He Kupu Whakaari ki te Iwi Maori.

Korimako, Issue 31, 15 August 1884, Page 1 (Supplement)

He Kupu Whakaari ki te Iwi Maori.

I te Nupepa o Akarana o te 1 o nga ra o Hepetema, 1883, e karangatia ana ko te Niu Tireni Herara, ka korero ahau i nga korero ka tuhia iraro iho nei, mo Pehi Hetau Turoa o Ngatokorua. 1 te patainga a tetahi Pakeha Ingirihi, kia whakaaturia mai te tino -putake i hohoro rawa ai te kore o te Iwi Maori, ko tana korero tenei. I mua e rere he ana ta matou noho, kb ia iwi ko ia iwi i noho ki runga i tona whenua ake, i noho ano matou ki nga Pa i hangaa ai ki nga wahi teitei i runga i nga maunga, ko ta nga taane i titiro ai ko nga pakanga anake te inaki ma ratou, a ko nga wahine me nga tamariki hei ngaki i nga maara. I taua wa he iwi kaha he iwi ora matou. I te taenga mai o nga Pakeha katahi ka timata nga mate o nga inea katoa, ko nga kararehe ake o te whenua kihai i ora, i mua kite haere matou kite ngahere kaliore e rangona a matou korero i te noihoi o te manu he kapi tonu nga manga o nga rakau katoa i te tini o aua manu, i reira he nui atu te kukupa me era atu mea kia matou, a inaianei he tini o nga manu kua kahore. I nga tau kua pahure nei i ora ano te kakapo i roto i nga ngahere, a inaianei kua kore taua manu me te tini noa atu o era mea kua kahore katoa. I era wa i tino mahia te whenua a nui noa atu te kai kia matou, a he torutoru nga kakahu i kakahu ai matou kati ano ko o matou kaitaka huruhuru manu me o matou ngeri. I te taenga mai o nga Mihinare ka tangohia atu a matou tamariki i

runga 1 nga mahi whenua, ka akona kite waiata i nga himene, ka puta- ke nga whakaaro ka inahue nga maara kahore e ngakia,ka hoki -mai nga tamariki ka korero Paipera i runga hoki o te kore kai .mo o ratou puku. Muri iho ka puta mai nga whawhai a te Maori raua ko te Pakeha i wehea ai i whati ai matou i o matou kainga, tahuri ana nga. iwi Maori kite whawhai J tetahi ki tetahi. I muri mai ote | whawhai, ka tae mai ko nga heke Pakeha ka tangohia -o matou whenua ka whakaakona matou ki te inu i nga wai haurangi, kite kai tupeka kite kakahu puvveru hei homari nga mate kia matou. Ko wai te iwi e kore e hinga i enei mea? Ko te iwi Maori e kore haere ana, mete kiwi mete tui me era atu mea katoa, a taihoa ka kahore katoa ka rite ki nga rau o nga rakau kahore he toenga hei korero mo ratou kati ko nga ingoa o ratou maunga me o ratou awa- I taku korerotanga i nga korero a Pehi Hetau Turoa he nui tooku pouri notemea e ahua pono ana te nuinga o ana korero, kua rongo ano ahau i enei Jsupu i mua, ara, ko te iwi Maori ka ngaro atu i roto i te Pakeha me tona matauranefa, a he tini ngra Maori me nga Pakeha e mea ana ko te tukunga iho tenei, ara kahore he iwi hei arai i te mate o te iwi Maori. Ko taaku tenei e pouri rawa ana ina rongo au e pera ana te korero a te tangata, a mamae ana te ngakau ki tenei whakaaro "ae ranei" ka ngaro atu ka memeha atu tenei iwi rangatira ano he haurahi e whitingia ana e te ra ngaro tonu atu i te whenua ? •Ko taaku whakaaro tenei e taea ano te whakakahore i tenei aitua kino heaha ka tukua

ai tenei iwi kia mate, ko te take o I to ratou mate haere, e rnarama ana, e taea ano tenei te whakaiti ( haere meheinea ka whakawhirL,naki kite Atua, ka toke ano ratou kia ratou ano kiakaua tenei jaitua e tukua mai ki roto ia ratou, ka mate a mate tonu iho. Maku e utu te patai a Pehi, ko wai te iwi e tu mai i enei kino ? He tini nga Pakeha e ki ana he maumau nga korero pera kite tangata Maori noternea lie iwi mangere ratou, ko nga kino i te iwi Maori e honu tonu ana ki .roto e kore rawa e taea kia rukea; noternea e kore ratou e taliuri ki te wkakaora ia ratou, e rongo ano ia o ratou taringa otira e rongo kau nohea ratou e anga atu kite. liuarahi e ora ai ratou. Tena ano e'fcahi tangata e iutaanako *ajia.." e tino kiahia ana kia kite atu i te iwi Maori kia noho ora kia noho tika, otira kahore lie kalia i roto ia ratou e mutu ai enei hara kua korerotia i maa nei. Erangi ko aua tangata u a ratou e whawhai atu ana ki en a hara ki ena whakawainga i ohu kora]3a ai o ratou hoa Maori, i nga wahi katoa e hono tonu ana te whawhai a te P?i kite kino, ko te kino i roto i o tatou ngakau e whawhai tonu atu ana kite pai, ako nga kino whakatupu me nga mahi he, e tu ke ana ki to te pai, otira e hinga te Kino i te Pai a na tae kite mutunga hore rawa e riro te kai ia Kino ma, e rite kia te Karaiti i hinga nei i a ia te Piriniha o te Kino a e awhina ia i nga tangata katoa e whakawhirinaki atu ana kia ia. He pono rawa na te Pakeha i kawe mai tenei kanga nui " nga wai haurangi" me era atu mea kino, ki Niu Tireni, a mamae ana nga Maori i enei kino, otira e mamae ana hoki nga

PakeLa e tahuri ana ki enei malii kino, ko te Pakeha e hiahia ana kia tu tika ia, ka karohia enei mea e rere ana kite kino, mehemea kahore, ko te tukunga iho he mamaetanga mona. "Ko nga tangata ruanuku me nga tangata pai o te Pakeha e tmo uaua ana to ratou kaha kite awhina i te hunga iigoikore kite whakarere kite whawhai atu ki nga niea kino, e mahi ana ano hoki ratou i nga ture,.me kore e; taea te arai i nga mate e tau ana kite hunga kino me era atu tangata. X runga i tenei mahi awhina me enei ture mete tohu pai o te Atua, kanui haere te pai, ka tupu tika te iwi, ma konei ka haere ratou i runga i nga huarahi rangimarie, ka riro i a ratou nga akoranga e whiwhi ai ratou i te matauranga penei ka pai ke atu nga kakahu ka noho ano ratou i nga whare i pai te hanga, ma reira ka uru ai te rangimarie notemea ka whakaarohia e ratou nga kai e ora ai ratou hei whakatupu tika i te tinana, a i runga noa atu i enei mea ka mohio ano ratou kite whangai, kite whakahaere i a ratou tamariki kite atawhai tika i o ratou turoro, mehemea ka penei a ka mahia enei whakaaro kia oti tika, koia whakatupuranga koia whakatupuranga e kite ano ia ratou e kake haere ana i runga noa atu i o ratou tupuna, ko te take i hohoro ai te tini haere o tenei iwi o te Ingirihi ki nga wahi o te Ao nei, notemea kua mohio ratou kite tiaki pai i a ratou tamariki me o ratou turoro, ahakoa kaumatua ahakoa tamaiti he rite katoa. Kei tukua e tatou tenei whakaaro kia puta, "e mate haere ana te Maori" Natemea he Maori ia, horerawa ! Kngari na te mangere i arahi te tangata ki nga wai haurangi, te tukunga iho he rawakoretanga, a uru ana nga taru kino ki roto i a ia, koia nei te mea i mate hohoro ai te iwi Maori, a ko enei take kino e kore rawa e tohimgia te tangata ahakoa Pake-

ha, ka maru rawa te iwi Pakeha, mehemea ka whai katoa atu ratou ki enei huarahi he, tenei j)ea ka ruarua te tangata ki enei korero otira he pono rawa e ahei tenei kia whakaponohia mariretia, mehemea ka tirohia e tatou te huarahi o nga Pakeha kino o tenei whenua. Tena ra! Kiaj tirohia e tatou te tangata kua! taunga tonu ki nga wai haurangi, nohea ia e mahi'totika ; ko nga tangata hoinai mahi mana ka ahua whakarihariha ki ona haurangitanga me ana mahi haurokuroku, na ka utua ia kia haere a ka hauarea tena tangata ka hamu ia i nga wai puwha o nga paparaka - uta, ka noho ia i reira kahore he kai pai hei oranga mona, na ka kino haere ona kakahu tareparepa ana, ka pa"ru te tinana i te paru, kapi katoa i te kutu e kore e wheau "ka turorotia a ka kitea ia e nga pirihimana e takoto ana i te tiriti i rmiga i te haurangitanga me nga taru whakarihariha, ka hopukia ka mauria kite kaiwhakawa a panga atu kite whareherehere mo nga rnarama e ono. "Ka huri te tai mona." i a ia i te whareherehere e kore e tukua ia kia haere paru notemea ko te ture o taua whare me horoi ] i a ia i nga ra katoa kia ma, ko te tino take tenei o te ora, a hoatu ana ki a ia nga kakahu mahana, ko nga kai mana ka hoatu i nga wa katoa i nga haora i whakaritea kia kai, i a ra i a ra me nga mahi hoki mo ia ra he mea ata whakarite. Heaha koia te tukunga iho ? Ko taua tangata i tukua mai kite whare irunga i tona paru irunga i tona iwikore me ona taru kino, ano ka tukua ki waho ina nmtu nga marama i herea ai ia e te ture, ka puta ma mai, ka puta ora mai, ka puta kaha mai. Mehemea he tangata mohio e kore e tahuri ano kite haurangi, otira ka whai tonu atu kite mahi, a ka mau tonu ano tona kaha, mehemea he tangata kuare ia ka hoki atu ano ia ki ona mahi mangere me ona mahi

haurangi ko te tino tukunga iko e kore e wheau ka hinga mate ai ia he kino noa atu pea i tona alm a \vhakariharilia i mua, ko te mutunga o taua tangata he aue ka mate ia, ano he kuri e takoto ana i te waitahanga. Tirohia na, ko aua mahi e patu ana i nga Maori e patu ana hold i nga Pakeha. Kati rae penei atu ahau kia koutou e te iwi Maori kia noho mataara irunga i nga huarahi e whai ai nga roro i te matauranga. E nga rangatira, e nga tangata tika, me nga kaiwhakahaere, talmri atu koutou kite aru i enei avu nga mea e mohio ana koutou e tika ana. Me whakahau i no-a ruanuku o te iwi Maori kia pena ratou me nga tangata pai o te Pakeha kia kaha tonu ratou kia awhina i o ratou iwi kia whakamahue kia whawhai tonu atu kia tohe tonu kei riro ratou i nga whakawainga o nga wai haurangi me nga mate kino o tena taru te taru mangere, e tukituki nei ia ratou. Waihoki me whakaari ratou i enei tauira irunga i to ratou whaimananga ara nga tikanga me nga ture e ora ai nga tangata i o ratou kainga, waihoki me tahuri tonu ratou kia wkakaakona o ratou iwi kia tu marire ano ratou i runga i nga huarahi o te mahi pai, me nga mahi atahanga kia tau tonu ano tenei whakaaro kia mamahi kia ngakia pai ke atu i to mua ritenga a ratou maara, kia nui noa atu nga hua kia honu tonu nga whakawkiwhinga kai, kia hanga e ratou a ratou whare kia nui ake ki runga 1 nga wahi e teitei ana, me awakeri, he rerenga mo te wai kia maroke ai nga whare, me kawe hoki i nga paruparu me nga rukenga o nga whare ki tawhiti me hanga ano e ratou nga huarahi mo te auahi kia kaua ai te awe e i ere ki roto i nga kai kia kaua ai e tapoko ki roto ite manawa; kia wehewehea nga whare ki roto i nga wehewehenga ara nga ruma kia motu ke ai te noho o nga 1 kotiro, kia kaua ratou e takoto i

roto i o ratou kakahu maku, kia kaua a ratou tamariki e kai tupeka, Ida tiakina paitia a ratou tamariki me a ratou taitamariki : ma reira ka ora ai ka tino kaha ai a ratou tamariki; mehemea ka penei ka whai walii ano ia, ara te Maori ki ona lioa Pakelia, ahakoa nui atu to ratou pai, a ka whakakotahi enei iwi , e rua ia raua ka tu he iwi i tenei whenua i Niu Tireni hei whakamoemititanga mo te ao katoa. Engari e kore enei mahi whakatikatika e oti i te ra kotahi i te tau kotahi ranei, a ka pena me ta te Pakeha kukume, ki nga huarahi o te whakamohiotanga ki nga tikanga e ora ai ratou, kihai i tere tenei whakamohiotanga te oti, otira i tupu liaere i ia whakatupuranga, i ia whakatupuranga lie maha nga whakapaparanga i pahure ki mua o te whakataunga o enei whakaaro ki roto i te ngakau o te iwi, tenei ano enei whakaaro te mahimahia e nga ruanuku Pakeha e mataara tonu ana te Pakeha ki enei mea hei whakaora i te tangata, e oti pono enei whakaaro- irunga ano i nga tikanga ata haere. Na Pihopa Herewini nga kujDu nei i whakapuaki i ngv. tau e hia ake nei kua pahure (na runga mai i te rongo korero). Ko nga whaikorerotanga o nga pukapuka o nga tupuna ranei, mo nga iwi o te Ao i noho tangata Maori. E kii ana ia kia rima nga whakapaparanga e ako haere ai katahi ka tahuri nga iwi tangata Maori kite tango mai i nga tikanga whakanui me nga ritenga o te matauranga e rangatira ai ratou nie nga iwi mohio o te ao nei Erangi e ai tana ko nga tangata Maori o Niu Tireni kapea mai pea nga Hapanihi i tere noa atu i era iwi katoa kite hapai i nga take o te mohiotanga e nui nga iwi. Erangi ko te Myori i whai taiiira ki a te Pakeha i mahi ai hei tauiratanga mona., a mehemea ka tahuri atu ia kite whakarite i e nei ritenga tika he tere noa atu J a< i nga iwi kafcoa irune'a i nara

huarahi o te whakamohiotanga, notemea ewliai tauira ana ia i Pakeba mahi e noho nsi i o ratou walii. Ko te korero ote whakaniohiotanga i Niu Tireni me era atu whenua e kore e taea te whakanoangia, na konei ka takoto te tikanga mo te Maori me era atu iwi katoa o nga motu kia tangohia kia ratou nga riteno-a hou o te ora e rere mai ana i nga huarahi o te matauranga. Tokorua tahi nga Pangatira Manuhiri Pakeba i haere toro atu ki ia wahi o te ao Id ia wahi o te ao kite titiro i a iwi Maori i a iwi Maori, e kii ana ko ta raua i kite ai i o raua haerenga, ko no- a iwi e kai waiu anake he orano-a nio ratou i ora rawa ake ina pa ina nohotahi kite huarahi whakamohiotanga ote Pakeha. Erangi jko enei kupu kaua e whakaarohia |ma te kai anake i te waiu he lite katoa nga take o te tika o te |oranga, otira ko nga tangata e ; tahuri ana kite whakarite i enei tikanga o kore e taea kia whakanoangia nga huarahi whakamohiotanga o te Pakeha, ka tahnri ano ia ratou kite ngaki whenua, kite whangai kau, hipi aha ranei aha ranei notemea ko tenei te huarahi paiinarire e riro mai ai tena kai te waiu i a ra i a ra. Kahore he ruaruatanga o tenei mahi te mahi ngaki whenua, koia ano te tino mahi tika ma te Maori, ko te mahi tenei e ahei ai ia ratou te whakaoti marire; he maha noa atu nga mahi e ahei ia ratou ara ko te hanga kaipuke, ko te kamura, mahi kaj)ia, te mahi keri koura mete haere moana hei kai whakatere kaij>uke. Erangi ko te ngaki whenua, te whangai kau, hipi, poaka me era atu i tino tika i tino rite ki nga whakaaro o te Maori no tona wbakatupuranga mai i ona matua, tera ano nga mea ke, e tika ano te whakatupu hei whakawhiwhinga mo ratou i nga kai hei hokohoko ki nga rnakete, erangi ko te whangai kau mete whangai hipi mehemea ka inabia tikacia me!

i uru ano to mohiotanga rarunga i jte whakaako irunga i te malii : tiaki mete ata whakaaro notemea J horerawa he mea e oti pai irunga ii te mangere erangi e oti ano ! irunga ite rnamahi mete tolienga ; tonutanga, ma tenei huarahi anake e taea ai te wliakaoti i nga maki kua whakaaria nei K whakaae ana ranei koutou e !nga rangatira nga kaiaraki o te jiwi Maori kia whakaoho ake kou- | tou i o koutou moemoea kia liaere koutou irunga i nga huarahi o te kore haurangitanga mete rnamahi, a ka tahuri uaua atu koutou kite whakaako ia koutou penei me Pita te Kuanuku te Jimepara o Ruhia, a he maha nga tail i whakarerea ai e ia tona torona haere manuhiri atu ai ia ki Ingarangi kia whakaakona ia ki nga mahi whakawhiwhi mohiotanga kia ahei ano ia kia whakaakona tona iwi e noho ana i te huarahi kino mete kuaretanga. E whakaae ana ano hold koutou kia tango mai i te niafcauranga kia ahei ano koutou te tuku atu i taua matauranga whakamohio i o koutou iwi, kite ngaki whenua me era atu mea rnamahi e tika ai ma ratou, kite whakato hoki i etahi atu o nga kai hei o mo ratou ara nga mea kua tukua mai e te Atua ki to koutou whenua i kawea mai e nga Pakeha, i to ratou haerenga mai kia whiwhi ai koutou me o koutou iwi i nga mea hei whakanui i te iwi kia mahue atu nga i-a o te hiakai me nga ra ote turorotanga (no te mite kai) ki muri noa atu. E whakaae ana koutou nga ruanuku kia whakaorangia to koutou iwi i tenei whakahenumitanga, e rongo nei tatou i runga i te kii a tenei rangatira a Pehi IJetau Turoa me era atu tangata, mehemea he penei koutou kahuri ke e koutou te haerensra mai o te Pakeha e kii nei etahi o koutou he kanga, ka huri ke he whakapainga he whakamoemititanga a ko te whakahaerenga o nga tauiwi kua oti nei o tatou tupuna te tuhi ka

whakahua mai, ano he parikarangaranga. I penei ano nga wkakatupuranga tangata o Ingarangi i titiro hae atu kite haerenga mai o nga ope o nga Romana ano he auetanga nui mo aua Ingirihi. Otira ano ka niohio ratou ki nga mahi pai ka hapai ano ratou i nga mahi pai i nga ritenga pai a nga Romana i huri ke o ratou whakaaro taka ana te unahi i o ratou kanohi. E kii ana a Pehi ko te haerenga mai o nga Pakeha, ko ia te take o nga kino kua whakahuatia nei e ia, e tika ana pea, otira he mano noa atu lioki nga mea pai i kawea mai e ia, ne? Mehemea e ngaro haere atu ana te kiore te tui, te kiwi, te kakapo me era atu manu Lahore oti hoki ia i kawe mai i te poaka, i te kau, i te hipi, i te hoiho, i te heihei, i te riwai, i te kaanga, i te witi, i te paare, i te oti, me era atu o nga tini kai, ko te parau hoki, ko te rakuraku, ko te ho, ko te told mete karaone ko enei mea katoa hei whakangawari i te mahi a te Maori, imua me uaua ka oti, inaianei he mea ngawari noaiho te mahi, tenei taku e kii nei mehemea i penei inaianei te mamahi a nga Maori me mua ka nui ake to ratou whaitaongatanga inaianei ano, hore e penei te mate kai hore e penei te turoro hore e penei te hunga e tata ana kite mate mete tini e kite nei tatou i a hotoke i a hotoke. Ui atu koutou kia.koutou, ehara oti ia nei te mangere i te hara nui o koutou ? Kahore ano hoki koutou i tango mai kia koutou i hiki i te tini o nga mahi whakatupu kino a nga Pakeha otira he takitahi nga mea pai no-a mahi pai i puritia i whakaritea e koutou, mehemea ka tohe tonu koutou ki enei huarahi he, ko taku tenei kia Pehi horerawa e kaha tetahi iwi kite tu ki mua o enei he, otira ka noho koutou i o koutou waka, tere haere ana i te awa ki nga taheke ka huri ka taka whakarere i te rere nui hore rawa he uauatanga o koutou hei

whakaora ia koutou, e kore o t:L koutou e tango i a koutou ho e kia hoea atu ki uta i te wa e ora nei koutou, i te wa e taea ai e koutou te whakavvhiti i to koutou waka iteia e rere mai ana. Kei wareware tatou e tama ma kite whakatauki tuarangi. '* He huarahi ano tera e tika ana ki ta te tangata titiro iho, tona mutunga ia ko nga huarahi kite mate." E kii ana ano hold a Pehi i liaere mai nga Mihinare ka tango i a ratou tamariki e mahi ana i nga maara, ka whakaakona ratou kite waiata i nga kiinene, huri ke ana nga whakaaro o aua tamariki, a ko nga maara kikai i mahia he mea waiho kia ururuatia, hokimai ana aua tamariki ka whakahua i nga korero o te Paipera irunga i te hiakai, ara e ai tana kahore he kai i o ratou puku. He patai tenei naku, he mea tika ranei kia whakamahia nga tamariki ki nga maara ? ehara oti tenei i te mahi i tika ai ma nga tangata, kia ahei nga tamariki te haere ki te kura, mehemea e tata ana, inaianei, kahore e pakanga a nga hapu tetahi ki tetahi hei whakararuraru i pau ai te wa hei mahinga i nga maara me mua, na reira ka tika ano nga tangata kia tahuri kite mahi uaua kia ora ai ratou me a ratou wahine, nga tamariki me o ratou kaumatua, kia kauaka ratou e noho i te huarahi mangere hei maumautamja i nga oranga o ratou, penei mete tini noaiho e nobo nei. Ehara hoki tenei ite mea e manakohia ai e koutou e tatou te huri ke i nga whakaaro mo nga hinengaro o nga tamariki ? Ko ta Pehi i pai ai kia tupu ratou irunga i te hinakipouri te aitua makutu mete kuaretanga hore he mohiotanga kite Atua i hangaa ai ratou me to ratou Kaiwhakaora i mate nei kia ora ai ratou ko o ratou hinengaro kia waiho ki puru i nga whakaaro hae mete mauahara mo nga whakapae, tika ranei ; he ranei i tukua mai e nga tupuna hei take whakatupu tonu i te kino mete

tautohetohenga. Tena e kia huri koe, ki mmi titiro atu i nga tau e whatekau ma rima ku a pahure nsi, a ko reira pea k oe kite ai i nga kara Mihinare e tare ana i a Katapu i a Ratapu. me nga pere e tatangi ana e whakaliau ana i nga Maori kia haere mai kite karakia. I taua wa e hara i te lianga to ratou hiahia ki te pai mekemea kahore a ratou mea hei lioko pere ka whakairi e ratou lie kohua kei whakatanoitangi kei wkakamene i no-a tangata. Tena e Pehi korero mai kia niatou, ko te whakataongatanga i kitea i aua ra i patata i awhio i nga kaino-a Mihinare katoa ara ki Mangonui, Whangaroa, Mangungu, me noa tini kainga i Hokianga, Kaitafa, Tohoranui, Te Puna, Oihi, Tangitu, Te Waimate, Paikia, "Whangarei me nga kainga i Manukau, Kauwaeranga hoki me nga kainga i te tahataha o "Waikato, ka kaere ano hoki ki Whanganui, ka whiti mai ki Rotorua, ki Tauranga, ka ahu atu ano ki Waiapu me tini kainga i Turanga. I taua wa nui atu te kai a nga Maori e utaina atu ana ki Poihakene me era atu kainga, i whai mira hei huri paraoa he tini nga kau me nga hoiho mete tini noa iho o nga rakau hei parau he malii i nga whenua ahanoa, ahanoa notemea he iwi mahi ratou i taua wa i whaitaonga ai ratou i penei ai tenei na wai ra, na te mahi whakaako a nga Mihinare, tena ranei nga hoa aroha o te Maori i poka ake te pai i nga Mihinare o aua ra. Ki taku whakaaro kahore kau. Ko nga tikanga a te iwi Maori i uru ki roto i a ratou whakaaro, ara, te noho tahi te mahi tahi mete whakataonga tahi, ano, na nga tangata katoa nga mea o ia tangata o ia tangata, he mea he rawa tenei tikanga notemea kahore he mana o ia tangata o ia tangata ki tana maara i mahi ai ia ki nga whenua kite aha ranei kite aha ranei; na he mea whakangoikore tenei i nga tangata e kakama ana

H te mahi kia whaitaonga ai ratou kia ahei ano ratou te whakapai i o ratou kainga e nolioia nei e ratou. __ Ano ka haere te tangata Maori ki nga kainga o tawabi i nga kainga kahore nei e noho nga iwi Maori me a ratou tikanga, be tino tangata ia ka mahi ano ia me be Pakeha. I nga tau kua pahure rawa ki nmri i Poihakene, i Merepana, i whakaarohia e nga Pakeha o reira eraDgi rangi ano nga Maori i nobo i aua kainga, i kiia ai, pai ke atu ratou i nga Pakeha mo te niahi notemea he bunga ata mabi ratou e kore e kotiti ke. I no-a ra tuarangi, ko te ture muru i tauparea te mabi a te tanga.ta notemea e kore ia e ahei te mahi kia whaitaonga, ai ia i te wehi ona kei mahi noa, ta te mea e kore ia e mohio i te wa e tangobia ana taonga hei utu mo nga hara o ana hoa mo ana whanaunga ranei ahakoa i hara kore ia; inaianei ko te ture muru kua ngaro i roto i o tatou ngakau, inaianei ka mahi tika ka whai ngakau te tangata kite mabi notemea ko ona taonga, na tona mahi ake e kore ia e wehi ka tangobia, ana mea kite pai ia mo nga ritenga tawhito o nga Maori kua whakahaerea i runga nei. Ano ka tahuri te tangata ki ate Pakeha ritenga whakakaainga a ka ata pai tona whare, pai ke atu i a ona hoa mangere ka mui mai ratou ki tona kaainga ka noho ki reira pau noa iho nga mea katoa o te kaainga, ka whiua o ratou hoiho ki roto i aua taiepa tarutaru ka tango pea i tana hoiho mete (nohoanga) ko tona waka ko tona poti ranei ka hoea noa atu, ko ana kakahu pea me ana moni hold, ka riro i a ratoM, waiho ana taua tangata whaitaonga irunga i te rawakoretanga i a ratou mahi he, notemea he mangere no ratou, te ■whaitaonga ai ratou, ko noa mahi penei kua maha, kia pehea te ritenga ? Keihea te whakaaro e tunianako ai te Maori kia ahei a no ia te ata mahi kia ora ai ia,

tana wahine me ana tamariki, tana whare kia pai me nga mea ona, i waho i whiwhi ai ia ? Notemea e kohuru ana ia e aua hoa mangere ina ka haere manuhiri atu ki tona horerawa ratou e manawapa ahakoa ka pau noaiho ano, ana kai me ana mea katoa, ka riro atu i a ratou bore rawa o ratou - manawapa mo tenei mahi. Mo enei ritenga Maori ma koutou nga ture e hanga kia mutu ai tenei kino. Tera ano etahi atu o nga kii a Pehi ka whakaaria e au i nga ra e haere ake nei. Na Eruera Tk Hanatara. E kii ana tctahi tangata pumahara raiva ko te take i tino koro haere ai nga tangata Maori nato ratou whakanuhuetanga i nga -\vahi teitei hei kainga nohoanga a noho ana ratou i nga wa imuri nei ki nga -\vahi mania c tata ana ki nga repo nareira ka paa mai nga mate e ahu mai aua irunga i te vvharo.