RONGOMAITATA.

Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 42, 3 November 1898, Page 3

RONGOMAITATA.

Ko Te Notarana Tima Kamupene, tenei ake ka tono kia hanga mai i Ingarangi te tahi tima tino tere mo ratou hei harihari tangata mo Onehunga ki Taranaki, Ko te maha o nga taugata mo te ta, 100; note ihu e 80; Ko Kaa te kai whak:<haere o tana Kamupene, tenei - ake t« ra e liaere ai ia ki Ingarangi, kite whakariterite i nga tikanga mo taua tiina. Kei te pakanga tonu nga pakeha o Akarana, E mea ana ratou, me tika ma Taranaki ki Akarana te huarahi o te Tereina e liaere nei i waenganui o te motu. E ki ana hold nga pakeha o enei takiwa, kaore ratou e wljakaae. Ko te take kaore i maha nga whenua me nga painga e pnta mo te rerewe i taua huaralii, engari ano tenei takiwa, he maha ke atu nga eka whenua. Kua oti te tahi rua te tapahi ki roto i te maunga kohoatu i Tipiarouta (Gibralter) hei huarahi haerenya mote tereina, hei pikannga i nga malii whawhai. Ko te roao taua rua 1100 iari, ko te whauui te 10 putu, e 8 kite 14 putu te teitei, he tapahi teuei i roto i te kohatu, te 13 raarama e mahi ana ka tahi ka oti; kote wahi whenua nei ko te ki tonu tenei o te maomaoa ki to takiwa ki Ingaraugi, Kei Ingarangi tenei wahi, kei te noho tonu nga hoia, kei konei elahi pu nunui, kite ara he pakanga ma nga Iwi nei ki Ingarangi, kaore he putanga iuo nga nianuao, me nga tiina o nga Iwi. Ko Kotarera he roia, ko tona kainga kei Aropeta i Akarana, i tona marungatanga ake ite ata, lion tonu atu kite runia o ana kotiro tokorua katahi ka tahuri kite patu. Kihei i taea e nga kotiro nei te korero ite nui rawa oto raua mate. Ite tahi ra ake ka hokona e taua pakeha tetahi pulmiiburi, to kiteliga o aua kotiro, ka hunaia. I te tutukiuga ia Takuta \N aaka i te tahi ake mamma, ka koreto atu taua pakeha, tera to ratou whare ko ana tamariki e whakaekea e nga jiakeha, a tera ratou e hinga ia ia. Ko te ki a taua takuta lie mate kei te upoko, ko taua taugata kua mo tona kohuru i aua taui.jiki.

Ko te korero a Ta Hemi Hektta o Poneke, hei tan ra tenei raumati. He nui te ra ki Poihakena, ko nga tupu o nga kai, kua ngingiotia, ahakoa kite puta he ua inaiaiiei e kore nga kai e ora. I rnnga f te whakahau a te Kaunihera o Whanganui, konga miraka pai anake hei hoko i roto i tona taone. Kua tae niai te kai titiro kau a te kawanatanga ko Paaka teingoa note tirohanga i nga kau miraka, e 64 nga kau i whina mai kia tirohia e te takuta e 59 nga kau i kitea he mate, heoi mate katoa ana kau. Tenei kei te korero nga Iwi nunni, kia noho te utu mote pane kuini kite kotahi kapa, ara hei poohi reta ki nga whenua mamao. Kotahi te tahi tima ko Mohikona, e rere ana ki Niu loka, i rokohanga e te tahi tupuhi nui a pakaru ana tona iniana, I muri iho kalahi kapaearau ki runga kite kohatu, totohu tonu iho. E waru tekau ma ono nga tangata i mate, mate atu hoki te kapane, e wha tekau ma ono tonu i ora. Ka tuwhera te purei rao nga Peene pakeha i te ra whakaiuatakitakikiAkarana. mo te paraihe tuatahi ef 100, paraihe tuarua e £so,paraihe tuatoru ef 25. Tera ano hoki e whakaritea he paraihe mo te taha ki nga peene inaori. Te Kongo i tae mai o Hamoa, ko.Matawhaiharia nei eTiaumna, irunga i te tahi raruraui putakiHamoa i waeuganui ia Matawha me Mai iatoa i te tau 18!i3, a na Hoani Taipua rawa te uiotini tuatahi i roto i te Paremata, kia awhina atu a Nui Tireni i nga iwi o Hamoa, e whakararurarua nei eTiamana, i tino tautokona e te vvhate taua motini. Ku Matawha nei i muuria e Tiamana, na reira ka tuturu kia Mariatoa te kingitanga o Hamoa, inaianei kua whakahokia mai alio. Kote korero a Matawha i runga i te oati kua mutu tona whakararuraiu. JJga (kengo (Pufiuhi o Uiu Tirem, Konga hoia mohio kite pupuhi takete o Niu Tireni, kei Poihakena e pupuhi ana, kinga tangata matou o era whenua. Na Kingi o Oamaru i wini fce Manini Maati. Ko te Paraihe a te Kuini; na Tereipa o Niu Haufca Weera i tuatahi; na Makare o reira ano na ana i teke ne; na Makirika o Oamaru (Waipounaiur.) i tuatoru. Kei te rnahi tonu nga pirihimana o Whanganui ki te kowhiii i nga pukeha hei hoia kupapa, mo te aro tupono nga iwi e korikori mai nei kite whawhai, kua noho reri nga iwi i raro ia lugaiungi. Ko Kemiti i whakatauanei te he ki a ia mo te tahi koluiru i Kaiwhaiawara, Poneke; i whakdtaua e te Hupirimi Kuoii na ana tonu Hakini i kohuru; a Ki

hai i whakamatea. E waru ona tan e noho aina i roto ite whareberehere. No te tau Tiupiri 0 te Kuini, katahi ka whakaputaina. .Na inaianei kua kohura ano ia ia. He mea kuhti na ana he tainimaiti ki roto i te waha, "katahi ka tahuna e te ringa raatau te wiki, no te pakutanga katohia atu ana te upoko mete kaki, ko te ringaringa he taunga ano; no te kiimhanga ka kitea ko rnaramara o te upoko, me nga urn ; ko te .tahi o nga taringa e ono tekau tini te tawhititanga atu i te tinana. Ko te Ture Penihana mo nga koroheke rawa kore kna tae nei o rotou tau kite ono te kau marima ; kua paaliitia e te Paremata hei Ture, ka pa lioki ki nga maori teuei Ture. Ko nga hainamana me nga iwi maori e heke mai nei i era whenua, e kore e uru ki tenei Ture. Ko nga Pire mo te taha maori i korerotia nei i te Paremata kua nekehia mo tera tau, Nga Korero o te Mahia He mea whakaaiwmai ; na Tuhanarete.He aitua i pa atu ki tona te 14 oketopa nei, kotahi te whata i wera i le ahi, pau katoa nga, taonga o roto. I pa te tahi hau nui ki reira, kotahi wiki rawa e tupulii ana, ko runga ote whare i iiio katoa ite hau. I tu te tahi ]>urei haaki ki reira ara purei patu pooro, i runga i nga hoiho, tokorua nga tangata i taka 1 runga i o raua hoiho, kite titiro atu ate kanohi, he purei kino taua tu purei.