Ko te kai rapu, ko ia te kite. Taete, 17 o Hepetema, 1857. KO TE WHENUA.

Karere o Poneke, 17 September 1857, Page 2

Ko te kai rapu, ko ia te kite. Taete, 17 o Hepetema, 1857. KO TE WHENUA.

E hoa ma, he aha koia te mea nui hei korerotanga mo tenei Nupepa? Ko te mea nui pea mo tenei wa—ko te Whenua. E nui ana te whakaaro o te tangata maori ki tona whenua. E tika ana hoki. Ko te matua tera i tupu ai te oranga mona, inahoki, te korero onamata Haumia-tiketike i oma kite whenua." Heoi ra, ma te mahi a te tangata ka paingia ai te whenua, ka nui ai ana hua, ka ranea ai ona taonga. Mr wakaaro hoki., No t© tangata maori tona whenua katoa i nga ra kua pahure nei—haeretia ana e ia tona whenua, matakitakihia ana tona whenua. Ka waiho hei take whawbai tona whenua. Otira, kahore be rawa e viro i te tangata maori i reira—ko ana kai, he aruhe, he pipi, he kiore : ko ona kakahu, he ngeri, be kokowai: ko tona whare, he raupo ; ko tona kaata, te tuara; ko tona kainga, he pa! Inaianei, kua wbiwhi Ha ki nga mea pai katoa o te pakeha—kua mabue nga ritenga o mua: kua reka tona waha i nga kai a te pakeha ; kua mahana tona tinana i nga kakahu o te pakeha; kua eke ki runga i nga hoiho 0 te pakeha: kua pai tona noho ki runga i ng«f ture o te pakeha: kua rite ia ki nga ritenga wakahaere o te j>akeha. Na te aha ? Nana i tuku i tetahi wahi o tona whenua, hei nolioanga, hei mahinga mo te pakeha. Kapi katoa ana tera motu, a Ingarangi 1 tona iwi. Mete onepu o tutahi ano te tininga o nga tangata o reira. Na, ka rongo ratou, he wahi whenua tenei hei kainga, ka haere rani, me to ratou, taonga, me to ratou mohiotanga, me to ratou ture, ki konei noho ai. Ku tahi nga taugata maori ka k'te i ngu tini mea pai o te pakeha, ka tupu te liiahia—ka riro ano i a ia ; no konei, i rangatira haere ai nga tikanga o te maori. Nakoa,ko nga taugata e nobo tata aca ki nga taone, ki nga kainga pakeha, c tango tahi ana me ia i ona mea kaloa. Na, ko te mea rahi tenei

e nui haere ai te pakehatanga o te maori. Me tuku ia i nga wahi whenua e takoto kau ana. He aha te pai mona ole nuinga o tona whenua ? E taia koia te mahi e ia ? Kahore rapea. Ka waiho tonu hei take whawhai, iDa hoki ko Moauanui raua ko Hapuku. Engari me whakaaro marire nga tangata maori, me tuku nga wahi takoto noa, hei kainga mo te pakeha, e tupu tahi ai te pakeha mete maori, ano he tuakaua, he teina. Kei te takoto noa hoki te whenua—kahore ona paioga, kahore ona ritenga mo te tangata. Ka riro i te pakeha, ka raritia, ko nohoia, ka huarahitia, ka taonetia: na, ka kake te pai o te whenua—nui noa te utu mo te eka kotahi—ko te wahi e wakaritea ana mo te maori, ka pai ke atu i tera katoa e takoto kau ana i mua. Na te aha i pai ai—i nui ai te utu ? Na te no hoanga o te pakeha, na tana mahi, na tanaroatauranga. Me wbakaaro hoki. Ko Poneke, ko ITeretaunga, he aha koia te pai i mua? Inaiauei, kua nui—nui rawa atu te utu uio le wahi iti, no le raea hoki, kua paiugia e te pakeha. Kei kuware tonu te maori! Kei mea —" e—ka riro to matou whenua! " E nui ana te whenua. Kaua hoki e mea, " lie kore utu." Ma te rironga 0 te tahi wahi i te pakeha, ka kake ai te utu mo te wahi e toe ana. Kia tokomaha ano te pakeha me ona whare, me ona hoiho, me ona kau, me ona hi pi, me ona aha, ma reira ka kake te utu mo te whenua—e kore ia e nui i te houtanga o te noho, e ngari 1 te roanga. Koia matou ka mea ai ki nga raugatira maori —me hoko ano ki tekawanatanganga whenuae takoto noa ana, ko tetahi wahi ano me pupuri mo koutnu, mo o koutou tamariki. Tenei hoki tetahi whakaaro pai. Ko nga wahi e waiho ana mo le maori,kia pihitia ano, mo ia raugatira me tona wanau, mo ia rangatira me tona wanau. Na ! ma le main a te kai ruri, ka mohiotia ai nga kaha o ia pihi, o ia pihi; ma te pukapuka hoki o te Kawanatanga ka puniau ai te pihi o ia tangata, o ia tangata—rite tonu ki o te pakeha. Tenei ano hoki. Wakarongo mai! Kei tnaumauria nga moni e riro mai ana hei utu mo nga wahi whenua e hokona ana. E rangi, me ka pai nga maori, me waiho kia wakaritea ki runga ki nga tau. Kauaka e mea kia riro katoa

mai i te hokonga ai, otira, me waiho mo ia tau,moia tau, taea noatia te taima e rite ai. Penei, ka roa te takotoranga o te moni i utua ai tona whenua. Heoi to matou koreromo aianei. Tenei ake ano ka wakaritea etahi. He maha hoki nga mea hei korerotanga, ko te hakari maori; ko te paparikauhi; ko te kura; ko te aha, ko te aha; Id te kore e manaakitia tenei korero e tetahi, e pai ana, me tututuhi mai ia i ona whakaaro, kia taia ki roto o teuei Nupepa—ka pai matou kia whakarangooa nga whakaaro o nga maori ki tenei mea.