TE NOHANGA O TE KOMITI MONGA MEA MAORI.

Matuhi, Volume I, Issue 14, 16 December 1903, Page 9

TE NOHANGA O TE KOMITI MONGA MEA MAORI.

Te Ripoata irunga i te pire whakahaere ture monga whenua Maori, mete pire Kaunihera Maori. (Ka Te R. M. Haittana, Tiamana.)

RIPOATA.

Fire whakatikatika i nga ture whenua

Maori

Kua whakaaro au kite Ripoata ate Komiti monga mea Maori, kua vvhakamarama tia i runga ake nei te pire, ko tana take kua whiri whiri tia, kua whakaaro tia iho me whakaae kia haere taua take me tika ano i runga i nga whakahaere nga e whakaatu nei i te kape o te pire, ko ana take e tuhia una me Perehi. ,-

Ko te Komiti kua whai kupu i runga ano i taua take mete whakaae ano me kaua te Kawanatanga e whai tikanga i tenei tunga o te Paremete, e ngari me whakaaro kite kirimini i waenga nui i te.iwi Pakeha, mete iwi Maori, e whakaatu nei monga rakau. R. M. Hautana.-* Noe.ma 10, 1903. KO NGA WHAKAMARAMA rIUTURU. Turei, 27 o Oketopa, 1903. (Nol.) I runga i te whakaaro ate Tiamana mo te ture whakatikatika. i te pire whenua Maori, e Id ake ana hold au kua tukua atu e au he panui ki nga tangata e whai tikanga ana e whai take ana i roto i toku takiwa rnete whakaatu hold kia ratau ko te whiriwhiringa o te pire kua nekehia, i te mea me whaka uru atu etahi kupu e tutohu nei i te

rarangi 31a, Kua, tae mai hold Ida au to wha'kautu, he reta mai na ratau ka'ore c kaha kite haeremai i tenei no hanga o te Komiti i te mea he roa rawa te takiwa hei haerenga mai kei tawhiti ke noa atu i Pan eke heoi ina ta ratau, kupu e hangai ana ki runga i te take, ko taku whakaaro me panui kia rongo te Komiti, heoi ka tono atu au kite karaakakia panuitiate reta i te tuatahi. [Ka panui tia te reta koia tenei,] Kawakawa, Oketopa 23, 1903.

Ehoa, —I runga i te paa rnamao rawa o te takiwa atu i konei ki Poneke na, mete poto rawa ote taenga mai o tau panui, kua tae mai nei me tau uiui ano monga take e pa, ana kite pire whakatikatika mo nga whenua Maori, heoi kua kore matoii e tae atu ki mna o ton Komiti, heoi ka tino inoi atu matau kia whakaae tia mai kia whakatakoto tia a whakaaro ki niiia i tou Komiti, kei.te taha o tenei te tino wliakamaramatanga, i te whawhai atu kia wawe te tae atu tenei whakaatu i te takiwa e iioho ai tou Komiti, ka tukua atu e mataii he tangata hei mau e rua tekau maero kite poohi. Heoi.

Wenono H. Riiri. Wiremu Tuari. Ki te Tiamana o te Komiti mo nga mea Maori, Poneke. I runga i nga whakahaere nga mo te pire whakatikatika i te ture whenua Maori, mete patai a te Komiti monga mea Maori.

Ko matoii e mau nei o matau ihgoa i raro iho noi e ki tuturu pono ana ta matau whakamarama —

1. I te 15 o nga ra o Hurae, 1902, ka riro mai ia matau tetahi kirimini i nga Maori mo tetahi ngahere he kahikatea nga rakau o taua ngahere e tata ana kite Kawakawa, pei whairangi mo te utu e rua mano pauna £2,000.

2. E ono rnaraina i muri maio te

takiwa i hainatia ai taua kirimini, <ka tute huianga Maori ka whakataua te rohe mote moni nei monga rakau o taua- n gah e re, h e oi -. 3. Ko nga Maori e tino whakaae ana kite utu e whakaatu nei i te kirimini.

4. Ko taua whenua he papatupu, engari ko nga tangata nona ake te whenua katahi ka ! tino mamma i te whakaatu a te Kaunihera Maori. 5. Kaore matau i tirotiro i mua atu i te whakahaerenga ite kirimini a tera ano te'tahi raru raru kei te wairua o te ture whenua Maori mo enei take e haere ake nei.

(a.) Ki ta matau whakaaro ko te ture e whakaatu nei ki nga whenua Maori, e maro tonu ana i runga ite hoko whenua, i runga i tenei kupu, whenua, mete whakaaro ko nga Maori kaua ka hei kore rawa he whenua.

(b.) Meta matou whakaaro ko te nei ture kaore imahia kia kore mana nga Maori'ki te hoko i nga mea whakatipu a te ringa, ara i nga oti, witi, kaanga, harakeke menga rakau, me etaHi atu mea.

(c.) E whakahaere ana matau i runga ano i nga tikanga o nga tau maha kua pahure ake kai muri, meta matau tango i nga whenua papatupu i te mea hoki kaore e whakararuraru tia ana, e mahipai noaatu-anaki<nga Maori.

6. Ko a 1 matati mah iikatea* e tino pai ana kinga Maori e hara ite mea e mania, ana efcahi tikanga <ki roto i te kirimini penei;e wbanako ana matau ki nga Maori. 7. Ko; te anake e whakamarama nei' ko 7 ta matau kirimini kaore noa iho he tikanga' e kore hoki matau e whai ina»a ki'tetouo atmki nga Maori mote monr i utua atinner e matou i kia ratau ara ki nga Mnoriv

8. Ko te rarangi ,o te pire e hangai ana ki taua; take kei te Kaunihera te tikanga kite hiahia ratau ki whakahe, ka kore noa,iho he tikanga o te kirimini kia matau, meWmea kiite hiahia nga Maori, kite pupuri i taua whenim kei runga nei nga rakau e iipu ana, mate Kaunihera, ra ano he homai e mana, katahi ta matau kirimini ka. tino kore kaha rawa atii. 9. I te mea hold ko tenei takiwa i mua ake nei e tiri ana i te oti, kaanga, harareke, menga rakau i runga i nga whenua papatupu, e hokona noa tia atii ana e nga Maori.

10. Kota matau whiriwhiringa mo tenei pipe, e penei ana, me kaua e hoki nga whakahaere ki muri, meta matau whakamaramatangame to mataumohio (Keite te toe atu ano tetahi wahi mo tetahi putanga ote pepa.)

Ture tua iwa ote Perehi ko ngamahi a tenei .Perehi. He panui inga korero o nga.mot.u ote ao inga korero whaka papa inga okihana inga. Riihi inga whakawa Tikiti. He panui inga,rangi o nga tima menga kaari o ngaTereina mete Hanga i nga pukapuka o nga whakapono mete mahii etahi puka puka mate tanga tae pirangi ana irungn i te utudtii