PITOPITO KORERO.

Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 36, 6 September 1898, Page 6

PITOPITO KORERO.

E whakaarotia e Rore Toropere (Lord Salisbury) kia whakahaerea tetahi whakaritenga i waenganui ia Ingarangi ia Ruhia mo te pai. E 7000 nga hoia 0 Panioro kua puta raai ki waho 0 Manira i naia nei. E ki ana i muake 0 te putanga onga Panioro ki waho 0 Puroto Riko, (Puerto Rico) ka patupatua nga tangata whenua ake 0 taua wahi e 90 i mate, a tangohia mai ana te Haki 0 Marika ia ratau e mau ana ana. Tera ka huihui nga turupa o te Wairoa, Manawatu. Hawera, me etahi atu wahi ki Weweri (Waverley) i te 19 Hepetema, e whakaarotiana tera e nui taua Huihuinga. I roto i te kooti whakawa hara nei, ka. hamenetia e tetahi kaimahi tonaArikii mahi ai ia, mo ona utu mahi, he kore kaore i utu atu kia ia ite mutunga ote Wiki. Ka mea te kaiwhakawa 0 Whanganui nei, i te tekiona 3 0 te Ture 0 nga Kaimahi o te tau 1883. Kite whakarite tetahi kaimahi mo nga mahi noaiho nei, me utu Wiki ia, a mehe mea he mea ata tuhi rawa te whakaritenga kaiahi fca rereke. Engati ia kite kore e utua ete kaiwhakarite kamahi tona kaimahi, i whauitea nei e taua tekeona, ka taka ia ki raio i te whiu, e kore e neke atu i te A id te

kore e utua ka wharehereheretia mo te 3 marama: Na e te iwi Maori kia tupato ki nga Pakeha e haere noana, peka atu ki o kontou kainga noho ai, kaua hei waiho kia noho i koatu i te po kotahi, ka ki atu kia haere i tona huarahi, engari ko te aroha kaua tera hei popia, mo te moe, mo te kai. A kite whakaritea hei kai mahi tuhituhia rawatia he pnkapuka whakaritenga utu, koi mate koe. Tera tetahi korero mo etaei tamariki e takaro ana i tetahi wahi e tataana kite ara 0 te Tereina, ka kite aua tamariki i etahi wahi pokopokorua 0 te ara 0 te rerewe, ka houhou ratau ki reira takoto ai, i te mea e haere ana ana te Tereina tae ki tetahi ra, ka kuhu kotahi te tamaiti taane, ka haere mai te Iniana o te rerewe hangai tonu ki runga ake 0 tamaiti ra, ka taka iho tetahi waro, e katonu ana tau tonu ki runga i te tuara 0 te tamaiti e tapapa ra i raro 0 nga haeana 0 te rerewe kore rawa i taea e tamaiti rate korikori i te wehi koi mate ia i te tereina, i te kiki hoki o tona tinana i raro 0 te haeana 0 te rerewe, ka wera te tamaiti nei i te ahi nei, pahemo rawa ake te rerewe whano mate te tamaiti Fakeha nei. Tera etahi tima pikau taonga e rua he mea nunui rawa, 20,000 tana 0 tetahi. Mahi noa ia te tangata Pora 1 tau mahi i te whakamene taonga moni. Kotahi Wiki i 0 te 27 o Akuwhata nei, ka tonoa nga Pirihi mana toko 3 kitetahi kainga Maori e tata ana ki Rangiaohia he ui ui ki nga take i mate ai a Ruhia Pohaxama i whakawakia ui ui tiara i te 10 onga ra 0 Akuwhata nei. Ka hui nga Maori katoa 0 taua kainga, mete tohunga Maori a Noho Popota, ka noho taua tohunga i. runga i te ahua onga tohunga Maori kore rawa i taea tetahi korero a nga kai whakaki korero kia takoto tika mai. I te mea he whakawa ui ui 1 runga i to te Maori ritenga, a i kitea hoki ki reira te Wehi, mete noho nui 0 te Iwi Maori ki raro i te mana wehi i nga tohunga Maori; a e whakaarotia ana e kore pea e taea e nga pirihi te kimi nga take tika i koatu. Kaore e taea te whakatu he take whakawa ia Popota tohunga, kite aroaro 0 te whakawa he tangata whakamate tangata ia. A tetahi e kore e tukua e te kaiwhakawa tera tu ahua

take whakawa kite aroaro ote Huri. Engari ia e ahei ana nga korero kua takoto i nga ui uinga hei whakatupato atu i nga mahi a nga tohunga Maori. Na e nga tohunga Maori kia tupato ia koutou, kia tika rawa te mahi, koi pa mai he whiu mo koutou a te Ture e haere ake nei. Na tera tetahi whare purei kaari i Kipa tiriti, (Cuba Street) o Poneke. I hopukia e nga pirihi, tokono taua hunga mete Rangatira 0 te whare hoki, i muri 0 tetahi whare hokohoko pukapuka to ratau ruma perei kaari. A kei te herehere taro ake whakawhakia. Na e nga tangata mahi i tenei mahi kua kia ake nei, whakamutua tenei mahi kino, ara koia tenei te kino, ka koa koe e te tangata e riro ana ia koe nga hua 0 taua mahi, engari ka waiho pouri e, e koutou ranei te ngakau onga mea i kore nei e waimarie, hoki hari atu nga mea i waimarie, hoki pouri atu nga mea i kore e waimarie ki 0 ratau kainga, a pea ka mutu tonu rate oranga 0 era kua riro ra i runga i taua perei kaari a ratau. Na e hoa ma e mohiotia ana taua mahi, he mahi kino, he mahi whakapowhara tangata katahi, tuarua he mahi arataki ite tangata kite tahae i nga moni a a tetahi tangata, a tipu iho te raruraru, no konei me ata whakaaro nga tangata purei kaari 0 te iwi Maori i runga i te purei utu ki te moni, me mutu tera mahi kino titiro ake tatau ki era tangata Pora ka mate. Kua tae mai nga waea tono mai ia H. T. Whatahoro kia haere atu ia kite kooti 0 Kereitaone wahi 0 Wairarapa, a mo te taite nei ia i haere atu ai, a ka wa:ho kia Wiremu Waata Hipango te kai whakahaere mo te Tiupiri mete kai whakaea i nga reta a nga tangata i muri ia ia e ngaro ana. A koia ano te tiamaiia 0 te komiti i muri ona. Ko te ingoa 0 te Wahine neiko Mihi Watikini n;i na ko te Wahina tuatahi rawa tenei i haere he\ ripoata i nga korero 0 te whawhai a Marika me Peina, mo te nupepa 0 Toronoto. Tera tetahi kotiro i Ranana Ingarangi i hamene i tona rangatira 1 nga utu mo tona mahinga. Te take i paua ai taua kotiro e tona rangatira he ngongoro no te ihu, ka kore etahi 0 nga hawini e warea e te mce, na reira ka pana a tono ana tona kotiro kia utua mai ona mahi mahi mo te marama, kore i whakaae te rangatira, heoi hamenetia aua, tau ana te he kite rangatira, engari kaore i whakat.iua nga moni

Inga ra i muri tata ake nei tera tetahi Tianara hoia, e titiro ana ki nga ropu boia e maati haere ana* katahi ia ka iu katu kite tahi Apiha Taitamariki, Pewhea towhakahaere mutunga i nga hoia ina tae ki te tahi whenua kei te whawhai na tupono atu koe he rangai iwia i nga punui, na he repu hoia i to taha kotau, kei to taha mani he roto, mo te wahi hei putanga mou kua iti te tohapa mai e te ropu hoia. Ae tipu karanga. E tu; tukua nga pu ki raro. Tukua nga pu kite whenua, tuturi 0 koutou turi, name inoi koutou, kite atua koia nei ra taka whakahoki. Tetahi mea [whakamihara |kei roto i te Peehe 0 Ingarangi i roti i te tahi onga ruma, perehi, ko te pakeha tuhituhi, ia toru tekene ka tae atu i te mihimi ki a ia e rua nga rima pauna noti, Na kite noho a ia ki taua wahi mo te Eno haora, ka putu nga moni ki a ia e £70,000 a i rito i te 300 nga ra e neke atu i t« £20,000,000. JJJKo te koura moni nei, he rua tekau hereni nei kei roto a ko te pane tonu 0 te Kuini e mau ana, ko taua moni kei runga atu i nga moni katoa 0 nga kuingitanga ote ao; ina hoki kei karamapo i Marika he taone no Paniora e homai ana e 25 nga hereni tahi tahi nei mo taua paima, ki Inia e 22 hereni mete nuinga atu i nga whenua. He pena te mahi a nga pakeha 0 runga i nga tima nunui nei, tango ai i nga koura, ka hari ki aua takiwa tini ai. Tera te tahi mahine i Nohuru i taua tamaiti i Roritia Auherika ko te take i Nohuru tia ai e ia no te tupunga horotanga 0 nga niho 0 runga i nganiho 0 raro. Ekoro aua te tahi pakeha 0 te Hawera kei te whakamatau ia kite tahi tekanga hou hei whakatupunga ite tanoa. Eki aua hoki ia ka whakatakoto kotongea eia nga purapura kite whenua katahi ka uhi kite manua, 0 nea tepara. Ite wa kaputa nga tupu, kotahi ka uhi kite repo, mo te kopaha. He tere tona te tupu, a kua tino whakamataungia ki Taranaki tenei tou taewa, kitea aua te pai.