HE TURE HOU.

Karere o Poneke, Volume I, Issue 57, 20 December 1858, Page 2

HE TURE HOU.

KO TE KOANGA TENEI O TE "TURE WHAKAEITE TIKANGA MO TE WHAKAHAERE WHAKAWA KI NGA TAKIWA MAORI." (Akuhata 4, 1858.)

wakia una mo tetahi Hara, e whakapaea ana ranoi kite aroaro o taua Kooti, kia kounu i etabi o nga tangata i kowhitiri hei Runanga Hauri kia Tokoono. 8. Ko te Runanga Huuri ka whakanohoia pcratia ka meinga kia tino korcro pono iho ki to aroaro o te Kai-whakawa Tuturu, ko nga kupu mona kei te Tauira No. 1, o to Pukapuka piri ki tenei Ture, me whakaraaori ranei kite Reo Maori ka whakahua ai; a ko te kupu whakaoti o te whakawa a taua Runanga Huuri me whakaae e ratou katoa, kia kotahi ano te whakaaro mete kupu a taua Runanga e whakapuaki ai. 9. Erua nga mahi ma aua Runanga Huuri. Ko te tuatahi, ko to whakawa i nga Hara katoa e tika te whakawa o taua Kooti, tona whiu he whaine neke ake i te Rima Pauna: ko te tuarua, ko te tapae-whakaatu i te tangata kua mea ranei i tetahi Hara Kirirnina, Hara Mihitimina ranei, Hara ke ranei, e tupatoria tikatia ana ranei kua mea i tetahi Hara pera i i roto i taua Takiwa, ara, kite Hara e ahei ana te rapu e taua Kooti engari kahore c ahei te tino wbakawa e taua Kooti; ko te tuatoru, ko te tapaewhakaatu i nga Kino-Nuihana i roto i taua Takiwa: ko to tuawha, ko te tapae-whakaatu i era atu mea e tukua ana e to Kooti ki taua Runanga Huuri, e whakaarohia iho ana ranei c taua Runanga Huuri ka tika kia ta-paea-whakaatutia. 10. Ka waiho ma te Kooti te whakaaro ki to mea ranei i tetahi tangata hei tangata hara, kite tuku ranei kia haere kite tuku ranei kia puritia kia wbakawakia, kite mea ranei kia whakahokia mai kia whakawakia ano, ki le mea ke atu ranei i tetahi tangata kua whakaponohia tona hara, kua tapaea whakaatutia ranei; engari kaua e whakapangia te whiu, e meinga ranei kia utu e te Kooti mo tetahi hara e uhci nei te whukawa e te Runanga Huuri i runga i nga likanga o tenei Ture, kite mea kahore i whakaponohia tana hara e te Runanga Huuri: a kaua hoki tetahi tangata e tukua e le Kooti kia whakawakia mo tetahi Hara e te Kooti Hupirimi e tetahi atu Kooti ranei, kaua hoki e taugohia he poira mona kia whaka

e to Runanga Huuri o whai take tika ana mo te tukunga: kaua ano hoki tetahi Warati e tukua e te Kooti mo tetahi Kino-Nuihana kia whakaatoatia kite kore taua Kino-Nuihana e tapaea-whakaatutia e te Runanga Huuri, Otira, kite mea ka whakawakia tetahi Kara, a kahore e ahci i te Runanga Huuri te wbakakotahi i tana kupu, a taka noa nga haora e wha, na, ka waiho ma te Kooti te whakaaro kite mea iho ite taugata i i whakawakia hei tangata hara, ki to tuku rauei i a ia kia baero i runga i te kore kupu a te Runanga Huuri. 11. Ka waiho ma te Kooti e whakaoti nga kupu katoa, kupu meatanga ranei, kupu tikanga Ture ranei, mo kape ia nga wahi kua whakaritea ketia ton a tikanga i runga ake nei. 12. Ekoro e meinga hei tika kia karanga tetahi atu Kooti hei whakahe i ta te Kooti Maori, mo te meatanga e taua Kooti i tetahi taugata hei tangata hara: ekore ano hoki e tukua kia whakanekehia ki tetahi Kooti o runga ake tetahi meatanga a te Kooti Maori i runga i toua tikanga whakawa Hara Kiriniina, ekore ano hoki tetahi meatanga pera a taua Kooti e whakakahoretia, e whakaputaia ketia ranei, e meinga rauei hei manakore, hei kahore noa iho ranei, mo te hapauaga o tetahi o nga ritenga. Ill— Tk Tikanga :.io te WhakaKAERE WHAKATTA HrWHIRI. 13. Ka meinga te Kooti kia whai tikanga mo te wbakarongo mo te tthakaoti i nga he Hiwhiri katoa kite mea he tangata Maori te bunga whakavva, tetahi tetahi, a kite mea hoki e noho ana te tangata e whakapaea ana te ho ki a ia i roto i taua Takiwa ano i turia ai te Akibana a tera, ho mabi ranei tana i reira, i rokohanga runui ia e te meatanga a te Kooti ki reira; a, kite mea ano hoki he tangata Maori te hunga whakawa, tetahi tetabi, a i tupu ki rotoki taua Takiwa te putake o te Akihana, tetahi tzno wahi ranei o taua putake; otira, ka whai tikanga ano a Te Kawana ratou ko tona Runanga mo te rohe, i tenei taima i tenei tairaa, i nga tikanga whakawa Hiwhiri a tetahi Kooti pera hei whakahaere ma taua Kooti a runga i tenei Ture, ara, kia waiho i nga mea bakoro o neke ake i ta te Kawana

ai hei robe mo to taua Kooti whakawa, ara, te moni nam a, (rongotaima) to utu rauei, te aha ranei i meatia kia whakaputaina e taua Kooti, a ka whai tikanga ano hoki ratou mo te whakariro ke mo te whakakahore hoki i tetahi rohe pera. 14. Kei te Akihana Hiwhiri e turia ana i runga i tenei Ture, ki to tonoa e tetahi o te hunga whakawa, i te mea kahore ano i timatatia noatia te whakawakanga o ta raua mea, ka waiho ma te Kooil te whakaaro kite mea kia whakawakia taua mea e tetahi Runanga Huuri, a ma te Kooti ano e whakarite tetahi rake hei ra whakawa i taua mea, ara, kia ahei ano tetahi Runanga Huuri te whakarite. 15. Ka peneitia te whakaritenga Runanga Huuri mo te whakawa i nga Akihana Hiwhiri i runga i nga tikanga o tenei Ture; ma te Kai-whaka-wa Maori, ma nga Kai-whakawa Maori ranei, e tuhituhi ki tetahi pukapuka etahi tangata kia Kotahi tekau ma waru, ho mea kohikohi i roto i te hunga etu noa iho ana i reira, i roto ranei i te hungft e noho ana i nga wahi katoa e patata ana kite wahi i noho ai taua Kooti, kite patata ranei, kaua e neke atu i te' kotahi tekau maero te mataratanga atu, a ka kowhitiria i roto i taua tekau ma waru kia tokoono, he mea makamaka rota, a ko taua tokoono, tokohia ranei o ratou e kitea mai c pai hoki ki tera mahi, ka meinga kia noho hei Runanga Huuri hei whakawa i tera mea: Otira, kite hoki iho i to tokowaru nga taugata i kowhitiria ra e kitea mai o pai hoki ki taua mahi, kite noho atu rauei tetahi o nga tangata o te Runanga Huuri, kite kounuhia ranei tetahi e te hunga whakawa, ki te ahatia ranei, a na taua meatanga, hoki iho ana i te tokowha nga tangata o te Runanga Huuri, na, me whakatae te Runanga Huuri kite tokowha e te Kai-whakawa Tuturu, me tango i roto i te hunga o tu noa iho ana i reira i taua wahi. Otiva, ka tika ano hoki, me he mea whakaaenatehuuga whakawa, na tetahi na tetahi, kia whakanohoia te Runanga Huuri, neke ake ranei, keke iho ranei i te tokoono, hei whakawa i te Akihaua Hiwhiri : „ tn «» i n»a tikanga o tenei Ture.

Huuri me pera me tera i korerotia ako ra. 16". Ka meinga kia tika ma to hunga whakawa e kounu etahi o nga tangata i whiriwhiri hei Runanga Huuri, kia toko torn ma tetahi kia tokotoru ma tetahi. 17. Ko te Runanga Huuri ka whakanohoia peratia ka meinga kia tino korero i etahi kupu kite aroaro o te Kai-whakawa Tutura kia rite kite Tauira korero No. 2 e piri nei ki tenei Ture, kia rite ranei ki aua kupu ina whakamaoritia kite Reo Maori, ka meinga ano hoki ko te kupu whakaoti a taua Runanga Huuri kia kotahi, mo puta i runga. Otira, ki to mea kaore e ahei i te Runanga Huuri to whakakolahi i tana kupu, a taka noa nga haora e wha, na, me tuku nga tangata o te Huuri kia haere, a ko te mea e wkakawakia ana ka waiho mo tera atu nouoanga o te Kooti. 18. Ko ngawahi tautohe katoa, kei te Kooti ranei te tikangahei whakaoti kei te Huuri ranei, na, mo, whakaoti ki runga ki ta to Tika, ki ta te ngakau tapatabi i kite ai hei tika; a, ka waiho ma te Kooti o whakarite nga tikanga katoa mo te whakamananga i aua ki whakawa, tona aheatanga tonapeheatanga hoki, ma te Kooti e whakarite ki runga ki tana i ata whakaaro ai e tika ana; a ka whai tikanga mote whakarongo i nga ahua korero whakapuaki katoa e meinga c tona whakaaro e tika ana kia whakarangona, a ka whai tikanga hoki mo te mea i aua ahua korero whakapuaki kia puakina, ahakoa aua korero whakapuaki te haere tonu i runga i o te Ture ritenga ake. 19. Ka meinga to Pu-whakawa a te Kooti hei mutanga rawatanga mo te Akihana Iliwhiri a tetahi hunga whakawa, c kore o tukua kia karanga tetahi ki ietahi atu Kooti; e kore hoki e meinga kia ahei tetahi aieav/hnkawa kia whakauekehia ki tetahi atu Kooii o runga ake. Otira, ka waiho ma te flooli-whakawa Maori te whakaaro ki te whakahuu iho kia wakuwckia ano, kia whakarangona ano, mete whskatakoto ano i nga tikanga e ata rite mo taua meatanga houtanga. 20. Kei te Akihana Hiwhiri kua mild to Ki-Yifhakawa a to Kooti, to

utua, kite tonoa ete tangata o mea ana kia whakamana taua Ki-whakawa, taua Whakahaunga ranei, na, me tuku e te Kai-whakawa Tutaru tana Warati ki tetahi Katipa hei mea ki a ia kia tangohia kia hokona nga rawa me nga hanga o te tangata niona taua Kiwhakawa, Whakahaunga ranei; a me pera ano e taua Katipa. Ko te Katipa ia mo whakatu ano hei whakahaero i nga tikanga o tenei Ture. Ko nga moni utu o ana hanga ka hokona hei whakarito i a te Kooti iki iho ai, i whakahau iho ai, kia utua, i nga utu hoki o te mahinga, a ko nga toenga o te moni i riro mai i taua hokonga, kite ai toenga, mo hoatu kite Kaiwhakawa Tuturu, me whakahoki kite tangata nona nga hanga i tangohia i hokona, mana ano e tono mai kia whakahokia ; ako nga Katipa katoa me nga Apiha Kai-tiaki o te Ture i roto i o ratou Takiwa mo whakauru ki te mahi ite Warati pera. Otira, ka waiho ma te Kai-whakarito whakawa Tuturu ano to whakaaro kite whakaroa i te putanga o tana Warati Tangorawa. a taoa takiwa ano o tika ai ki tana whakaaro iho. 21. Kite mea ka hoki mai taua Warati, a ka kore he rawa, kahore ranei i rite hei whakaea i nga moni o meatia ana, kia utua kite mea ranei ka whakakitea mai, a tiuo kite iho ana to Kai-whakawa Tuturu, kahore he rawa o rite hei tango ma tana Warati me e tukua ana; penci ranei, pera ranei, na, ka meinga hoi tino Turo mona ; heoi, ma te Kai-whakawa Tuturu e tuku, me Warati ano na tona ringariuga, mana e tuku te tangata mona te Ki-whakawa, Whakahaunga ranei, ki telahi Whare-herehore, ki reira noho ai taeanoatia tetahi takiwa, kaua ia e neke ake i tc marama kotahi mo te Rim a pauua, mo tetahi wahanga ranei o te Rima pauua, o te moni i meinga kia utua. Otira, kaua rawa tc takiwa o te whare hereheretanga o nekc ake i te wha marama, a me ahei auo te Ungala te tuku e to Kai vvukawa Tuturu, ana tonoa atu, ana utua hoki te moni i kiia iho i whakahaua iho ranei kia utu a, mete apiti ano nga utu whakawa o ata tika ana ki ic whakaaro iho a to Kai whakawa Tuturu.