KI TE ETITA O TE MATUHI.

Matuhi, Volume I, Issue 41, 22 June 1904, Page 3

KI TE ETITA O TE MATUHI.

Okoha Pa,

Pelorns Sound, Blenheim. .

Note 0 o Mei nei ka hui;nga Hapu.o ot<? vq\]q. 9 ; Arnpawa. mojte...powhiri a

Ngatekuia kia tae atu kio Koha i te ra marena tanga o a ratau tamariki oTe kuraTiemi WaakarauakoTeoti Temete me Tepongi Kure raua ko Eruera pou. Herai Whiro ko nga hapu kua tae wa-r we kite m.iiue ko Tiwini Poharauia me ana mokopunai'haere inai i te West port no Ngatirarua muri mai lvo Ngatikoata i ha'ire mai i Whangaree i runga ito fatou tima ano, tua toru.

Ko Ngatirarua me Ngapuhi me e iahi o Kgatiawa ko Haimona raua ko Ihaka i roto i tenei opo noteata i te 10 o nga ra no Ngatiawa ano kia Ngahina me lleeni e toru tekau tenei ope i piki mai ma runga man nga kote roa 8

maero tauana te ngenge ki nga Hakuikui nie nga wliaereere waha ai te mahina te tamariki, mete iwi nei mete Pakeha piki tahi mai i te maunga kotahi tonu te powhiri ko te oha. rano ko kumea mai te waka ko te tianara o tenei mahi ko Tewatene he pai hoki te mahi a nga tamahine kite pukana me te nga wart 6 nga tinanatata ana te tamariki o nga tiawa me Xgati Rarua te whara i nga tinana o te mahi nei o te tamahine ko te ope whakamutunga no Rangitane ko Hohua Makitonore mete whaereere no te 11 a.m, i taua ra ano ka tae mai te Tima o te Minita o Ahi Tikona Kerehi me nga Pakeha o Haveloek ko te maha 30 tekau ka haere ano te iwi powhiri me, nga tamariki kuia p Gkoha ko Kipa Whiro me Haimona i te arahi mai i te ope Pakeha nei ka powhiri nga Maori ka rnutu ka hipihipi te iwi Pakeha o te ope pena tonu a tail noa kite marae ko nga hapu i wjiaiti katoa kite marae ara a s.gaii Eoata ine Ngatiawa, me Ngati Rarua, me Rangitane hui katoa te maha o nga Maori e 250, ko nga Pakeha ,e7O ka tu at a a Kipa Whiro ka whaka mini atu Ma Te Kerehi me nga Pakeha mete ki atu ko nga whai korero kei ; a

Haimona ratau ko nga hapu'e pae nei Ida koutou, kamutn ka haere mai te iwi Pakeha kite kai kia watea te hakari o te marena kite iwi Maori an ake hei mihinga hei ako ranga manga whanaunga mete iwi kite hunga i marenatia kia mutu ka whakauru a koutou te iwi Pakeha hei ra mutunga tenei mote aroha Maori kua maha'ehei tail i noho ai i runga itenei ahua kite waiho he moumou taonga te aroha Maori engari he kupu whakatau ki ano tate Maori rere ana te atua ko whiowhio, waiho iho te mate mo apopo, ora ana te ope haere mate ana te tangata whenua na te roroa ra ote pi re kai anga hapu i 'nuiri ake nei ko tau te aroha tika pumau'e kore e paheke mo ake tonuatu ka mutu kia ora koutou. Haimona Patete. Haere mai e Kere whaka ritea te karanga atu ate komiti o Okoha e ki a nei ko Ngatikui kia mai "koe kite hono ia matoti tamariki kite hawhe ote Ture e kia nei kote Ture a te Atua ina hold te Ture tangata e whakahaerea nei i nga mema o kuia i te nei ; marae kua pa atu nei to raua reo kia koe me a ratou Pakeha ote Hoi era (Haveloek). Haere mai tau tokoria o koutou taonga ote iwi Pakeha ara te marena he ftiea nui tenei ki no-a hapue pae nei. ; He tohu tenei kei te aki mai koutou i muri i nga Maori kia haere i runga io kautou tapuae ina "hold note ra i karaunatia ai to tatou Kingi ko te ra tena i whakakotahi ai nga Pakeha rne nga' Maori o roto i te rohe 6 Arapawa na aku form i tuku te mere paunamu oha ate iwi, ka ngaro kite po ; a Ngatikuia me Ngatikoata me Rangitane kite lea o Blenheim he tohu rangatira tena kite iwi Maori i raua kite kore he mere he paraoa a e tahi tangata iwi hapu ranei e haere i roco i nga ra nunui penei mete ra o to tatou Kingi ka taka te in<roa ranga-

tira, ko te whakahoki a te Mea kia an ko te tokotoko nei ko tona ingoa he marake kua oti te tuhi te ra i hono ai nga iwi ko te ra i karaunatia ai a Kingi Ernera VII Akuhata 9, 1902.

' Karite tenei-kite tokotoko ia Mohi.i te whakakotahi tanga o' te iwi kite Atua a ko taua tokotoko ano na ana i wero te kamaka puta moi ana te wai whakaora i roto te Ture Atua mete Ture tangata ina e whakahaerea hei te kaunihera haere mai haere mai ka rite te kupu whaka rite kaua i te rakau kotahi ka whatu enoari ona huihui kapaihere na e kore e whati ina koutou e pae main a kia ora. katu mai note ope Pakeha ko Stanfield lfaranga mai katika o kupu ko to matau hiahia tena ko te puaha kite nei rangatiratanga he kurft otira me ki atu ano aii kei mea tatou ko te marena kaore ona paheketanga irunga ite kupua.te Atua ko te tangata mete wahine ' tika kn' oti pai term kupu he ahakoa he tauira otiia kia li kite whakahaere i te Kaunihera he pai kei roto Ida ora koutou katoa heoi ka ki ia e nga hapu ka oti mo nga Maori Ko Haimona ka ruru e hoa ma be hanga aroha ka tae ano nga Pakeha ki nga mea e mohio ana te Pakeha ka penei ano mete Maori nei ka ru mete mihi atu ano ka mutu ka tangi te pere o te tin'a ko nga kaawa ko nga mema o Ngati Kuia, ko te Pou H, Whiro, Ko Tahuaraki Meihana ko te roa o te whare kainga f- Tiini te roa ka mutu te'tina l te 4 p.m., katangi te pere o te marenatanga ka mutu ka haere mai kite whare kai i reira te hakari o te marenatanga kapa te karanga a te iwi kite hunga i marenatia mete whiu haere mai te Pakeha me te Maori i te manuhiri ara i nga mea i marenatia kite raihi atomo noa kite whare o te hakari ka whakauru te Maori kamutn ka whakauru te Pakeha

i to 8 p.m., ko nga kanikani me nga poi i taua po ano ka hoki te Minita a te Kerehi me tona ope. Oti ia ko nga tangata whai korero o te Marae ko Te Meihana, me Kipa, me Hapiata, mete -Watene hui atu ki o Ngati Koara kia Haimona, me Karipu, me Hone Tui meta ratou Hunaonga mete Hekenui, me Tuare Hiparaiti.

Ko nga whaikorero note 9 o nga ra i te 3 p.m. te Meihana hare mai korua ko to tamaiti ko Haimona kapai kapai karite mai ia korua me nga hapu e noho maina haere mai kite ra o a tatou mokopuna i honoa ai hei wahine hei taane hare mai e Hai ki to marae kei ft koe he kupu mo muri i te ra o potiki kia ora. Kipa Whiro haere mai e Hai kapai karite mai ia koe te tono atu ato iwi a Ngatikuia kaua hei pouri a hakoa na matou ko tuakana me to taina me to matua i panui ara i whakakino koe heoi kua kite iho au ko au ano ko te kai panui i he ahakoa ko te ra e honoa ai a tatou tamariki ko te ra tena e unuhia ai taua panui a matou i roto ite Puke Ki Hikurangi kote nei haere mai haria mai nga kupu o te hui parae ki Mahitaone mete Ropu Mahi Atawhai kia ora koe. - Te Watene Whiro haere mai e i Korua ko Haimona haria mai nga hapu o roto i te rohe nei kite powhiri a to korua hapu kapai e Hai kei a koe he take mo- te ra o a tatou tamariki ara te Ropu Mahi Atawhai me etahi atu kupu haere mai tenei to iwi a Ngatikoata e pae ■nei kia ora Hapiata kapai nga kupu «e kotera o a tatou mokopuna hei whakapopototanga i nga take katoa e pu* ta mai ana ia Haimona ahakoa te kaunihera mete Ropu Mahi Atawhai kia mohio ai tatou kite ahua o enei taonga k ei tau patupatu kia ora Ihaka karanga mai aku tamariki koutou ko o

matua nate reo i ha ere rnai nei e te whanau kapai kia ora Ngatikoata Haimona haere mai e i Korua koto tamaiti ko Haimona me nga manuhiri e noho maina kapai kua huihui mai tatau na te ra o a tatou mokopuna tatou i whaka huihui kia ora Karipa haere mai tatou * ki Okoha nei no rnua no nga kaumatua e ora ana ka noho ia enei koko kapai ko nga wahi tenei i mahi ai ratou a Ngatikoata me Ngatikuia ia ratou na mahio roto i tena kotaliitanga no naianei iia e mahi nei nga uri i tenei kotahitanga Haiinona karanga mai kia mn.ua me nga Hapu e pae atu nei karanga mai e Kipa me o matua kaore aku tikanga mo ta koutou panui kia Kiingi tena kua tutuki ina tatou e tukuneiki raro hei aha maaku ena korero ae kei au he take ma tatou ara manga hapu kua whaiti mai nei i muri i te ra oa tatou tamariki. No te 11 o nga raj muri i te parakuihi ka tangi te pere korero kite marae kamutu ka tu a. te Watene Whiro te iwi kua huri te ra marena ko te nei taima ma tatou manga hapu he kupu atu na aku ko nga kaupapa korero kei a Haiinona mo tatou kia ora koutou, Hone Tui e tautoko ana tautoko katoa, Haimona nga hapu whakarongd mai kua tutuki te Ture tuatahi te marena ko te ture tuarua tenei heoi kia ora katoa tatou te hunga i haere mai ma uta mete hunga i haere:.ma ima te inoana i te mea kua whakapuaretia tenei haora maaku kia ora ano tatou, kupu tuatahi akee nga hapu kei te pouri au mo te ko'renga o te Tiamana o te Kaunihera e tae ki Ruatoki kite hui topu me taku mohio karua enei hui topukaore ano nga ripoata o nga .Komiti marae i tae noa he mea nunui enei kia mohio tia ai te kaha o te Tia* mana me ona Komiti Mawe kite m? kautu i tona kahui i tona kahui e ham j te mea be mange re no nga Komiti e

nga no te tohutohu o nga ripoata i tukua mai e te Tiamana ki ngaKomiti te rereke no reira e te iwi kia kaha te

titiro mehemea ano pea he kai tohutohu ki taku whakaaro kua tae kite hui ka

oti ko te Tiamana o to tatou Kaunihera kabre ia e pai ana kite kai tohiitobn me etabi o nga mema mete Tauru PiHpi, me Tamati Karira, me Tahuarba Karira'ki taku mohio kaore i taea te tekau tangata kei raro ite mema kotahi ko au te kai tohutohu i whakahaerea e te Kannihera heoi unU to nit te Tiamana i'tona whakahe whakarongomai taaku me tuku te Tiamana ki raro kei au ano nga take tuatahi kapre iainoho"* ki ruriga i tona tuuru i te but tuatabi o te Kannihera o Arapawa nei Tuarua i tanumia te tup&paku kite marae o taua whare a kabre ia i te tae ki nga marae o tana Kaunihera he kai tobutohu tetahi e pau ana tana whakaaro ki oiia hbibo reihuhei aha ma ana te iwi tuarua kei te korero hanihani ia ki nga tangata me etahi o nga hapu o Arapawa a kua tau te umere a nga hapu ko a Ngatikuia me Ngatikoata ine o ratou mema Kaunihera me Hangitane me tona mema me nga mema e rua o Kgatlawa ko te maha onga mema Kaunihera kei a Haimona—Pbu H. Whiro Tahuaraki Meihana Tuiti Makitonore Hekenui Rauhihi Pumiipi Love Wiremu Keepa Ko Pahi Iraira, mema 6 Kawatiri kua mutu hoa atii. Kb te Waihaere Hiburaiti i unu ia ki waho i nga taha e riiil i te pooti nib te kai tbhutohu e nga iwi be ture tenei heoi ma te Kaunihera be whakatutuki i te ture tooku whakaaro kb te tangata mohio kaha kai ratau a kite ho atu e tatou he rangatira kaore e mbhio, lie

aha te pai, tetahi nga tangata katoa o ngahapu kei rbto i te Robe o Arapawa, kaore i te haere ki nga hui wllai tikanga a te Pirimia, kei temohio te Minita mo te taha Maori ki taku kaha ki to

whakahaere mo te Kannihera ki tekore enettikauga e whakaarohia nei ean hei painga mo enei heoi kamuta taaku tautoko i nga ture e ahu ana mo. te iwi ina kite mohiokoutou kua pan tooku oranga kite whai i nga* tikanga hei oranga mo koutou ara mo nga uri e-27.0 pauna ka-ati tena mo te Ropu Mahi Atawhai, te iwi be taonga tena hei okiokinga mo nga kaumatua kaore he wahi manga kaumatua i te Kaunihera no nga tarnariki tera turanga/ mo koutou me nga wahine me te iwi'tera nohoanga, ara mo nga tangata e pi.ri pono ana kite Kawanata-; nga, a ka whiwhi ratou imga mananui tiwhikete mema menga tumuaki me nga teputi,' menga kai tohutohu, me nga komiti me nga kai mabi ture, te. niea nui r&wa o tenet Ropu kia noho taone taiia- te iwi Maori tooku tino hiahia kia tonoa he peka mo Arapawa nei ka kiia he tiriti kia whai mana koe te Maori ki nga whakahaere katoa mo te ora motuhake, heoi kia ora koutou. Te Pou H. Whiro, kapai o whakamarama mo to matau tiamana ae e pena to nu ana me o kupu e korero mai nei no reira te iwi koi nei te huarahi e taca ai e koutuu te whakatika te whakakahore ranei matou, ana kitea e. koutou o matou lioha ke, matou kei ruuga ia koutbue tua na ana koutou matou i whit} ki reira mo te tika, mete hapai tika i te ture ma to matou pai, tika irunga i nga ture e kitea iho na e koutou, ka waihb kite kore ripoatatiaki te Kawauatanga o matou he kia tuku ki raro, kati tena mo te Ropu Mahi Atawhai te iwi aha koa he taonga hou rawa tenei e korero nei a -Haimona mete Matuhi

te iwi nga. Hapu e paenei,he. taonga, Katahi. snip tenei mana . ara, ingoa. nui : ka homai Id te iwi Ma°n,. ah a, koa maio« i te kura kaprematou e mohio, e ngari Ida otij nga kuare na katahi matou nga mohio tanga, karere kite kind jioho anga r ..u.ui r na.hold a Baimojia heki ana te werawera e' korero na kia koutpu i ,riga.ra kahori nei 'mo te Kaiuiihera. rere ana nga. rangatira ki nga tuuru, ina a Haimona. e noho nei ano, e korero neii te ; Jtopu Mahi Atawhai Kawanatanga mo JNiu Tireni.'.ara ino te tapne e korero nei,a raua ko te . Matuhi 'he tika 1 timata uiai te iwi Pakeha i. te, taone i te tuatnlii- kaua tatpp . e ki ko te m'utun'ga mai tena ma aku. i nae, korero hauiiga ano hold te mohiotanga' o Haimona, koi nei te: take o nga tamarild kura o te Maori i_ ngaro ai te mohio tanga he aha he kore taone.ote Maori hei kuhunga atu kia.mau ai tonamohio tanga no, kona ahakpa i tae kite kar ; eti f te Maori ki ije. hold, mai ft nga" Maori' kore rawa, e mohio atu i ngamea,kaore i kura, na te whiwhi nphpanga an ate, «i'oha o nga .Pakeha kite kukume. £ia ratou nphp, ai-kp nga mea o nga Maori e_ haere nei nga no reira kei"'te # tika nga kupu a. flaimpna. irpto i te Matuhi nei nei ki tp tia nga Koiniti Marae e te Kawana ka.hinga nga taone pNiu Tireni ka neke atu te kautp p nga pa Maori arataone no reira he tika me turawa he; taone ka kiake au ae karpa e nei mahi e haere ana ina koki e ki nei a Haimpna he kuri ma aria e Ajawhai to tatou Kannihera ko nga take., ko nga paina kite hikoi nga wae, kite tika anake kaore he nioni paina ko nga marena kei te puta tena jaoni ki wabp me nga iriiri kei te puta ki wa.ho me nga raihana papa.rakau ta <ke kei te puta ki wahp,' erua tonu'kei a tatou ko nga kuri mete paina e Vhoa

ma:ka ( kitea akua nei te kikp kore, kautu nga mema, a kua nei ka ki hold nga Kpmiti me utu ratou ki tekore me npho noa jho, e hoa ma ka ki tea mai ra ekoutou te mate o te taonga nei, Ida ora koutou Haimona katahi ano matou ka mphio ki nga tikanga' kaore iiokio inatou mema ina hold mai i nga hui e korero i nga mea i pahi i £ ratou iiaunihera, HoneTui kei te whakapai aiiki nga take e whakanmrama nei a rlaimona koia ra tena te tikanga kite kitea te he o a tatpu mema me to ratou iianiana me tuku ki raro me nga Komiti marae ki tekore e whiifi nga inea. he, te Komiti me tuku ki raro me tn atu he Komiti hou,. Haimona tenei tetahi ko te kohi aroha ko te nei tetahi kei te mbhio aukei te pa he taumahatanga kia koe e Ngatikoata kua kite au i te mpni o to kphi arolia, takn kupu kia koutpu kaua e kohi ke atu a ma te oti rano he ture mo taua kohi'ka' kohiai kaua e poka hpa ko te Kaiihihera he ture nga mea, e puW mafanarroto/he ture he mohio 1 apirana' tfgata Id te ture ho tana whakatakbto 1 i tenei kupu i rereke lei waho i te ture.

Haimona Patete.