KOMITI MO NGA MEA MAORI.
Oketopa 18, 1898. Tenei nga kupu o tenei waahi he mea tangotango mai. I te Turei nei te 18 o nga ra nei ka tu a Paratene Ngata kite korero mo te Pire Poari ate Pirimia i te Hroaro o te komiti mo nga Mea Maori. Te kupu tuatahia Paratene Ngata He kai whakahaere ia no nga tangata e tautoko ana i te Pire. Ka whakatakotoria e ia nga Whakatikatika a i«ga Iwi uio taua Pire* I korero ano ia kote timatanga o te whakatikatika mo te PirePoarii teWaipatu i te taenga o te Pirimia ki reira he huinga nui teua, tae mai tenei whakatikatika kite hui ki Papawai ine te whakaotinga o nga whakaaro o te iwi mo te hui ki Papawai. Tetahi o uga whakatikatika no te taenga atu o Timi Kara ki Whanganui. Na Whanganui me Ngati-Tuwharetoa tena whakatikatika, i tae ano ki Papawai tena whakatikatika. Te tahi Whakatikatika no te Waipatu i tae mai ano kite hui i Papawai. Te tehi whakatikatika no petani i tae ano kite hui ki Papawai teua whakatikatika. .Na te Whatahoro me Whanganui tetelii Whakatikatik.i i tae auo kite iiui i Papawai.
Tetehi Whakatikatika na tetehi wahanga o Porangahau i tae auo kite hui i Papawai. Na nga iwi i -te takiwa o Tarawera tetehi i takoto ano i te hui ki Papawai. Na Ngatiporou. tetehi i takoto ano kite hui ki Papawai. Tetehi whakatikatika na te takiwa ano kite Wairoa. Te kcpu a Paratene. ahakoa enei whakatikatika katoa ko te hui huinga o aua whakatikatika ko te mea i oti i Papawai. Ko nga kai turaki-o te Pire i uru ratou kite whatikatika ite Pire ite hui ki Papawai. Ko Mohi te Ataihikoiatonii te Tiainana o te Komiti Whakatikatika i Papawai. Ka tae mai au ki Poneke nei meaku hoa rangatira ka tae mai hoki te hunga e whakahe ana, ka kite au kua ui'u hoki a Mohi kite whakahe me etahi hoki o nga tangata i uru kite, whakati.katik.a ; . E toru nga wahanga o te mahi i te Pive. Kote Whakatikatika. Kote Mana Motuhake. ;Ko te Tono Kaunihera. Narunga nafce pakanga penei kapa karukaru nga Iwi Ahau me oku hoa rangatira ko te whakatikatika ta matou. Ko taku tino maliara me kaua e tino tangohia atu o matou Mana ki o matou whenua. Me waiho ma te iwi maori me te.Poari e whakahaere tabi o ratou whenua. E penei ana o matou whakaaro ko oku hoa rangatira ko nga whenua o te hunga e wkakahe ana kite Pire Poari me ata wehe atu ki waho i tenei Ture. Me whakatau anake tenei Ture ki runga ki o matou whenua anake ki o te ; hunga e whakaae ana kite Pire Poari. --■ Ka fiatai te Tiamana. Tena kite kore te Pirimia e whakaae kia uru a koutou Whakatikatika ka fieliea koe. Ka ki au me waiho ma te Whare e Whakatau, Kite kore e whakaaetia ete Whare a koutou whakatikatika ka pehea koe. Kaore aku tikanga i te mea hoki i tukua atu he mihi kia te Kuini. Ate Iwi Maori ko te utu mai a te Kuini ma ona Minita e mahi he Ture mo koutou. Te pubanga mai nei o te utu o taua kupu ra koia tenei ko te Pire nei. Me he mea kite paahitia te Pire ahakoa kino. Ko taku whakaaro ake tenei ehara i te mea na nga iwi. Heoi ano ta nga iwi ko te whakatikatika i te hui ki Papawai. Ko nga whenua o te Waipouuamu rereke tie tikanga kua oti he ture. Motuhake mo tena waahi kua oti ena whenua te wehewehe ki ia tangata ki-ia tangata. Te Tai hauauru o tenei Motu kei raro etahi waahi i te Mana o te Kai-Tiaki o te katoa. Kei te Takiwa o Taupo kei raro i te Ture Ngawba. Kei Rotorua e (6,600,000) mano Eka kei raro i te Ture Ngawlia
Urewera kei waho i. tenei Ture. ; ~ Hauraki He Ture tona ko te Ture Koura Mete Ture kauri. ; Ngapuhi he Ture kauri. Henui nga whenria kei te motu nei kei raro i te -Ture Tiaki imahia-i runga i tetahi Tiiti, : - . , Kei Waikato kei waho ano i tenei Ture. Koetahi whenua kei raro i nga Ture mo nga Mahi Karakia. Ko etahi o nga whenua papai kua oti te Riihi. He waahi iti nga waahi pai kei temau kia matou kite iwi maori. ' Ko. Taupo lie whenua titohea he pungapunga. Pera ano .hoki a Ngapuhi he kino no konei i ki ai au he kino ekore e taea te mahi he Ture. - Ko: matou e Inoi ana mo tenei Pire Me whakatika- < tika mepaahi mo nga iwi p -te tai rawhiti. Me he ;ki te.kitea te kino me Whakatikatika. , Ko takii kujmv me whakatuturu te kati ite hoko mete mokete. ; Kei roto i tePiiei whakatikatikaia e ki ana kiawha ..Maori kia kotahi pakeha kote koniihana o te kawana hei tiaiiiana. Otira kei tenei koniiti te tikanga kite wliakauru mai kia ko tahi te pakelia kia torn nga maori e pniaria. Me whakamatan kei te mabinga : te tikanga. Ko te Poari he upoko, ina' whnkatu ano te koniiti Maori hei hoa. E rua koniiti Ko te kouiiti Taktwa mete komiti Poari. Ki ta matou mohio kangawaringa tnahi o te Kooti. Ko te komiti.be Loa mo te Poari. Ma te Poai i e whakamaua nga whakata»itauranga a nga korriiti. Keehi e piiratia aua i nga whakatan a te komiti ma te Poari e whakatatau. Ma te komihaua e liaina uga Taitara Tera pea ka mana te riihi ma ratou ma njja Merna ote komiti e haere ki nga kainga Maori mahi ai ko te nuinga o nga mahi ma te komiti e uialii. Kei an e tahi whenua papatipu nni atu. Me he mea kite urn te komiii ki'roto ki tenei Pire tera e mana nga mahi. Ko te pai o te Komiti he kore mo te tangata e kaha te korero parau kite korero teka te tangata ka ahei noatu etahi tangata kite homai kite whakahe i te mea hoki e korero a iwi ana. Ko te. tangata e korero teka ana i te aroaro o te Kooti whenua e kore rawa e kaha te whakahe. Ki te kite ake hoki tetahi tangata i te he o te korero e kore_ rawa e kaha kite tu atu hoki ia kite whakahe Ka riria mai ia. He nui hoki te pai o te whakariterite i waenganui i te iwi mo nga keehi ko te kaweuga atu kite ,kooti tere tonu te oti pai ana te otinga. Pena ano mo te tono weliewehe. Ko nga keehi nunui he mea penei tere tonu te oti. Ko taku kupu kaua e utua nga Mema o .te Komiti engari kia haere kite tahi atu waahi i waho o tona takiwa katahi ka utu. E tika ana tenei kupu a tetahi ongn mema o tenei
komifci ma te wawahi e, pai ai nga. wheuiia.Engari mo nga wbenua nunui; ka pai mo nga wHenua ririki lie nuinei ngataugata nona taua whenna kaore e. pai engari me whakandhe a bapii tetake, kite tonoa kite kooti wehewehe kia wehea ena moni mo te runtanga akuanei konga morn he ntri ke atu i nga moni e tika ana mo tana piibi. Ko nga wbenua ririki ko te wawahi pai md wawahi a bapu. Kite tu te komiti poraka me tu kia kotahi te cangata hei whakahaere liei utu i nga mahi, Katoa o nga raruraru. Kote tikanga £ ora ai te lwi Maori. Me whakatau he rahui tuuturii kiruuga ki nga wbenua kaua rawa. «taea te wewete. Me whakapau nga: when na .hei paamu hei kaingjvnoho. • " e watea ana me whakahaere e : tePoari he tikauga pai. Kaati-tera atu te iiuinga o nga korero a Paratene Nagata; Te-tino.knpu tuturu a Paratene kite kore e paaliitia te Pire Poari ite nei uoho auga ote Paremata. Ka Inoi ia.kiabangtiia he Pii-e Toto at a peuei He Pi re liei Raluu tuturu i nga w.lienua o nga Maori;kia•;kaua e taea te hoko.; W Kaati Mo: Maaku ano e tuku atu te roanga atu onga korero a Paratene Ngata iua mutii ia te korero.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/JUBIL18981103.2.10
Bibliographic details
Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 42, 3 November 1898, Page 5
Word Count
1,357KOMITI MO NGA MEA MAORI. Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 42, 3 November 1898, Page 5
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.
Log in