KIRIHIMETE KI MOTEO.

Matuhi, Volume II, Issue 69, 18 January 1905, Page 7

KIRIHIMETE KI MOTEO.

He maha nga hapu i hui mai, i te miunnga o te karakia ka takoto te kai, i mtino te kai, ka hiii j ki te marae ka whi.kapuaretia nga take o te pohiri, fira o te marae. l'aora Kurupo— Ka mihi kite hui i runga ite ahua ? n ga kaumatua kua ngaro kite po, Ko a ratau tikanga i mahue ake, ko ka waiho nei hei take mo to lat au hui, e haiM i te mea he take hou

mo tatau kia ora, i roto i te ra o to tatau Ariki. Tuatahi o Nga Take— Kei te kitea i roto i o tatou kainga te heke haere o te whakapono, he taonga tenei i waiho ake e o tatau matua kia tat&u', hei rniUua mo tatau i muri ia ratau, ma tatau ano, e whakakro tenei ahua. Tuartia— He kohi moni mo te ing;oa o to koutou tipuna e tu nei, na ratau ano tenei take, waiho ake nei. Tuatoru, ko te taake, ara ko te reiti kua pahi mai nei te puuru reiti kia kaha tatau kite whakahaere i tenei take, ko te kaupapa o te marae ka whakatakotoria <£l9. NaMohi Atahikoia i homai £l, ka rua tekau ai pauna te kaupapa. Ka tu ake ko K. Hawaikirangi ka takoto, mo te rohe o te Pakipaki, Waioteraipu Koparakore, JE2 7s 6d. Paul Tomoana, i whakatakoto, mo te Waipatu, Ruahapia, £l. Heta. Hakiwai i whakatakoto mo Omahu me ona wahi katoa £2 2. M. Whitiwhiti i whakatakoto mo te Waiohiki me ono wahi, Ml 10s. Tangahanjjaha i wiiakatakoto mo Intone, £5. lhaia Hutana i whakatakoto mo Pakaroa, Waipawa, Porangahau,j£6 ss. Hohaia te Hoata, £l. He rnoni kohi i reira tonu, 10s 6d. Hui katoa e, £35. Kua mntu tenei take rnehemea kei a koutou e tahi take me whakatakoto. Ka whakahaerea e te Hutana ko te pohiri mo te whare i Puatai, Kihipane, takoto ake te moni, e rua pauna. Ihaia Hutana— He tumau ake na te tangata kia whiwhi ki nga tan maha e ora ai te tinana i tenei ao. Na reira kaua hold e wareware kite ahua o nga ra kua pahemo, kia anga

ai te ngakau kite whakaaro, kite whakahaere, i te tinana i roto i nga ra e heke mai nei. E nui ana te hari rue te koa o te ngakau mo to koutou whakaaro, kia whaimana ahuaki te whakatakotb atu i etahi take mo to tatau huiMiinga mai ki konei, i tukua ake riei i roto i te panui. No reira tenei nga take i whakaroa hei whakatakotorang-a atu makn ki to tatau hnihuinga. Tuatahi— Kia kotahi te whakaaro, kia man ki o tatau tikanga Kaunihera. Tuarua — He inea tika mo tenei wa kia : whakaaro nga matua kite welie i etahi eka whenna i na pan nga tan o nga riihi hei akoakomia nga tamariki 'ki nga mahi miraka, me era atu mahi e whairawa ai te 1 Tuatoru Kia tukua he kupu ma tenei hui, ki te o te kareti o Te Aute, kia whakahaerea e taua kotahi tanga, ' kia tu he kura mahi aringa ki Te Ante. 1 Tuawha— Kia hangaia he ture kaha hei ako i ' nga tamariki kite mahi l roto i nga tau 10, 15, ranei i roto i taua kura. Tuarima — • Ko te hiahia o tenei hui, kaore e tika te whakakotahi i te -maori kite pakeha i raro i nga tikango whenua e rereke ana. Tuaona— '•■ • ■ iti Ko te hiahia o tenei hui, kaore e whakaae kia whakamutua te ineina maori i te Paremata o te Koroni. Hei miitunga iho me kaha koutou 'ki te tono kia whakaturia he kura mo lien tamariki ki konei' tonu. • • Kati me whakamarama ahau mo te take tuatahi kai urui kite tikanga.

K hoa ma kaore he tikanga penei kua hoatu ki nga iwi maori e noho mai nei i o ratau nei motu tutui u, ko dm maori anake o Nui Tireni, waiho atu ma te pakeha e turaki, kei te mohio tatau, ko te whenua te putake inahold rte ture mai'ae mo o tatau tinana anule kaore he kupu a te pakeha nio tena otira me panui atu te tahi reta na to Pirimia ko ia tenei. Nga maori tuturu hui atu ki tiga Awhekaihe o Nui Tireni He reta i tu hia e Te Hetana, Pirimia o Nui Tireni. 1 mtiri tata iho i te tun nga o Karuta hei Pirimia mo Niu-Hauta-Weero, ka tuhia mai e ia te reta kia Te Hetana, Pirimia o Niu Tireni, he tona mai itm te iiioi mai alio kia whakatungia atitte ahua o te whakahaere o te kawunatanga mo te iwi maori tuturu o Niu Tireni, hui atu ki nga Awhekaihe ko te whakahoki tenei a Te Pirimia o Niu Tireni. • • r u Kia Karuta Honore, Pirimia o Nui-Hauta-Weera:— E hoa, tena ra koe tenei tau reta kua kite ote23 o Akuhata, 1904. li hoa kaore alio i wehea lie mana motuhake mo nga maori tuturu hui atu ki Awhekaihe Niu Tireni e te kawanatanga, otira ko to ratau whananngatanga kia ma tau kite iwi pakeha o Nui Tireni kua uru ki roto i nga pukapuka o te koroni o Nin Tire/li. No te takiwa i tukua ai e nga iwi Maori Kuini Wikitoria te mana o enei nioiitere i te tau 1840, ka kiriminitia ar.i ka hanga te kawenata i waenganui W Kuini Wikitoria me nga maori, »i» kanaka e whakararurarutia to ratau whaipanga ki to ratau oneone e te mana o Kuini Wikitoria, engari noho ratau i raro o te mana o te ka> T una o Ingarangi, me tuku o rata 11 • whenua kia Kuini Wikitoria. 1 rangn i,tena ahau ka kiia e te Kuini o luff 1 '

. rangi kia-tiakina nga maori o 23 iu Tireni, a, me hoatu te mana ki nga maori me nga ■ tikanga whakahaere katoa,, penei ano me nga pakeha o Ingarangi, ko te whakamananga o teiiei. kup'u "e* mohiotia ana ko te " hangangao te Tiriti-o- Waitanga, 1810, e man neir runga ia ratau, tenei mana tae noa mai ki tenei ra e mohiotia ana nga maori a Niu Nireni he iwi no ratau te whenua ara e mohiotia ana e nga mana whakahaere o te koroni o Niu Tireni, U; ae, rereke rawa to ratau tuunga i o e tahl iwi maori o etahi 'motu i rifo nei o ratau na whenua i te rau pa tit, He iwi toa tenei iwi te irUleyri, ' a]' he iwi e ;ra e kaha kite kia kauaka ratau e riro ki mroi te mana o : tetahi atu iwi engari inaianei heiwi kaha -ki te' kima i nga matauranga, me nga mohiotanga o naianei. Otira i mail ano ratau i nga 'rakau whawhai kite kawanatanga me te-Mohio ano o te kawanatanga ki to ratau toa kite whawhai engari tetahi noa pai atu ko tenei iwi inaianei. I tenei ra kua kotahi -tonu raua ko te palieha, kotahi tonu'to raua ture, a, kai te mahi tahi raua i roto i nga tikanga nunui. He nui te whenua i tenei iwi i te maori, ko ratau tonu kai te tiiahi io ratau whenua,kai te Riihitia wahie ratau kite pakeha ko nga wahi i toe mai kia ratau hei kainga nohoanga no ratau. Kanui to ratau hi ahia kia whiwhi ki nga matauranga e akona -ana i roto i nga whare kura fcua hoatu; e te kawanatanga he kura neiakoia ratau tamariki, ki ia takiwa niaori; ki ia takiwa maori, ko etahi o a ratau tamariki kua piki haere te mataurahga, nga 1 tamariki taane, me nga ' tamariki wahine, kua tu etahi hei j ta.vuta, he roia etahi. He reo to

ratau kai roto i nga whare e rua o te I'aramata, ko te Minita mo nga u mea maori " he Awhekaihe i roto .i te kawanatanga o JSui Tireni inaianei, engari e tu ana .mo te taha pakeha. Otira ko te inokopuna a te iwi maori i hapai.jle pakanga whakarnutunga kite kawanatanga kua noho kite whare Kaunihera o riinga, ko tona tipuna he mea whakatii e ona iwi hei kingi mo ratau, ara lie mema no te kawanatanga. Kua oti te hanga tetahi ture, kua pahitia, .hoki hei whakahaere i nga whtMiua maori ko nga toenga o ratau wheiuia kai roto i o ratau ringaringa iiia lioru ai e mahue kore whenua o ratau uri i muri ia ratau, kua pahitia hoki he ture ki ia takiwa maori, ki ia takiwa maori kia riro ratau hei kawanatanga motuhake kia whaituana ai ratau kite hanga tikanga mo ratau kainga, hei ako kia mohio ratau kite whakapau tika i a ratau moni." ....... . He mea Haina e, li. Hetana. I whakahaere ai nga komiti marae, e whiu ai hoki i te maori i te pakeha, me era atu tangata kei raro i te rohe kainga i te pire kiore. '.; Ko te papa kainga kai raro ten a i te ture Kaunihera whenua, tona tikanga ma ia tangata e tonokahiti kiawhakamana he papa kainga mo ona, Kemana ke te papa kainga kei raro ite Kaunihera whenua, he mana ke to te rohe kainga, kei raro- ten a i te mana o te Kaunihera marae, kaore he mana o te rohe kainga kite papa kainga ahakoa i roto i te rohe, i wah.b ranei o te rohe, tera atu te roano-a o u«a. whaka marama. ■■■■ ,);:•■ : '■, • : t;;u Otira ko nga take katoa i takato.ki tenei marae e kore e tutakina, kotahi anake ko te take kura mahi aringa, ka tukuatena hei motini ko te luii a te

SotahitangaiO Te Ante uiea ake nei ka tuki Mohaka.., Heoinga rneaii.mau.na te kai«tuku korero;ki te: Matuhi.. Tihema^.UXMi