Te Korimako. "Kei te Atua to tatou piringa." OKETOPA 14, 1882. Te Mahi o te Paramete.

Korimako, Issue 8, 14 October 1882, Page 1

Te Korimako. " Kei te Atua to tatou piringa." OKETOPA 14, 1882. Te Mahi o te Paramete.

Kei te hiahia nga iwi Maori kia rongo ki nga mahi o te nohoanga o tenei Paramete ka mutu ake nei; me nga tikanga o a ratou

mema/|ilaori ki Poneke, a Te Wttijotro, a Hone Mohi Tawhai, a Henare Tomoana, a Taiaroa. Ko enei rangatira katoa i korero, i horfepii nga korero i roto i te Paramete kite hapai i -nga tikanga whaka-te-iwi. Maori, a i puta a ratou ritenga ki-te mahi i nga Ture mo nga Pakeha, me nga Maori. Ko a ratou korero katou kua oti te ta kite pukapuka e huaina nei, ko te " Hanahari." Ma te hunga minamilta e titiro ana korero i tera tu pukapuka. No nga Ture i whakamana e te Paramete ra 112, engari koa, ko etahi o era he whakatika kau i nga ture i hanga i mua atu, a, i ahua rorerore. Ehinu o nga Ture, ehara i te mea, mo te koroni katoa ; he whakamana mo etahi o nga mahi emohiotia ana, i etahi wahi o Niu Tireni. Ko tetahi o aua Ture, he whakamana i te Ru-nanga-awa o Akarana kia nama moni £150,000 i Ranana (London) te take kia hanga he wahi kiPte taha-moana, kia nui noa atu, hei kuhungii atumongakaipuke ina meatia kia tirotirohia, kia hanga hoki nga pakaru o te takere me etahi atu wahi o nga kaipuke rarahi. Te wahi etu ,?i taua mea kei Awataha, i te awa o Waitemata. Kongatima nui noa atu i enei e whakatapokoria mai nei, ka 6 ki taua wahi. Tetahi Ture, he whakamana. i etahi whenua Kawanatanga kia rihitia mo etahi moni mo nga tikanga o te Whare-kohi-a-hanga mea rere ke, tona ingoa to taua whare he Miuhiama (Museum). Kei Akarana taua whare ; haere ai te Pakeha mete Maori-kite matakitaki i nga tini

taputap 0 etahi me era s i rau-wl He mah a, i nga Maori k patapati ama, m( takitaki reira e j he whal nga tare huarahi whakatj mo ana runga i Tera mana e Maori, koto Ra tera i t Kia kai ki taua waihoh nona te tiara taua T ana i t aTeW ki Pari ra ano taua wj me nga rika no puripuj e hang; j kaaro, i tamari! 1 take e toa i \ runga i i i a ia e kimihii he Tui raua k iictJKcij a

rangimarie. Tetahi Ture, ko te Murunga Whenua i Waikato; lie whakanuku i te wa e mana ai taua Ture i hanga ra i mua; —he whakamana i te hoatutanga o tetehi whenua rau-patu ki nga tangata Maori e kore whenua ana i taua murunga, kite meaka hiahia nga Maori Ma nohoia te whenua e tuku atu ana ki a ratou. Tetahi Ture, ko te Ture Rahui Whenua Maori., I nga tau ka mahue ake nei, ka nui te whenua i rahuitia e te Kooti Whenua Maori, a, takoto mangere noa iho aua whenua. Ko taua Ture i hanga nei, e tuku ana i te mana whakahaere mo aua whenua ki tetahi Apiha e whakaritea ana e te; Kawanatanga huaina iho taua tangata he Kai/Tiaki, tokorua atu hoki hei hoa mona; a ma ratou e rihi aua whenua, takoto - npa, a ko nga moni ka tukua atu ki nga iwi na ratou ra nga whenua rahui fie whakamana hoki taua Ture kia rihi nga Maori ki te paingia e ratou; kia kaua "• rawa te oneone e riro ke atu ki te Pakeha. Ko tenei Ture tetahi 6 nga tino putake e korero ai a Te Paraihi raua ko Tawhiao. Tera tetahi Ture ke atu, te ingoa, ko -'Te Ture Bahui Whenua Maori Orakei." Na-Paora Tuhaere tera Ture i kawe kite Paramete; a, he whakamana tera Ture i a Paora kia rihitia aua whenua hei paihga mo tona iwi—nga whenua rangatira o Orakei. Tetahi Ture, ko te Ture Taki whenua o te Karauna, whenua 'Maori hold. I nga takiwa katoa a nga Kaunihara, utu ai nga Pakeha mote mahinga o nga huanui, hei haeranga mo a ratou hoiho,kau. Na,i roto iaua takiwa e takoto nui mai ana etahi whenua na te Kawanatanga, na te Maori hoki, a, ka riro atu ko te moni anake o nga Pakeha noho o aua wahi, hei hanga huanui, hapa ana ko te hea o te Kawanatanga, me ta nga Maori. Ko taua Ture, he whakamanai teKaunihera kia tonoa teutu i te Kawanatanga ngatahi ko te Maori. Na he mea ano kahore he moni a nga Maori, no reira i meatia ai, ma te Ka-j

wanatanga e utu nga Taki, a, me whakatakoto tana moni ki runga ki nga whenua a nga Maori; a i te wahi e hokona ai te whenua, katonoataua moni taaki. Ko nga taki ka tau ki nga whenua anake erima ra maero te mamao atu i te huanui tonu. Na koenef Ture e whakaatu a,na i tana nui, ki nga takiwa pera me Hokianga, me Mangonui, he nui hoki no nga whenua Maori kei reira i aua takiwa Kaunihera, a me poti hoki nga Maori kia tapoko ai etalu o ratou ki roto ki aua Kaunihera hei mahi i era tu Ture. Ko nga Ture e anga ana kite taha Maori koia enei kua korerptia nei. Erangi he hira nga korero ahu kite taha Maori me nga pukapuka i meatia kite Paramete, mete korero a Te Puihi mo te hui ki Whatiwhatihoe. Me nga Pitihana, i meatia e te Komiti, mo nga whenua o tera motu, o Te Waipoung-mu. Tetahi Ture hoki, ko te whakamananga o te Kawanatanga ki a nama nga moni etoru Miriona pauna moni, mo nga mahi waea, Piriti, Huarahi, Whare-turama-moana. Me tetahi atu miriona kotahi hei utu mo te rerewe i Te Awamutu tae atu ki Taranaki. Ko tenei te mea hei hamumutanga ma Te Paraihi raua ko Tawhiao ina tutataki raua, a nga ra, e haere ake nei.