roto i tana panui. No te tau 1864, ka tae tnai te tahi rongo korero, ki ona hoa i whakahuatia nei e ia nga ingoa, kua tae mai te rongo, tera ka pikitia mai e te Hoia a Reumtaka, ko ta matou kupu teuei, ka whawhaitia e matou, ka rongo a Te Watere i te kupu a ona hoa, ka tonoa e ia a Petetone Hupiritini kia tae mai ki Wairarapa nei, ka huihuitia e Te Watere nga rangitira o Wairarapa nei, ara ana e whakahuahua nei, ka tae mai a Petetone mete kanara o nga Hoia, ka ki atu e Te Watere," Kaua e tonoa mai nga hoia, waiho noa iho tenei wahi mo aku kaumatua me aku kuia me a ratau tamariki kia ata noho ana, hiahia e tahi o aku hoa rangitira e noho nei kia n-ru ratau kite kakari me haere ki waho ki nga wahi o te motu e pakanga mai nei," whakaaetia ana kupu katoa nei, e kore ia e whakaae kia tae mai he pakanga ki teuei wahi, rite tonu hold tera kupu, a rite tonu hoki te kupu me puta atu ki waho ina hiahia kite kakari, i haere a Ngairo i te tau 1865, me Hapi, me era atu ranjntira o Ngati Raukawa, me o Wairarapa nei ano rangitira, ara a Wi Waaka a Kahukuranui a Tikawensra Te Tau-CVl'e-Rangi me Karaitiana jTe Korou, e wha te kau (40) nga tangata o Wairarapa nei i haere i taua tau, ko au ano hoki te tahi, o taua 40, no Ngati Kaukawa te taha kia Hapi, kia Ngawaka me nga rangitira tai tarna

riki o Ngati Raukawa, hui katoa e 66 no Hepetema, 1865, ka tae ki Taranaki ka whakaekena taua ope, e nga hoia pakeha, maori, me Meiha Taitoko, t c whawhai tuatahi kia matau, ko te putahi, tuarua o nga whawhai oto matau ope ko o Te Pawa, whare roa - Hawera. No te putahi ara te whawhai i te putahi mate atu o matau tokorua (2) ko te Harawira, ko Kohera, no Ngati Raukawa enei, no te whawhai ki o Te Pawa, tokorua (2) ko Wi Hautuku, ko Piripi Hautaruru, ko nga whakautu o enei e 53, ka makona ite kakari a ka hoki mai, hoki, ite tau 1874, ka puta ake tetalii raruraru i waenga.nui ia Ngatimoe nie Ngati kauiii, whakatika ake ana o Ngatimoe, haere ana ki Poneke kite tango pu mai, ka hold mai ka whakatika a Ngati-Moe, ka tukitukia te taiapa a Ngatikauhi, ka rere mai nga wahincki teawhi i nga pou o te taiapa e tapatapahia ana, ka tae te rougo ki Maungarake, ka rongo a Tunuiarangi e tata ana, ka hinga a Ngatimoe rana ko Ngatikauhi, ka tae mai a Tunuiarangi ka kiatu kia Ngatikauhi, me muti) taua raruraru tukua to koutou raruraru, kite kooti, ka kiia atu e Ngatikauhi kia Tunuiarangi mehaere ra ko kia Te Mauihera korero ai i o kupu, tae ana mai kiaTe Manihera ka korero a Tunuiraugi, ka wkakaaetiae Te Manihera, ka kiia e Tunuiarangi, " Hoki ake nei ia ka tonoa mai e ia nga tangata matau, kite ata whakahaere i to koutou raruraru, hei whakamutu, hei whakau, i aku kupu e korero nei au." Eotahi te vviki ka tae mai te hui runanga, ara kotniti, ka whakaotia tena raruraru, taua hui ana i karanga ai, ko Tikawaenga Te Tau-O-Te-Kangi, ko Karauria Hape, ko Alikaera Maru, me e tahi atu i waho o te panui a Niniwa, kahoro o ana tangata e whakahuahua nei i roto i taua

raruraru o Ngatimoe, me Ngatikauhi, mei korerotia e nei hou-a-nga-rongo i roto i nga pan in a Niniwa raua ko Te Watere penei e kore au e panui i tenei panui, tuturu ko Te Watere raua ko Tunuirangi me nga rangitira kua panuitia ra e Te Watere. Te iwi kohou rongo, tino uiotuhake, " Ko Tunuirangi te tai tamariki motuhake o tenei uiahi o te hohou rongo." 1 rnarama hoki mehemea ko e tahi tangata ake i tae mai kite whakamutu i tana raruraru e kore a Te Pianjntakaiwaho me Ngatimoe e rongo, na te inohio o taua kaumatua he tino toto hcke iho a Tunuirangi no ona tipuna, •' Koia te take i mutu ai taua raruraru i taua kaumatua, te whakaae kia mutu, ka hoki ake ano te kupu mehe tangata ke atu e kore a te Rangitakaiwaho e mutu me No-atimoe." No te mea ko to maua nei hapu ko Ngatimoe he hapu kino atu i roto i tenei takiwa ara i inna i nga ra o te Maoritanga, no tenei ra me ki ake e au te tahi Hapu pai atu kai roto i VVairarapa nei i rongo hoki koutou i tae a Te Manihera raua ko Tikawaenga, ki W T aikato ara i te hui a Waikato i te Kuiti, koa raua kupu i reira. Na Tikawenga kote nei kupu, "Me mutu te hoko, me mutu te reti, me mutu te rohe whenua " te whakautu a te Ngakau " e pewhea ana koe kite hoko a Ngaraihi i te Aroha " te kupu a Tikawenga, " me whakakore atu tena hoko," ka tu ko Te Manihera, " whakarongo Waikato taku kupu kia koutou kati hoki Ki runga ki enei waka o koutou, e peke ki runga kite waka o to koutou tipnna o Tamatea, kite waka nana imau mai Te Atua, e nga iwi e nga hapu ki te wluikaaro noa ake kua tutuki pea tenei kupu kia koutou e pae maina, i toku nei whakaaro pohelie noa iho, 'nana ia, e nga rangitira e noho mai

nei i nga motu nei, ana atu anokahore ranei e pai ana." Taku kupu whakamutunga mo Te W ate re me Tunuirangi me nga rangitira o te Taihauaiiru, me Wairarapa tena korua me o korua hoa ka taka atu nei kite kupu oneone e tahi, e ora mai nei e tahi i to koutou kaha, Matene Te Whiwhi 0-Te-Rangi, Petera Te Pukuatua, tena ko rua, nga pai pehi raruraru ano o nga tangata o Wairarapa nei i te tan 1853. Aliakoa ra kua riro atu korna i te kopu whenua e pai ana, no reira ano te tangata, ko te wairna kua tae atu kite wahi kei reira nei nga kapua o te rangi, te kainga hold tera o Te Atua i mihia ake ai korua e ahua mo to korna tae nga mai kite whakamutu raruraru ara kite hohou rongo, ko ta Te Atua hoki tera i pai ai, e hoatu ai e ia lie Honore lie kororia, he maunga rongo ki runga i te whenua me nga tangata koi ara ko korua. Heoi ake akti kupu kia orate Etita. H. T. Rangitakaiwaho. Papawai. L'anuere 23, 1905.