Nga Korero mote Kaumatua i riro nei kite Moana.

Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 46, 5 January 1899, Page 9

Nga Korero mote Kaumatua i riro nei kite Moana.

Turakina, Hooro Taraipi Whare Runauga28th Tihema, 1898. Kite Etita Ote Tiupiri. E hoa tena koe, te kai arahi ito tatou whaea ia te Tiupiri hei kawe haere inga rougo kio tatou motu e rua kia Aotearoa mete Waipouuaum. E hoa tnau e tuku atu enei knpu aku hei whakaatu ite ahua onga atua oho tatou tipuna ite kaha kite tiaki i tana tangata i tahuri ai kite whakaaro ara kite atua oho tatou tipuna kia Rongo mai. I te inarama ia Noema tae mai kia Tihema, ka timata te mahi Poti a tetahi oranga kaumatua o era iwi Patiki waahi o Pihama Opuuake, ka oti tana Puti Inatahi, ka kumea kite moana ka eke konga tailamariki anake tomo tonu te Poti ra ite Ika, inga luierenga katoa tanga he peua tonu te kii ite Ika, kaore rawa te kaumatua ra eke ana ki lunga. Katahi ia ka timata kite mahi atio i te talii, ka oti lie Poti iti tenei, kotahi ano te tangata hei hoe, lieoi otinga ka oti ka riro ano hoki tenai inga taitamariki, ka noho ano te ka;inntua ka pera ano hoki tenei Puti te ki ite Ika. nawai ra ka tae ki tenei takiwa kite katikati hipi ka haere nga taltamaiiki kite katikati ka uiah ira nga mea i noho iho kia haere ratou inmga ite Poti rahi kite moana. ka koa hoki te. kanuiata ra, kua haere ia iriuga ite Poti iti; kote iwi nei e noho kainga tonu ana ite moana, li'oi ka t ii te Poti o te kaumatua nei kite wai ka m tanu tona Poti ka karanga atu te t >lii o ana tamariki eko o havi'a ano ra to kot.i kai niakariri koe, katahi te kauinat.ua kamea mai 1)< i aha te koti kap kote hieie ki walio ka tango ai te koti ko tenei kote kohatu nei ano ka hoki mai. Hcoi ka Ine te kaumatua nti, e hoe ana ia e kiikume mai him tetahi onga i'ot 1 e niaaiiu ana tent'i e tau ana te kaumatua ra kua tuku te haika lieoi ka eke hoki nga tangata o runga o tenei Poti to!;orinui, ka talii ka hoe tenei Poti ka tae kite talu e taua kaumatua ra kamea atu le tahi o nga t;i Lata o tenei Poti,

ehoa ka tata koe ka tuku ite punga kito to teneti; kamea atu te kaumatua nei ia koe etu mai ana ite akau va e wliina mai ana e koe to raina kia tae mai ia koe ki konei kaore i tae mai, niau atu ana nga Ika. No konei an ka kawe mai i taku ki konei tuku ai, heoi ka hoe ano tera Poti kaore i tirio tnamao atu i tenei ka tau tnai hoki <o era, kaora i roa e tau ana kua'puta mai te liau be whakarua nawai ra kua kaha rawa mai, heoi ka lioki mai te Poti valii katae tera Poti ki taliaki. Ka penei te kaumatua nei tera e iti iho teliau liei reira ia hoki ai, nawai kua fciuo nui raw a teliau katahi te kaumatua nei katimata kitekukume ake ite haika otona Poti note kumeiiffa © atu e ruotu kau rate waea ote Haika heoi katahi ka whakamaua nga hoe ate kaumatua nei katahi ka kukume i tana hoe ehoe tana e pupuhi tate hau, nawai kamahue te turn on i Oeo nawai ra kamahue te turnou i Ivaupokonui nawai ra katae ki Patea, ki ana Patea kau atu; lieoi katahi ano katukua kita tana lioariri kitate hau, ka utaina nga hoe ki runga kawaiho te Poti ki a haere ki tana waahi e haere ai, kamea te kaumatua nei kapa ano me mate titiro tonu au kau a rawa oku kauohi o moe. Kote 15 tenei onga o Tihema ite waru onga haora ka puta nei nga Poti nei, kaore rawa heika imau ia ratou. Heoi kariro te Poti nei me taua ariki i waho i Raukawa, lieoi ka alii ahi kaore rawa ia e rongo ana ite makariri kakite ia itetahi k.npuke e ahu ana ki Opunake ki tana whakaaro kau atu, katahi ka whakamau a eia tana taore ki runga ite hoe, katahi ka whakaturia ki runga ki a kite mai te kaipuke ra ki a tikina mai ia, i reira kua ora tona ngakau kua ora ia, katahi ka whakamau a ona hoe katahi ano ka hoea atu kite kaipuke ra, kaite hoe nawai ra kua tata atu ia kite kaipuke ra ki ana tata kau atu, nawai ra kua mamao ano te Poti nei ite kaipuke, heoi kua mea ano te kaumatua nei katahi au kamate; heoi kua timata te haere ote Tupoupou ite Poti ote kaumatua nei, katahi te kaumatua nei katino maiaku rawa etia tonu nga Ika nei etaka mai ana ki runga i tana Poti ka mahara te kaumatua nei katahi au ka mate inga Ika nei mehemea kite taka mai ki ruuga ki taku Poti, kaore ia ko Eongomai tonu ia nga Ika nei, i tenei takiwa kua Pouri ka puta mai te liau a ua nei katahi ano ia ka maku ka ineatia e ia tana kete hei Patutu hau mona, a kapai engari kapai motana mail unga ka kino motona tinana ka maku katahi ia ka rongo ite makariri konga kahu ote kaumatua etarau tangari mete Haate Marikene mete Potae Keepa. Kaore i roa kna puta mai tetahi ngaru eke katoa ki runga itoua Puti aianga katoa nga mea o runga ko ana hoe e wha tere atu ngahoe ka hopuhopukia eia ka rnou konga hoe, kote tata riro atu; lieoi ka niou ia ia kote pitopito Paraki tera pea e ono inihi te roa mete whanui, katahi ia ka tahuri kite ta ite wai otaua Poti Nawai ka. ngenge heoi kanoho, nawai ra kapau te Wai katalii ano ka lierea ana hop e rua kamea ia mote tupono ia kite tae ora ki taliaki hei whakaaUtrangn iiiana kite pakclia whakaora i ai a;

konga tini ika nei kaifce haere tonu mai a aka awatea kau ake tekitea e whenua te kitea eaha. Kote paraire tenei a Ponoa a tenei ra, heoi ite lialiae tanga mai ofce ata kakite ia itetalii moutere ka mea ko Whakatu j i aua whakatu kau atu me pehea boki tate nuitiamu tana mahi, na rongomai kera boki tana kawenga ki reira, heoi kua tino marama kote ata tenei ute Raboroi, kote moutere nei ko Kapiti kote ahua ote moutere ra epari tihore kamea ia ki a eke ia ki reira tetahi ka pakaru tana Poti, kotona whakaaro nui kia ki ora tana Poti ki a riro ora ranei i tetabi; heoi ia ia e mahara pera ana ka puta mai tetabi hau ke etonga katalii ka whakahohia tuai tana Poti ete ban nei i tenei taiina ka kite ia itetalii mea 'ite talia ote Poti tera pea 12 pea putu tekau marima ranei teroa kote kara e puru e whero liaeliae. katalii ia ka penei kua eke tona Poti ki mnga ite toka toka kau iho kotana titiro kote mea 'iei e penei mete kuri lean wai nei u-;a liuriiluii u, katalii ano kamea iho tona ringa kia taka tona Poti kii'aro ote tako no te Paanga o tona ringa katalii ano ka totoliu katalii ia ka inohio lie ika ke te toka nei, katalii te kaumatua nei katino mataku kaore i mohio kote tino tiuaua te ra o Rongomai, kotona Poti ku a tino tere rawa te haere mete whai haere ote Ika huruhuru menga tupoupou nei. Heoi katae mai ki Otaki kite whakaaro atu anga kai whakarongo ka kite ia inga w»ka ehi ana ite moana kamea ia kia hoe atu kia ui atu ia mehea ko liea to ratou nei ka nga mehemea ekore etika kite kainga i mohio ai ia kai reira tana whanaunga, katahi ia ka hoe, e hoe atu katahi lioki nga waka ka hoe, ka kite ia i tenei mea ite tere o te waka heoi ngaro a uanate iwi ra ia ia heoi ana rere a katae mai ia i Waiarawa ki Horowhenua ka kite ia ite kaipuke ite akau etuana kamea ia to whakaeke ki uta ; ka penei kai»a ano kia kite rawa ia i tetahi Puau katahi ka whakaeke, heoi karere ano tona Poti nawai ra katae mai ia ki Manawatu, ka kite ia ite tima kua Ponii tenei kote po tenei ote Rahoroi e ao ake ai kote Ratapu katahi ano ka koa, e lme tana be hoe ana tinga nawai ra i tata kua tino mamao, heoi kautaina ano ana hoe ki ruuga ka waiho ano te Poti ki a reie ana; engari ite timatangi mai otaua rero ite ahiahi tiiHtalii ano karongo ia ite kmvro iroto inga ngaru jte moana atae n<>a mai ki tenei Po, nawhai ra ka awatea karere mai ano tana Poti i tana rere apo noa twiiei ra a e whano ana kite awatea ana nga Ika katoa nei, kakite i a ite kaipuke i te akau i Turakina nei katahi ia ka penei me whakabeke tonu ia kite kaipuke ra tae ora, ia tae mate rauei. heoi kapenei be tangata kai runga ki tana titiro "i ana tangata kau atu kaore konga Poupou ote kaipuke ra nawai ia i mamao kua tata rawa mai kote ata tenei ute maue kua kito mai ia inga tangata e tiritiri ana ite moana heoi katahi ia ka koa kapenei ia ara boki era tangata na ki kau atu, katahi ia ka hoe ia moe tonu atu taka tonu atu ana hoe heoi ka rapu ano i ana hoc: kamau ka whukauiau ano i ana hoe kamea i a kia in ano, kaore opai tenei n.ahi

waiho au ki a mahi i taku mahi pai ke rawa atu kite whakamoe rawa iho kite kore waiho au kia mahi i toku mahi pera ka hia moe fconu atu koana kupu ano tera nawai ra katae ia ki tahaki, eke pai noa mai ia, ka kawea eia ana hoe ki tahaki katahi ano i a ka whakatauki atu kite moana kaore au i riro i a koutou ku a tae mai au ki toku, aha koa i riro mai au i a koutou i tera waahi kua tae mai au ki konei noku ano tenei, katahi ia kamea atu kite hapai mai i tana Poti ki tahaki katahi tengaru ka haere mai Pakaru tonu atu te Poti te haere tanga mai o tetahi o nga ngaru nei katahi ka tino Pakaru beoi ko nga ngaru nei e hara i te ngaru hei pakaru itetahi mea heoikapourite kaumatua nei; heoi katahi ia ka penei tera pea tetahi kai tiaki ite kaipuke kai reira kaore ana mate kai engari te mate wai nui atu katata atu ia kite kaipuke kua mohio ia kua kore etangata, katahi ia ka haere mai i ana piki katahi nga mea ikite ra ia i rongo ra ia i waho ite moana ka haere mai ka whakamataku ia ia kapiki ia ki runga ite Puke kua Pai kataka ki raro mataku tonu atu aka tae ia kite Rangoti ka whiti i Makirikiri i taua whitinga kahaere mai kinga whare i Tiniwaitara heoi liekainga Pakeha katoa kia ia katae mai kite kainga i noho ai a Paora Paihana ka kite te Koroheke nei ite tamaiti a Paora kua kite hoki te tamaiti nei ka karanga ma ma e koroheke, kaihea tenei heoi kua mataku te whaea ote tamaiti, ka karanga atu kite tamaiti hoki, heoi katahi te tamaiti ra ka hoki mai te hokinga mai katahi ka hoki tuara ki mua a mete whaea hoki kaite hoki tuava atu hoki kia puta ia ite peeke toa otona whare heoi katata raua te puta ite peeke toa katahi te wahine ra ka mea hei aha kote mahara hoki ko tiiu a kaumatua he Porangi heoi katahi kahaere kite tiro atu ka milii atu ka mihi mai lioki te kaumatua ra, katahi ka karanga te wahine nei nohea koe kamea mai te kaumatua nei i Puta mai au i roto ite waha ote mango katahi ka mohio te wahine ra ka karanga atu haere mai kite whare ki a haere au kite tiki inga tangata heoi kamutu ka noho hoki te kaumatua noi i roto i taua whare. Ehoa ma kote whakahemonga tenei onga kaumatua ikitea ai te alma oho tatou tiipuna kua ugaro ra kite Po ara te nei ahua te uioko kote Pai ano tenei nga atua maori hei kawe mai ia liamiora Wawea ki a tae ora mai ai ki kouei a kna tae ora nei hoki ki tona kainga ki Pihama ite 2-t ongarauei na';auatamaitii tiki mai na Hone Urikore Heoi nei ete Etita nga kupu he nui rawa te koa me hemea kite Puta katoa mai enei Pauui ite Putanga kotahi mai. Otira e korero noa ana kai a koe ano iate tikanga kaa'.i iho ikonei hei titiro manga tangata titiro Tiupiri hei mihi iho maratou ma k.nitou kia orate Tiupiri m jte kawa haere inga korero korua kote Hikurangi Kaati iho ikonei NA EpAR.viMA Tic PAKI. Orautake. He nui te koa mo te tuknnga mai i enei korero kia panuitia hei titiro ma te motu. En.