HE MIHI.

Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 43, 17 November 1898, Page 2

HE MIHI.

Poneke, Noema, 1898. Kite Etita ote Tiupiri. Tena koe me to Komiti whakahaere i to tatou taonga. Kia ora i raro ite atawhai oto tatou matua ite Rangi e hohou nei ite rongo ki runga kite Rangi marie me ce aroha mete ata noho mete tumanako. Ki nga Moeuioea e whaaki mai ana tena po tena po lea awangavvanga te ngakau he alia ia te mea e.puta mai ki au i tenei ra haere ake nei he pai ranei he kino ranei. Tenei ka tukua atu oku mahara ake hei whakaha«vea mai'ma te tungata. :Ko au e tu nei i puta mai aliau ki waho i te tikanga a tooku Iwi ake mo ruHga ite Pire Poari ate Piriiuia. Me titiro. noku ki nga Iwi ote motu nei kite pakarutanga ito maua marae ko taku tipuna. Koia tooku take, i noho ai i Poneke nei, ia Hune 14 nei me taaku komiti he whakamatau kite Pire Poari ate Pirimia kia kaua e paahitia i tenei tuniiga ote Paremata. Kia nukuhia atu mo tera tau. A ktia nuku nei inaianei.

He kupu tenei naaka kite tekan mano tangata i tukn mai nei i o ratou rarangi hei turaki i te Pire Poari a te Pirimia. E nga iwi, e nga reo e nga hapu e nga rangatiratanga, e nga tangata matau me nga wahine niatau* "VVhakaputaia ton kaha me ton luatauranga a tenei tau e he'<« nmi nei me he tnea e kalia ana te niamae o te ngakau kite oueone whakarapupototia he tikanga kia paahitia mai he Ture e te kawanatanga mo nga morehu o tatou whenna iua te hanga' kino i an ka waiho. tonu e tatau te kawanatanga hei boa pakanga. Me ki atu i konei ehara i te pakan^a kite kawanatangaengari e tukuatu anainga morehu whenna ki roto ki tona ringaringa. No te mea kua vuhaitaima mo koutou, tenei hoki au te kite iho nei. To matau boa nana matau i awhiua he moni. Ko ana nioni kei i te haere mai i ruuga i te whenna, ki taku mohio he mate ano boki tenei. Kua riro atu i tenei takiwa e mea tekau mano eka. Kaati kei te mohio tonu mai nga iwi, nga tnranga o te kotahituiiga ki teTai Rawhiti. I timata mai i te tan 1892, i te tau 1897 ka tu ki Wairarapa ki runga kia maua ko taaku tipuna meo maua hapu Me litiio ano hoki nga Iwi e rua nga tuunga o te hui i roto i te tau. Kotahiko te kupuioti i kona ko te mihi kia Te Kuini mete whakautu mai a te Kuini. I te tau 1898 ko te Pire Poari a te Pirimia. Na ka pakaru ano hoki nga Iwi o te motu nef. Ko te Tai Rawhiti. Me tetahi wahanga o te Tai Hauauru ka eke ki runga kite wlmkatikatika i tana Pire. Na kaore ano nga Iwi ote motu ueii pai kitaua wlmkatikatika tu tonu te Kotahitanga Mana Motul:ake, tu tonu a W«ikato i runga i tuana Pire Kaunihera mo te [wi Maori. Kaati kua puta nga whakaaturanga. Ka whakaatu tonu atu i tooku wliakauro ake, te turanga waewa' 4 mo te Iwi Maori kei ruuga kei te mihi kia te Kuini. Ko te take anake tena kei roto kei te whare e takoto ana a kua mahi hoki te kawanatanga i runga i te inohiotanga kua tae tana mihi ki Ingarangi a na te Kuini i whnkahoki mai ki Niu Tireui nei. No reira kia raatotoru te ngukau kite whiriwhiri i tenei take, ka kite iho ano i te marama o te Whakatikatika kaati a tobe noa iho. Kamutu tonu to tatou oranga i i kitea iho e au. Ko nga matauranga o nga tangata e wha katukoto nei kinga marae o te kotahitauga. Mo te taenga nmi kite anu matao ara kite waha o

te Parata. He wahine iki ia nei e kontou he hume toto auake te men i pah tire ite wahine. Kaua hei pouri mai mo tenei kupu no te mea ko to tatou mate he puhuehae kaore te tahi Rangatira e pai kia eke mai te kupu a te tahi rangatira ki runga kia ia mete Matauranga o tetahi tangata. Kaore epai ki eke mai ki runga kia ia. Me nga iwi kei runga kei te motu nei kaore e pai kia eke mai nga tikanga a tetahi iwi ki rimga ki tetahi iwi kei konei tetahi mate o tatou. Me hoki atu taku kupu ki runga ki tolui iwi ake; te Tai-Rawhiti he Iwi Manaaki inga taonga o runga o te motu nei timata mai i te Tiriti o Waitangi, te malii Kiingi te malii hauhau, tuania ko te Tiriti o Waitangi. Ka manaaki ano te Tai Rawhiti; whakapau te Tai Rawhiti i tona kaha, kaore raw a he rangatira i rere ki waho mo te taenga mai ki naiauei ka tahi ano tc tai Rawhiti katu i runga ake i taana whakaaro. Enga iwi tuturu tenei kupu aku katahi raw a ta te tai Rawhiti ko te whakatikatikatanga i te Pire Poari ate Pirimia nei i runga i te moliio o te tai Rawhiti kapau nga whenua o te iwi maori i runga i te tikanga e whakahaerea nei enga iwi i te Motu uei. Me titiro a Mangakahia i te tau 1898 ia Mei tetahi o nga ra. Taemai kiaTihema 1897,konga whenua maori i hokona e te kawanatanga i roto i enei tau 1,614,017 nga eka. Konga moni £410,754 o enei whenuaekorehoki ehoki maiakuaneikua neke nei te Pire mo te ratau, ana he miriona e kaano ka riro i te kawanatanga ka tae ki tera tau ka homai e te kawanatanga he Piri neke ake hoki i tenei Pire. Na kaora ano e whakaae te iwi maori. Ka nukuhia ano mo tetahi tau atu na ka riro i te kawanatanga i tena tau he (2,000,000) eka ano o te iwi maori ka rekareka ra hoki te kawanatanga i konei. Kotahi te ra ka haere atu au ki roto kite Paremata ka whakarongo atu au kinga mema e korero aha tenei iwi te maori i rite ki tetahi tamariki rawa atu eki ana na te kawanatanga i hokohoko o ratou whenua ko aua tangata ra ano e korero ra i tetahi kupu e noho nei nga rarangi ingoa kite Pirimia ote koroni e mea ana matau kite boko i o matau whenua kia koe ka kata etalii o nga mema. I muri mai otena ka rongo ano au e korero ana nga mema tokorua e ki atu ana tetahi kivt neke te Pire Poari a te Pirimia me ki atu taua kite Pirimia kia tnkua ona ajalm kite hokohoko inja

whenua o te iwi maori kia tae rawa ake ki tera tau kua pau nga whenua kua kore he moni liei haeremai ki konei pakanga ai kite Pirimia. Ete iwi kanui te tangi o taku ngakau mo tenei aliua o te iwi maori. Me titiro iho ano a Mangakahia. Ko te Pa ko te paura ko te Mata he moni hei pakanga kite kawanatanga heoi ano ta te kawanatanga he whakatuhera mai i tona kete hei maringi tanga afru mo te moni ki roto me nga whenua hoki ka rekareka ra hold te kawanatanga i konei. Enei korero aku he tika he pono ki taku whakaaro iho kua kore he tawai mai ma nga iwi o te motu nei ki runga ki an naaku ano i whawhai taku iwi i runga i to koutou ahua ko te tekau (10,000) mano tanga ta e takoto nei nga rarangi ingoa hei turaki ite Pire Poari ate Pirimia name haramai hoki hoki tetahi tekau (10,000) mano tangata i tua atu katahi ka rite ki taku kotahi nei ko nga tangata o te taihauauru i huri kite tai. Rawhiti kore rawa au iki te i tetahi kotahi e whawhai ana i konei e whawhai ana kite tahi wahanga ote tai hauauru. Heoi ano He Waiata au anake i mahue nei te huinga ote riri na te tai kite uru neke atu ai au kei te tainga a wai e whakaputa rate au ki Poneke. Ka ati hei kona koutou noho mai ai i runga i te Rangimarie mete aroha, kia mau te pupuri i aku korero e tukua atu'nei e au tera katutuki mai ki o tafcou aroaro kaore e hapa tenei kahoki ki toku kainga kua ururuatia pea kua tukntuku pungawerewere a roto i te wliare. Konga korero o roto i te komiti mo nga mea maori kooia tonu nga take i mahia ai i roto io matou komiti. Kaati ma te komiti mo nga mea maori e mahi ki roto kinga puru Puka ko te kupu a nga kai whakamaori kia torn ra ano marama e whakamaori ana katahi ano ka mutu Heoi auo Niniwa kiteßangi. P.S. Te kaute o nga moni i roto ite panui a Herepete Rapihana ote2o o Oketopa 1898. Iki nei kei nga kai tuhituhi te kaute kaore au ipai kite tuku atu i taua kaute kua whakaaturia hoki e au i runga ake nei..