Te Mako, Heretaunga.

Karere o Poneke, Volume I, Issue 5, 22 October 1857, Page 2

Te Mako, Heretaunga.

Hepetema 28, 1857. E hoa, e te Kai Tuhi i te "Karere o Poneke" kia rongo mai koe. He kupu whakamarama tenei mou, mo te kai main o tenei Nupepa, kia kaha ai koe kite main i taua Karere Maori kia rongo ai nga tangata. E noho rnarama ana etahi. y vohopohehe ana etahi iwi ki nga ritenga pai ole pakeha ; kia tahuri tatou ki runca ki tenei ritenga tapapa ai o tatou whakaaro. Kaua tatou e manako atu ki nga main kino e raugona ake nei e o tatou taringa. E mea ana ra. pea te wiiakaaro, ra&hi pai tera mahi kia nui ai te tangata, kia ravg;:tira ai. Tenei auo te kupu whakuhe mo taua tikauga nomuanoaatu, no ngaTipuna, • c ko to noho ;:ai te ranga'.ira e nui ake i nga tangata o te ao nei. Ko te kai hauga te runga rawa i te pai—ko te noho pai te nu;gatir?„ mo tatou." Ileoti

E hoa ma; —e Rawiri Kingi Puaiia", kei te hiahia te runanga kia wbakaae nei tatou nj/a tangata Maori ki tetabi taha o te perehi nei kia wehea ma tatou—kia u ai te main i a tatou korero. Ka whakaae mai koe tuhituhiamaiki a te "Kai Tubi o te Rarero o Poncke." Me utu e tatou. Te kau herein te utu mo nga marama e ono, ma ia tangata, ma ia tangata. Me penei tonu te tikanga. Ka rite tenei, ka tahi tatou ka marama, ka kite i nga korero pai, i nga korero kino, i nga korero Pabelia. i nga korero Maori, i nga mahi »vhenua, i nga mahi kai. Koia tenei i tabia atu ai kia rongo koutou, nga tangata o tens taitua, o Porirua, o Paekakariki a te Raha, o Wainui a Ropata, o Whareroa a Poihipi, o te Urulri a Te Teira. o Kai Toenga a Eniiiri. Ma Riwai e whakamarama ki a koutou n<*a ritcnga mo nga mabi a te Pakeha Me utu te Kura kis pai ai te ako ; me utu te Kamura kia tika ai te mahi; me utu te Takuta kia tika ai terongoa; me utu te Tohunga kia pai ai te ta moko ; me utu te Minita kia taburi ai kite marena: waihoki ho tetahi wabi o te Perehi nei kia whakaritea e tatou. E hoa ma; —be riteuga pai rawa tenei—kia tae atu ai ugaNupepa ki nga tangata katoa—kia tae mai ai a koutou korero kia taia kite Karere o Ponske. E boa ma;—ka tika tenei Perehi i a tatou te whakarile, ka tahi ka kitea nga korero a nga tangata katoa, nga tikanga kino a ona boa noho tahi. Koia tenei, kua tae mai nei a koutou korero. E kaha ana koe ki nga tikanga pakeha ? Kia toa tatou kite wbakarite iuga uhi, i te ngarabu, hei ta mo nga moko o Tutetawa e wengoki mai nei me he Peke ngarara. Kei Otaki hoki nga tikanga. Ma ratou euci kupu e wbakarite—ma Matone Te Whiwhi, ma Tamibana Te Rauparaha, ma Nepia Taratoa. E hoa ma ; —kahore he kupu ke atu —ko te wbakaae anake mo te K'irere o Poneki: Heoiauo. j\a to koutou hoa aioha, Na Wi Tako iSlgatata. Whareroa, Id o Hepetema, 18-57' E hoa.. e te kai ta Nupepa. Tenei ano aku whakaaro; ko nga Nupepc e uia ana ki is reo Maori, e pai -••;.,;•;

!<n lo pai tenei, ko te whakaatu itiai ki a matou i nga ritenga pai a te Pakeba ,me nga ritenga e whiwhi ai rcatou kite tnohiotanga, mo te whakaukoranga pai e puta mai ana i roto i nga Pakelia ;no kouei aku whakaaro i raea ai, be mea pai rawa te Nupepa. Tenei ano taku kupu mo nga utu mo nga Nupepa e tae mai ana ki a au. Ki le kore au e boata i nga ulu mo nga Nupepa e tae mai ana ki a au, lie aba le pai—kaore be pai o tenei ritenga, ka tika anokia wbakamutua te la i nga Nupepa mo matou. Heoti ano. Na tou hoa, Na Rfremaia. Porirua, Oketopa 7, 1857. E Hoa Ma.—E nga pakeba, tangata maori, ko to maua wakaaro tenei ka tukua atu nei ile Karere. Na, ite iau 1852 kamaharao maua wukaaro ka tie te penei tonu, te waiho tonu i nga whenua kia penei tonu a taea noatia te tau 1857—engari me pibi ki a ia tangata ki a ia tangata, kia rite kite Witi, kite Taewa, kite kauga, e mabia ana e ia—nana ake tana mea. Kia rite ai ano hoki kite kau, kite hoiho, kite poaka, e maakatia ana—ki a ia ana mea katoa, ara, nana ake ana mea. Mebemea ka tahaetia e tetabi tangata tetahi o enei mea ka wakawakia ano ia kite ritenga ote Ture; waiboki ko o tatou wbeuua e rite ana kite kau puibi, kaore nei he maaka ate tangata, ta te mea hoki ko to tatou whenua kaore ano i pihitia ki a ia tangata ki a ia tangata: Kaore ano hoki e tika kia wakawakia kite ritenga ote Ture, no te mea he tokomaba nana te whenua—no reira te raruraru o to tatou whenua. E ngari me webewehe ki a ia tangata ki aia tangata —kia rite kite pakeba e noho ana i runga i tana whenua tike—e mabi ana ia ana mahi papai—kia penei tatou, kia rite kite pakeba—kia waiho te whenua bei boa riri mo te tangata; koia tenei e titiro ake nei ki nga mabi a te pakeba, ara, kite tika o ana mabia; a, kite rito tenei mahi, katahi ano ka kotahi te ture. A, e pai ana hoki t'- boko atu i to whenua kite Kawanatauga—ma te tangata e hoko atu ki ana mom utu whenua. Heoti tenei.

I Ko te tikanga mo te wehewehe ' i lo lutou whenua. Ma te runanga maori uno e ata runanga marire—ka rile, in a to kai ruri ano e ata ruri marire, kiawhia raueiekamate tangata kotabi—a kite rite, roa te Kawanatanga ano e wakahaere nga tikanga. Ka rite, tuhitubi ravva kite pukapuka Mapi, ka oti—ara,heiwakapumau—ara, hei titiro i te roa mete wanui, kei taea te wakanckeneke e te tangata. A, kite tabaetia e tetahi tangata, me tiki i te kai ruri—ka oti. A, ki to rite tenei mabi, ka tupu ' rawa te pai ki to tatou motu ; engari, ; e be ana te taunu a te tangata —kaore ! e pai, engaii, me taunu ki ngaubunga : ka kai i nga kai, ka waibo ma nga [ pouaru. lieoti ano. Na Hoani Te Okoko, Na Pat ara Piopio. Wbareroa, Oketopa, 1857. Xo te 2 o nga ra o Oketopa i wba- ; kauiaharatia ai e au cnei korero Ida j kawea atu ki Poneko, ki tc kai pcrebi o te Karere o Vcneke. ! Whakarongo niai, e nga kai whakaj atu mai i o kuutou na ritenga papai, i ■ o te Pakeba, ki a uiatou ki nga tangata maori. Tenei te wbakaaro e kitea ibo ana e te ngakau—ko a koutou na ritenga pai, ko a te Pakeba. Ko te pai tenei, ko te uoho abuareka i runga i te wbeuua—kabore he mail arabara o te ngakau. Na te aba koia i koro ai e mabarabara ? N'a taua ritenga pai a te Pakeba. Ko te pai tenei o te Pakeba; —ko te korero maii nga tikanga papai—kahore be kupu ke ki muri iho, a tae noaki tona otinga. Ko te pai tenei o te Pakeba —ko nga wbare papai, ko nga kai papai, ko nga kakabu papai, ko nga moenga papai, ko uga tini noa iho o nga tikanga papai a te Pakeba, —ko te aroha ki nga wabi be o te Maori. Ko te be tenei o te Maori;—kote tabae—ka kawea kite wbakawa (be I aroha tena no te Pakcha) ; ko te be tenei o te maori—ko te vhawbai i waeuganui o te ritenga pai o te Pakeka, ko te tango i to tera atu whenua whakanekeneke, ko nga be tini o te maori. Ko etahi atu ritenga be o tenei iwi, o te maori,—otira, waibo kia banga noa ibo, no te mea e rite ana kite tai rikiriki te ritenga

inaori; tena ko te ritenga pakeha o rite ana kite tai ahu, e haere ana ki te Ture. Tenei hoki te kupu a nga taugata e whakahe ana i te ritenga Pakeha, e mea ana—"be aha te pai o te ritenga Pakeha ? Ka tabi ano he iwi kino, he Pakeha. He alia t« pai ote Nupepa ? " No nga Maori kuare enei whakaaro. E kai ake ana pea ratou i nga kai papai a te Pakeha: e kakahu ano pea i te kakahu pakeha, e mataratara ana ki tona kiri. Heoti ano. NaTEPoiHiPi Te Ono.