Tautau Na’e Fai 'i Tonga

Mana (Auckland), Volume 1, Issue 13, 26 January 1978, Page 3

Tautau Na’e Fai 'i Tonga

’Oku mou’ilo’i koe tautau ko ia, ’a ia koe tautea ia ’o ’Otenili Fisilau, na’e fai ’i Tonga ’i he ’aho 27 ’o Tisema 1977, na’e lahi ’aupito ’ae kakai ’o Tonga ’i Tonga na’e loto fiemalie pe ia ki he fa’a hinga tautea pehe ke fai ’i he ngaahi ’aho ni ’i mamani kapau ’oku taau pe totonu pe ia moe hia na’a ne fai. Koe taha ia o ’oe ngaahi me’a na’e mahino mai ki he taha ’oe kau faoongoongo ’oe niusipepa ni ’i ha’ane ’i Tonga lolotonga ’ae taimi ko ia na’e fai ai ’ae tautea ni. Ko Fisilau, na’e faka’ilo ia ki he hia koe fakapo 'i he 'aho i Sanuali 1977 'o Sione Hau ta'u 41 'o Fakakai, Ha’apai 'aki ha helepelu. Pea na 'e malolo 'a Hau he 'aho hono hoko tupu mei he ngaahi lavea ne fakatupu mei hono ta 'aki ia 'o ha helepelu. Na’e fai foki 'ae tautea ni 'o fakatatau ki he tali 'e he Fakataha Tokoni 'a 'Ene 'afio 'i he 'aho 7 ko ia 'o Tisema 'ae tu’utu’uni na'e hilifaki 'e he Faka-Maau’anga Lahi 'i he fai 'oe hopo ni 'i Pangai Ha’apai. Ko ia ai na’e talitali pe 'ae hilifaki 'oe tautea ni kia Fisilau kae 'oua leva ke foki mai ki onga’ae Minisita Polisi mei Siapani hili ha’ane 'a’ahi faka-Pule’anga ki ai. Ko ia ai na’e foki mai pe 'ae Minisita ni 'i he 'aho 22 'o Tisema pea ne fakaha leva ki he popula 'ae taimi 'e fai ai 'ae tautea ni 'a ia koe 'aho 27 'o Tisema. Tukukehe 'ae kau polisi moe kau sela 'oe 'api popula ni, koe ni’ihi kehe pe na’e 'i ai koe Palesiteni 'oe Siasi Uesiliana, Dr Huluholo Mo’ungaloa mo Siupeli Taliai 'a ia na’a na fai ha lotu mo ha fale’i faka-Laumalie kia Fisilau. Ko Dr Tevita Puloka, koe Talekita Mo'ui Le’ole’o, na’a ne fakapapau'i 'ae malolo 'ae tangata ni. Koe tautea tautau fakamuimui ne fai 'i Tonga ki mu'a atu ko e tautau 'o Kelepi Suli Leao 'o Houma, 'a ia na'e fai ia 'i'Epeleli 'oe 1971. Ko Leao na'e tautea ia 'i ha’ane fakapoongi 'a Taufa Lutelo 'o Houma. 'Oku ha mai koe tautea 'oe ongo hia ni koe tupu pe ia 'i ha ke pe vakovi 'ae kakai kehe pea kau leva ai 'ae matu’a ko la kuo 'osi tautau

kinautolu 'i ha’anau toki kau ki he ke pe vakovi i he konga ki mui 'oe me’a na'e hoko. Ko Leao na’e tautea ia 'i he tupu mei ha feke'ike’i 'ae fanau 'o loto ai 'ae tangata 'e taha ke sauni, ka ko Fisilau ia koe kamata ia 'i ha feke'ike’i ’ a hono uaifi moe uaifi ko ia’o Hau’i he lolotonga 'ae va'inga pasiketipolo na’a na kau ai. Na’e 'i Tongatapu 'ae uaifi moe fanau 'e toko 4 'a Fisilau lolotonga 'ae tautea tautau ni. 'Oku mahino mai foki 'i he anga ko ia 'oe tu.’u 'ae ngaahi

konga kupu’i lao ko ia 'o Tonga 'o felave'i moe tautea tautau he'ikai peke vave ni mai hano liliu ia koe’uhi koe ngaahi fa'ufa'u ko ia 'oe Pule’anga Tonga - e fu'u faingata’a lahi 'aupito ia ke liliu kae 'oua leva kafai ha ngaahi liliu lahi "i he ‘ulungaanga ko ia 'oe kakai. 'Oku kei tu'u pe foki ia 'i he konga kupu'i lao ko ia 'a Nu’u Sila 'ae kei lava peke hilifaki 'ae tautea ni ki ha taha 'o hange nai ko ha tokotaha kuo 'osi 1 tautea ia'i ha hopo ha hia talisone.