Politikale 'ae Kakai Tonga

Mana (Auckland), Volume 1, Issue 11, 24 November 1977, Page 5

Politikale 'ae Kakai Tonga

'Oku mahino mai 'eni 'ae kau 'ae kakai Tonga nofo 'i 'Okalani 'i he maia'e ko ia 'oe ngaahi fekau'aki 'oe Politikale pekoe fengaue’aki ’oe Pule'anga Nu'u Sila. 'Oku ma'u nai 'eni mei he ngaahi me’a na'e toki 'osi 'i he uike kuo’osi 'i 'Okalani 'i ha fokotu'u 'ae Kautaha fa'ahi 'ae kakai Tonga 'i he fa'ahi faka-Politikale 'ae National Party. Na'e laui ta'u mai foki 'eni ia 'o talu pe mei he ta'u 1974 'i 'Okalani ha fokotu'u 'o ha fa'ahi 'oe kakai Tonga ia 'i he taha 'oe

ngaahi fa'ahi faka-Politikale 'oe Labour Party, pea ko hono toki fokotu'u 'eni ia ha va'a 'oe kakai Tonga ia 'i he National Party 'i Nu'u Sila. 'Oku fokotu u 'ae ngaahi va'a ko 'eni 'e he kakai Tonga 'i 'Oklani. 'o nau toko fili ha kau fakafofonga ki he ngaahi fakataha 'oe fa'ahinga fa'ahi Politikale 'oku ne fie kau ki ai.

Koe fa'ahi Labour Party 'oku Palesiteni ai 'a Silivenusi Taumoepeau, Sekelitali 'a Kilifi Heimuli, pea tauhi Pa’anga leva 'a

'Aleki Huni. Koe fa'ahi Labour Party ko 'eni taki ai 'ae tokotaha ko ia ko Richard Prebble 'a ia ko ia 'oku ne taki 'ae Fakafofonga ki Fale Aiea "ae vahenga fili ko ia ki he Fale Aiea 'o Nu'u Sila mei 'Okalani Lotoloto (Auckland Central). Na'e talu pe foki 'a hono fokotu'u oe fa'ahinga me'a ko 'eni i ha makatu'u-nga peke tokoni'i "ae.si'i kakai mei Tonga pea moe kakai Tonga pe 'oku nau lolotnga nofo mai ki Nu'u Sila kae'uma'a foki 'a 'Okalani. ‘Oku ha mahino mai 'eni i he ta'u 1974 na'e 'ikai ke fu'u toko 'asi 'ae kau ae kakai Tonga 'i 'Okalani ki ha fa'ahinga fa'ahi Politikale ka koe hoko ko ia "ae faingatamaki ki he keu nofo ta'e fakalao (Overstayer), "o ha mahino mai leva ki he kau ngaue faka-Politikale ‘i Nu'u Sila "ae ma'uhinga ‘a hono tokoni'i 'oe kakai Tonga koe'uhi ke ma'u mai ai kinautolu ki he fa'ufa'u ha fa'ahinga konga pe kupu 'oe fa'ahinga fa'ahi Politikale ko ia pe paati ko ia. Ka koe fa'u fa'u ko ia ‘oe fa'ahi ko "eni kau Tonga i 'Okalani Tonga (South Auckland) 'o Palesiteni ai "a Mateitalo 'Amato, ko ia foki ‘ae toe Setuata 'oe Siasi Uesiliana (Methodist Church) i Otahuhu. Pea ‘oku ngalingali nai koe toe fau’ufa'u pe ’eni 'i he to'onga tatau pe na'e fa'u ai 'ae Labour Party 'i he ta'u 1974 — 'aki hano "i ai ha fa'ahinga popula "oe kakai Tonga peti ke nau fai leva ha ngaue ke lava ai 'o tokoni'i kinautolu 'e he kau faka-fofonga 'oe kakai ki Fale Aiea. Kaikehe koe ngaahi fa'ufa'u takai ko 'eni ‘oe kakai Tonga 'a 'enua ngaahi fakakaukau ke nau kau ki ha fa'ahi Politikale 'i Nu'u Sila, 'oku 'i ai "ae manavasi'i na'a hoko "eni ko ha me'a ke ne fakamavaeua'i 'ae kakai nofo ma'uma'uluta ko ‘eni koe kak i Tonga. Koe taha foki 'e me'a 'e taha 'oku totonu ke tan 'ilo’i 'ae fu'u faikehekehe 'ae kakai ko 'eni moe tokateline 'oku fa'u 'aki ‘ae fa'ahi Politikale kehe kehe moe anga 'o enau tui takitaha. Koe taha foki 'oe me'a 'oku fa'u ai 'ae ngaahi fa'ahi faka-Politikale ko 'eni koe'uhi pekoe faikehekehe 'a 'enau ngaahi tui takitaha pea 'oku tonu leva ke nau takitaha ngaue pe 'i he 'ene fa'ahinga tui takitaha. Kaneongo ia oku tau sio pe 'i he ngaahi ongoongo faka'ah O 'i he letio moe televisone ae ngaahi fakavahavaha'a ‘oe ngaahi fa'ahi ko "eni 'a 'e nau takitaha tu'uaki 'a 'enau ngaahi fo'i mo'oni moe ngaahi mea lahi "oe ngaahi fealea'aki ko 'eni 'o hoko ai pe 'ae 'ikai ke loto tatau 'ae kakai 'oku takithaa taki 'i he fa'ahinga kakai 'oku ne pule ki ai. Ka 'oku tau faka'amu kotoa pe'e ‘ikai ke hoko "ae ngaahi fa'u Fa'ahi fakaPolitikale ko 'eni ke mavaeua ai 'ae kakai Tonga 'i muli 'o takitaha fai 'a 'ene tefito'i tokaline 'oku nau tui mo ngaue ki ai, pea na’a koe 'akua 'oku fakaili 'i he "aho ni koe fua ia 'oe kaha'u pekoe lau 'oku pehe koe 'akau ‘oku to 'i he 'aho ni ’e vevea ai 'ae kaha'u 'o hono fakato 'a hono Jau'i'akau.