TONGA Ongoongo mei he Siasi

Mana (Auckland), Volume 1, Issue 8, 13 October 1977, Page 5

TONGA Ongoongo mei he Siasi

Siasi Uesiliana ’i Nu’u Sila

Kuo ’osi fili’i ’a Mateitalo ’Amato mo Viena Moala ke na taki ’ae kau ’apitanga ’ae kakai Tonga ’e folau atu ki Tonga ’i he ’aho 7 ’o Tisema ke nau kau ki he ’apitanga lahi ’ae ngaahi fonua ’oe Pasifiki ’a ia koe ta’u ’oku fai ia ’i Tonga. Koe folau ko ’eni ’oku kau ai oe kau fakafofonga ’oe ngaahi matakali kehekehe ’oe Siasi ’i Nu’u Sila ’o hange koe kau Mauli, Papalangi, Ha’amoa, ’a ia ’e toko 60 nai ’ae tokolahi ’oe kakai ’e folau atu mei Nu’u Sila ke nau fakafofonga’i ’a e fonua ni ki Tonga. ’Oku fai ’ae feohi’anga ko ’eni mei he ’aho 11 ki he ’aho 18 ’o Tisema, koe toko 30 nai ’ae kakai Tonga ’e kau ’i he folau ni, ’a ia ’oku nau fakafofonga’i nai ’ae ngaahi vahenga ’e 7 ’oe Siasi ni ’Okalani.

Koe vahenga fo’ou ko ia ’oe Siasi kuo ’osi 'a hono fokotu’u ia'i Mangere East mo Mangere West 'a ia ’oku kei taki nai ai 'a Tevita Vaka mo Sina McKee kae 'oua leva ke fili ha ngaahi tu’unga 'ae ki'i vahenga lotu ko ’eni Koe a’u ’eni ki he vahenga ’e 8 ’ae Siasi ’i ’Okalani pe.

’Oku 'i ai foki ’ae polokalama 'ae Siasi Uesiliana Tau’ataina ’i Tonga ki he kau ngaue ko ia 'ae Siasi ’i Tonga kuo 'ikai ke toe ma'u ha'anau ngaahi ngaue hili 'a 'enau ngaueki he Siasi. 'o hange ko ’eni koe kau faiako na'e faiako 'i he ngaahi 'apiako ko ia 'ae Siasi kuo nau nofo mei he faiako koe'uhi pe ko ha ngaahi "uhinga 'oku felave'i e moe 'ikai ke 'i ai ha ngaue kiate kinautolu 'oku pehe 'e he Siasi ke nau tokoni’i 'ae fa'ahinga ko 'eni o hange koe 'omai kinautolu ki Nu’u Sila 'o ngaue ai ha ngaahi mahina ki mua pea nau toki foki atu 'o malolo mei he ngaue ’i he Siasi. 'A ia kuo ’osi a’u mai mai ai kau ngaue nai 'e toko 8 ki 'Okalani ke nau ngaue 'i ha ngaahi fale ngaue’anga kuo 'osi alea’i 'e he Siasi. Pea 'oku 'i ai 'ae faka'amu 'e a’u nai ki he toko 300 'ae kakai kuo 'omai e he Siasi.

'Oku lolotonga ’i heni foki 'ae Faifekau Malolo ko ia mei Tonga ko Suli Moa 'a ia ko 'ene 'a'ahi mai pe ki heni ki he'ene fanau 'oku nau nofo 'i New Lynn. T he’ene 'i heni ’oku ne tokoni kia Taniela

Moala ’i he ngaahi ngaue ’ae Siasi ’oku fai ’i ’Okalani ki he kakai Tonga. Te ne toki foki atu ki Tonga ’i ha lava nai ’a hono mahina ’e 2 ’i Nu’u Sila.

Siasi Katolika Loma

Na’e ’i heni foki ’a Patele Kale ko ha’ane ’a’ahi mai ki Nu’u Sila ni ke fai ’ae ngaahi feinga ki he ngaahi naunau mo tokoni ki he toe langa hake ko ia ’ae ngaahi falelotu ’oe Siasi ni ’i Tonga na’e ’ulungia ’i he mofuika ko ia na’e to 'i Tonga ’i ngaahi mahina kuo hili atu. Ka ’oku ’osi fa’u foki ia ’i he ngaahi vahenga ko ia ’oe Siasi ni ’i 'Okalani ’o fakakulupu ’ae kakai Tonga ke nau fai ha ngaahi feinga faka Pa’ anga ke tokoni’i ’ae ngaue ko ’eni. ’Oku 6 nau 'ae ngaahi kulupu ko ’eni pea ’e ’oatu ’a ’enau ngaahi mea’ofa ki Tonga ’i he konga fak’osi ’oe ta’u ni pe.

’ A ia ’oku fai ’eni ’i he founga * koe hulohula moe koniseti pe ko ha tanaki pa’anga pe. Ka ’i ai leva ha taha ’oku fie’ilo ki he ngaue ko ’eni ’oku fai ’e he Siasi ni pea ke o moe fakafe’iloaki leva kia Leopini Foliaki pe Patele Tavite he na fu’u fiefia lahi ’aupito ke ma’u mai ha tokoni mei ha taha pe.

>i Fakalahi Ongoongo Faka-Tonga ’e he Letio

’E kamata ’i he ’aho 24 ko ia ’o ’Okatopa ’i he letio Nu’u Sila ha toe fakalahi ’ae polokalama ko ia ’ae kakai Tonga ’i he lea faka-Tonga ’o fakaongo mai ’i he lea fakaTonga he ’aho kotoa pe mei he Monite ki he ’ahoFalaite o fe’unga nai mo ha minite ’e 3 ’ae ongoongo Faka-Tonga faka’aho ma’ae kakai Tonga nofo Nu’u Sila. ’Oku kau foki moe ngaahi lea kehekeh ’oe ’otu motu Pasifiki ’i he fa’u

’oe toe fakalahi ko ’eni ’o fai ma’u pe ’i he ’aho kotoa pe ’ae ongoongo ’i he ngaahi lea faka-Fonua takitaha. Siasi Fakataha taha ’oe Kakai Tonga i Nu’u Sila Na’e faiha katoanga lahi mo molumalu ’aupito ’e he Siasi ’i he ho nau ’api Siasi ’i 90 Richmond Road ha ngaue tukumo’ui fakata’u ’a ia na’e fe’unga ’ae pa’anga moe Pa’anga ’e 25000. Koe katoanga ko ’eni na’e malie ’aupito he na’e fakafiefia foki i ’ae kau Ifi ko ia ’ae Siasi ni pea koe koe ’uma’a foki ’ae tokolahi ’ae kakai Tonga na’e ’i ai. Ko taumu’a foki ’ae Siasi ni ke ma’u ha ngaahi pa’anga ngaue koe’uhi ke lava ai ’o fakatau ha nau konga kelekele mei 'api ko ia ’oe kakai Tonga ’i he fika 90 ai pe. ’A ia koe fa’ufa’u ’eni ke langa ei ai ha fale lotu ma’ae Siasi ni.