’Api Nofo’ anga ma’ae Kakai Tonga

Mana (Auckland), Volume 1, Issue 7, 29 September 1977, Page 6

’Api Nofo’ anga ma’ae Kakai Tonga

'I he tu'unga ko ia 'oe lain 'ae tu'uta mai ki Nu’u Sila, kae tautefito ki 'Aokalani, 'ae

kakai Tonga ke nau hoko 'o nofo fonua 'i he fonua ni pea 'oku tu'unuku atu leva 'ae palopalema 'i he ngaahi nonofo 'i muli 'ae ngaahi fonua lahi fonua lahi 'o mamani 'o hange koe palopalema ko ia 'oe fa'ahinga sosaieti 'o hange koe - Ke ma'u ha 'api nofo’anga ko nofo ki ai pea koe ha e me'a 'e lava ai ke lava'i 'ae fa'ahinga palopalema ko 'eni.

Koe kakai ko ia 'oku toki nofo'i mai 'ae fonua ni 'oku nau fehangahangai lahi moe me'a ko 'eni koe fakatau ha 'apinofo'anga. Koe kakai ko ia mei he 'otu motu be Pasifiki 'i 'e nau a'u mai pekoe ki Nu'u Sila kuo pau leva ke nau fekumi ki ha feitu'u ke fai ki ai 'ae nofo, b a'u ki he tu'unga koe kumi ha nofo'anga totongi fakataimi pe 'ae ma'uhinga be nofo'i ha 'api nofo'anga kae totongi (b hange koe nofo totongi ki ha taha kehe 'i he'ene koloa pe apinofi'anga), pekoe lisi ha koloa fale ko nofo'i, pe nofo funga pe kae totongi. Ko ia ai tuku kehe 'ae toe feinga ia ke ma'u ha pa'anga lahi fe'unga ke fai'aki ha tipositi ha 'api nofo'anga koe'hi bku 'ikai ke ma'u ngofua 'ae pa'anga lahi pehe ke kamata'aki ha feinga. Ka 'i he tokotaha Nu'u Sila kotoa pe’'ae fakakaukau ko 'eni ke ma'u ha 'api nofo'anga bku ne totongi pea 'osi 'a hono totongi pea ne ma'u ia 'ae koloa ko ia - Pea 'e pehe ai pe foki ia ki he kau toki a'u mai mei he 'Otu Motu Pasifiki - Ko ia ai ne fa'u leva 'e ha

kakai 'i he nofo 'ae kakai Tonga bku nau feinga ke ma'u hanau 'apinofo'anga koe'uhi he bku fu'u lahi 'aupito 'ae ngaahi toe palopalema kehe ia 'i he anga be nonofo b 'ikai koe feinga 'api nofo'anga pe. '1 he taimi tatau ai pe foki bku totonu ke bua 'e ngalo 'iate kitautolu koe 'api nofo'anga ia 'i Tonga bku 'ikai ngofua ia 'i he lao ke fai ha fefakatau'aki ki ha ma'uhinga fakapa'anga - Ko ia ai 'e 'ikai ke lava ke fai ha fefakatau'aki be kelekele pe 'apinofo'anga 'i he lao b Tonga. '1 he kamata'anga be tab ni ne kamata ai 'e ha Kautaha b fokotu'u koe Tongan Metotisi Provident Society Inc. ke fetokoni'aki b fai 'eni 'i he tanaki pa'anga 'i he fakataimi 'ae lahi be pa'anga 'ae tokotaha kotoa pe 'o hange koe kulupu 'uluaki be toko 12 ne lava b ma'u hanau 'api ia b 'a hono totongi ki he Kauthaa, 'i he ku upu hono 2 kuo ma'u ai ha api ia be famili ai pe 'e 3. Ko ia 'i he kautaha ko 'eni kuo lava' 'e ha famili ia 'e 6 b ma'u ha ngaahi 'api nofo'anga, pea 'i he ngaahi mahina pe ko 'eni 8 kuo 'osi 'i he taimi na'e fokotu'u ai 'ae Kautaha ni kuo a'u nai 'ae pa'anga kuo ngaue'aki 'e he Kautaha ni kuo a'u nai 'ae pa'anga kuo ngaue'aki 'e he Kautaha ki he $20,000 (Ua Kilu). Ko ia ai 'e lava leva ke tau sio ki he ngaue lahi mo loto to'a kuo fai 'e he Kautaha ni 'i he ngaue febfa'aki mo fetokoni'aki ke lava b kaunga ngaue ai ha kakai ke ma'u ha lelei fakalukufua 'ae kakai. 'Oku fai 'ae ngaue ko 'eni.

'Oku fai 'ae ngaue ko 'eni b mahino mai bku lava pe b teke'i 'ae ngaahi fu'u ha'aha'a fakatamaki ko ia 'i he hoko 'ae ngaa i palopalema be fiema'u 'e he kakai ha 'api ke nau nofo ki ai kae pango koe 'ikai ke malava 'e ngaahi Potungaue bku totonu ke nau tokoni'i 'ae ngaahi ngaue pehe ni kae taumalie koe lava b ha fa'ahinga me'a ke tokini'i ai 'ae kakai toki a'u mai Nu'u Sila, kae mahino mai foki heni 'ae ma'uhinga 'i heni 'ae ngaue fakataha 'ae kakai ke ma'u ai ha lelei, b hange koe kau Polinisia 'i he tautau tokotaha pe fakatokolahi.