Ki a Te Korimako.

Korimako, Issue 25, 15 March 1884, Page 5

Ki a Te Korimako.

E hoa,—Kuhua atu taku reta ki ou parirau, he whakamoemiti naku ki toku hoa ki a Pene Tuhoro no Ngatimahanga, he tuakana na Te Awaitaia. No te tau 1858 ka puta i te kura o Terikingi noho rawa mai i konei i tona papa i a Te "Watene Te Kowau Wharemahihi. Ko ia te kai-hapai himene o to matou whare-karakia, a, i to matou koliikohi mo te okana o taua wkare, koia te tangata whiu nui ite moni. E £3O te utu o taua okana; ko nga tangata enei:—

Haunga hoki nga mea i whiu rima hereni, hawhe karaone. I te matenga o to matou whanaunga o Te Urawhare ka ki ia ki a au ko tana hiahia nui kia tae mai te okana i mua o tana haerenga. Ka mea ahau o tana haerenga ki Waikato ki tana iwi. No te taenga mai o taua okana, i uru ia kite liapai himene. I te ra i tanumia ai a Te Urawhare, ko ia ano tetahi o nga kai-keri i te rua, mete kai-tanu. I te aonga ake o te ra ka pa mai tetaki mate ki a ia; he mate nui atu i nga mate katoa e pa pei kite tangata. Kihai i moe 1 taua po, i te aue tonu. I te *ta ka haria kite Eata a te mo nga Maori, jp&ai i taea. I taua ra ano ka haria kite Rata o te Hohipera, fc&ai i taea. I taua ra ano, ka

! hui katoa nga rata o konei, tokowhaki te titiro i taua mate, kihai i kitea. Itepo o taua ra ka mate ia Id roto i te WhareHohipera i Hoterene taone. Haere ana ia, waihotia iho matou i runga i te ngakau pouri mo o matou hoa i ngaro nei i a matou ite wiki kotahi. No tana matenga, katahi ahau ka mahara ki tana kupu i ki mai nei ki ahau, kia tikina taua okana i mua o tana haeretanga; a, ka waiho taua okana hei whakamaharatanga ki a ia. Na Honi Matene. Te Kirikiri, Hauraki, Hanuere 8, ISS4.

Ki a Te Korimako. Kl NGA TANGATA KATOA E NOHO ana i Aotearoa,—Tena koutou! Tenei te whakaaro hiakia kite tuhi atu kia koutou i runga i o tatou mate me o tatou ora. Hoi kei patai mai he aha te putake o to reta maku tonu e whaka hoki ko te take tenei, ko te kai nei, ko te waipiro. Kia tino wkakamutua i waenganui i a tatou. He aha te take ? Koia enei ka tuhia ki raro nei:— 1. Ko taua taniwha, ko te waipiro he huri mai kite whakamate i te tinana ara i nga ate o te tangata, he mea i te tangata kia manawaruatia, he whakakoroheke wawe i te tinana, he whakatoriwai i nga kanohi, he whakamangere i te tinanga ina ngarurutia te mahunga. 2. Ko taua waipiro te kai whakapuare i te kuaha o nga mahi kino katoa, ara te puremu, te tahae, te kohuru, te whakaheke toto, te tukituki i nga wahine, i nga matua, i nga tamariki, i nga whanaunga ranei, me etahi atu e rite ana ki enei. 3. Ko te poharatanga o te tangata ara ka mahi te tangata i te oranga mona tae atu kite tau pea e mahi ana kotahi ano te haora kua pau katoa nga moni a nama atu hoki kite tangata nana nga waipiro, a te korenga o te moni hei utu i te nama.

Kua whare hereheretia. Te whakaaro te tangata i konei kia waiho tona paku hereni hei hoko kakahu mona mo tana wahine, mo ana tamariki ranei. 4. E te iwi i tenei ko te mea tino nui rawa, ara i o tatou tupuna matua. Kua pahure atu nei ko ratou ano o ratou kai whakahaere, kai whakatoko whakaaro i naianei kua tangohia mai e tatou te Pakeha me ana ture hei kai whakahaere mo tatou. Na ko te ture tera i whakatakotoria me utu reiti (rate) nga tangata katoa i raro o te mana o ingari ara o to tatou Kuini; ko te take hei utu mo nga rori mo etahi mea atu e mahia ana ki runga kite whenua i runga atu i tenei hei tiaki i to tatou motu kei riro i etahi atu iwi ke. Na he ture tenei mo nga Pakeha, mo nga Maori. Na ki te maka a tatou moni, kite waipiro kei hea he moni hei utu mo < nga reiti o tatou whenua. Koia nei i tika ai me whakakore rawa te waipiro. Kei taki ruatia he mate mo tatou. Kei rite kite kupu ra e. "Na te takeruatanga i mate ai a hihi o tote." Ko aku korero enei ki toku iwi ki Ngapuhi i taku hokinga kite kainga, penei ano hold nga kupu ki nga rangatira o Hauraki, a ko nga kupu ano enei ki nga tangata katoa o Aotearoa. Hoi he maha nga rangatira o Ngapuhi i haina i o ratou ingoa, a mete mau hoki ite putiputi nei ite Puru Eipine. Ta tena putiputi mahi (1) he whakaatu ki nga tangata e hara te kai mau i aiai te Porangi kite kai ite waipiro; (2) he mea i te kai mau kia kaua e kohuru i tona hoa i runga i .te hoatutanga o taua paihana (waipiro), kia inumia e tona hoa; (3) he arahi i etahi atu kia peratahi me tona kai mau. Hoi ko nga tangata enei kua haina:—No Waima, 70; no Omanaia, 50; no "Whirinaki, 50; no Mangamuka, 70; no Waihou, 51; no Ohaeawaj, 50. Hoi no Hauraki e hia ranei tekau. Otira i nui noa atu i

enei nga mea kua haina, kei Kaipara hoki etahi kua haina. Hoi ko taku kupu tenei kia tino whakakorea rawatia tenei kai kino e kore aua kai tiaki rama e tahuri mai kite whakaora ia koe ete tangata kai rama. E nga matua, e nga whaea, e te iwi, pehia te waipiro; kia whakaro koutou kia matou ki nga tamariki e ara ake nei i muri i a koutou whakarerea te waipiro. Tohungia a koutou paku hereni hei hoko kakaku mo matou; kia ora ai matou te noho i nga kura te rapu hoki i te matauranga o te Pakeha, kia tohungia hoki nga whenua hei nohoanga mo matou i muri ia koutou. Ma te Atua koutou katoa e whakakaha kite peehi ite waipiro. Naku na ta koutou tamaiti aroha pono, Kereama Rangatira Tawhai. Akarana, Pepuere 9, 1884.

Ki a Te Korimako. E ho a, —E rangona atu nei e koroki mai ana i roto i tana rua. " Kia rongo kia kite i nga mahi a te ao e haere tonu nei ki te rapu maana hei oranga mo kopu, ara kei komekome ma toona korokoro i roto i te marama, i tau ranei, i te wiki ranei ? Ara ko nga korero enei o konei, ko te taenga iko o tetahi tangata o Ngapuki ki konei kite rapu i ta ana nei wahine he mea ka whaki iho na te tahi Pakeha mahi kapia i te ngahere, a oma tonu atu ki hai rawa i kitea. Tae tonu iho te taane kite rapu i konei; na, maranga tonu ake te rau o te au pouri, haere tonu atu ki waenga tahora rapu haere ai, a po noa i te haerere a kihai rawa ano hoki i kite a te tinana o te tangata, nga waewae, nga mahi ranei, nga aha ranei. Ko te ingoa o taua tangata ko Hetaraka Te Ngo; ara o taua tangata i haere mai nei. Hoi ka mutu aku nei hamumu atu ki a koe e Te Korimako. Na Parengarenga. Te Kao, Hanuere 12, 1834.

Hori Matene 5 5 a. 0 Pene Tuhoro 3 3 0 Hona Taiawa 1 1 0 Ihakara Tekohu 1 1 0 Eaiha Moengahau ... 1 1 0 "Wirihana Watene ... 2 2 0 Hawiri Wahapu 0 10 6 Hoani Nahe 3 3 0 Tipene Taiwhaka ... 1 1 0 Teura Whare ] 1 0 Eaika Whakarongotai 0 10 6 Hana Teamokino ... 0 10 6 Tuterei Karewa 1 0 0 Eihari Watene 0 7 6 Hoka he Pakeha ... 1 0 0 Kumara he Pakeha I 0 0 R, 0. Tuari Kura Huahita... 0 10 0 Taraiwa he Pakeha 0 10 6 Tamati Wiira 0 10 6 Hemi Watene 0 10 6 Nikorima Poutotara 0 10 6 Wiremu Awhana 1 1 0