PITOPITO KOPERO O TE TINI O NGA WAHI.

Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 35, 30 August 1898, Page 3

PITOPITO KOPERO O TE TINI O NGA WAHI.

No te 10 Akuwhata, 98. I whakatakoria ai e Henare Kaihau te Pitihaua a nga tangata O te Tai Hauauru O te Tai tokerau ki runga i te Teepu O te Paremata O te Koroni, ka mea a Henare koia tenei te Pitihana whakahe i te Ture rahui whenua Maori a te Kawanatanga i mahi nei mo Nui Tireni nan tangata e 6000, a kei te haere mai ano etahi atu pitihana whakahe i muri 0 tenei. Ka mea te whare me tuku kia perehitia i naia nei, a whakaaetia ana. Tetahi tima i totohu kite waapu 0 te rerewe i Poneke ka rua tau i naia nei n te totohutanga, etoru nga mahinga kia taea kaore i taea, no te taite nei ka tahi ano ka rewa ki runga, he nui te waikura ta paruparu 0 te ahua. E rima nga manuao 0 Ruhia kua tata te oti kei a Hepetema te toia ai kite moana. Kite whakaaro a etahi tangata matau 0, te ao tera a Ruhia a Wiwia Tiamana e whakaaro kia whakakotahi ratau kite pakanga kia Ingarangi, I te mea kei te tango a Ruhia i Pota ata. Na ko Tiamana raua ko VViwi kei te ki kia Kaua te Ingarihi e mahi raina Rerewe ki Piki Hakawa rerewe wahi o Haina, na kua mea a Wiwi kia Nama mo te utu i te^mahinga 0 taua raina kua mea hoki a Pirikama kia mo taua raina ano. Na konei i whakaatu kei te whakatakoto whakaaro mo te whawhai kia Ingarangi. Kua tono a Wi Parata kite Kawana tanga kia •tiakina nga Weka onga motu nei, i te mea kua •ngaro haere taua manu i te Nuinga onga wahi, a me tiaki ranei ki tetahi wahi pai whakatipu ai i taua -manu. tetahi kotiro Wahine Pakeha i kite i tetahi ngaru, Nui'ake i enei ngeru e kite nei tatau, karoa ia e -titiro atu ana ka rere atu kite Kawhe Kau, a i

runga i te wahi o te Kawhe Kau, ka oma mete ngeru a taka atu ite pari. I muri ka heke atu kite Kai i te Kawhe Kau kua mate ra, ka heke atu taua tamaiti Wahine mete rakau hei patu, ka tataatu ka rere mai te .ngeru, he maha nga wahi onga Kahu i pakaru a ka mate te ngeru ia ia. E kia ana e nga Nupepa Pakeha era e tu tetahi purei whakatangitangi Peene ki Manawatu a nga Ropu purei Peene katoa o Niu Tireni nei puta atu ki waho. Ko te utu mo te Peene pai te tangi £IOO • Mo te mea tuarua £SO. Na tenei tetahi mea whakumoemiti a te Pakeha mo te ten marama rano ka panuitia era e puta k' Nui Tireni nei nga whetu e toru, ko nga ingoaoaua whetu ko Makare, tetahi ko. I te poo te 12 nei, wahiiti ka wera te Paremata i te ahi. ko te ruma e noho ai nga Minita o nga :\ura, i te mea e haere ana te mahi 0 te Paremata i te 9 onga Haoro i te Ahiahi ka kitea e mura ana te ahi i roto i taua ruma, i wera mai ki etahi 0 nga paepae taku o raro ote papa takatakahi e pin atu ana kite takuahi ote tumere kaanga ahi, i runga i te tere 0 te tinei a no-a tangata noana i kite, ka matejtaua ahi, hei rua tenet mo nga wahiti tanga ka tupono kite wera. E whakaatu ana te Tiamana 0 te Poari onga wai 0 Whanganui nei, nga moni i pau i tera tau kua hori ake nei tae mai kia Maehe, mo te whakapai tanga i roto i te awa 0 Whanganui nei e ,£973 13s Sd huihui katoa nga moni kua pau i muri iho nei ka Na te kawanatanga 0 au a moni hei whakapai i te awa nei i.760 a e ki ana he nui te mahi kei te toe 0 te taha ki uta 0 Pipiriki tae atu ki taanga Rakau, a kei raro nei 0 Pipiriki etahi wahi hei mahinga. Ko nga tangata i mate rawa 0 te Panioro taane Wahine, tamariki i ta raua whawhai ko Mariki, me nga whawhai ake a te Panioro ratau ko nga iwi tuturu ake 0 aua motu 0 Panioro e 2 miriona mete Hawhe na te mate kai etahi, na te mate, uruta etahi pukai ai. 15 nei ka uru nga Pirihimana ki roto i tetahi: — Purei kaari, be tino whareporini, ara kainga taua whare, katahi ka pupuhi nga tangata katoa o roto 0 taua Whare i nga Pirihi, me nga Pirihi hoki ka pupuhi katoa, tu tonu nga pirihi i tetahi taha 0 te teepu tu tonu hoki nga tangata purei 0 taua whare i tetahi taha o te teepu pupuhi ai kia ratau, a maumau rawa ake etahi ka toko 8 ka hinga o te parekura nei ia Marika Niu Oka. Kua haere atu Kaore Tapere Pirimia me ona hoa, Minita 0 te Paremata o Ingarangi ki kanataraki whanga ara Contreville i Parini "0 Wiwi, kaore ano • mohiotia te take b te: haere. '••';•

E ki ana kua kitea tetahi wahi pai te Kapia Kaur, i Waiuku ki Pukekohe tae atu ki K.iraka, te takoto a taua Kapia. e toru putu tae atu kite ono putu te hohonu ki uneune te takoto u taua Kapia. kauri. Whanganui, Akuwhata 19. Para ire nei ka whak.iwakia te rangatira o te Karaitiria Hoteera, he mea Hamene na ngi Pirihiuiana mo te whangaita. tang-i ia te Ruihi Aporo Hi re 0 Wairarapa kite Waipiro i te 21 onga ran Aperira i te wa 0 te tangiaanga a nga iwi katua m:> Meiha Keepa. I te meae hara ia i te Wahine Pakeha a te Ruihi Aporo, ko te Fariana onga Pinhi te kai vvhakahaere o ta Hanuere, ko te Tatara R. ia te kai whakahaere o te kai karo patu i mea e kai karo patu ko taua Wahine ko te Ruihi he Wahine rangatira ia no Wairarapa i noho ki taku Whare, a me taku uuhara e tika ana kia ho itu he Wai inu mana i runga i tuna tono, hoatu ana e ia. A * whakataua ana e te whakawa te paina £2 13s He tangata mahi paamu i hoko mai i etahi purapura i te Toa hokohoko punipura, e £2 nga raoni i utua ai e ia nga purapura aniani nei, no te tipunga kaore i rite i-.i nga purapura i whakaritea ai, Hamenetia ana te tangata 0 te Toa mo nga moni e rite ana, mehemea nei i tipu pai, ara ko te utu hinga te tangata o te Toa utu ana, no whakatu tenei whakawa. Kua tono te tangata 0 te Toa kite Hupirinu kooti. I muri 0 tenei whawhai a Panioro raua ko Marika kua tahuri a Marika kite whakanui i ona manuao 14 manuao Hou, tere, kaha hoki, peva ano te ahua me nga manuao e 8 i whawhai nei kia Panioro. Kei te whakairotia tera te Piriniha Wera e haere ki nga wahi o Marika, ko t-.ua haere, he liaere manuhiri, a, e whakaarotia ana tera e l.ui te takatu 0 te whakaaro o Marika kite mahi i nga mahi whakamanuhiri i tc Pirimiha Wcera o lngar«tiigi. Kotahi tetahi awa nui kti Marika, ko kuiotono awa, (Crotton river) te iugoa he mea una npuni, ara he mea tutaki kia a-re ai ma roto i tetahi awa ano e hangai ana te rcre kite taone o Nui Oka taone 0 Marika, hci wai uhakaiite inga hiahia wai 0 nga t-.ngata o taua taone, ko te roa 0 taua tutaki ara \v.,a pun; kotthi koaia Maero, te matetorn o taua whakapuni 216 putu te hohonu ki roto i te oneone te 10 puta te wahi i waho 0 te oneone o ie uu ana tae kite mutunga ilio o ic wai 11 p'utii kite waipuke nui rawa ki tae te nohonu o te wai kite 32 putu, a ko te

ake i te whenua tae noa ki tonamutungaiho o taua whakapuni 53 putu. Na konei i ora ai a Niu Oka i te wai, ko nga Karani wai 40,000,000,000. Kaore he penei hei rite ite ao e kiana, ta te moni ra tau mahinga, he aha ta te whakaaro kau kite k*ore moni. Ko te maha onga paki onga kareti e vvliiti ana i te pereti 0 Ran ma i te ahunga kotahi hanga te hokinga mai e 4501. A te iwi nunui tana tu noho, haere hoki. Na ko te tere 0 te haere a te waea e rere nei kite kawe i.orero 16,600,000 macro i roto -i te tekene kotahi. Ko te tere o te. waea uira nei (Electricity) 114,000 maero ite tekene, i et.ihi wahi. I nga wahi ra e tae ana kite 240,000 m.iero ite Tekene. Ko tetahi Purunu rere rangi nei (B illoon) no te Wiwi kua tae m.ii kei Amarikae ki ana e tataana te Rere atu Koroteera, (Klondike) kua rite katoa nga mea mo te rere. Eki ana e tata ana te mutu o te haere o te tangata i runga tima i te moona, koiara hei kawekawe ki nga wahi e hiahia ai te tangata kite haere ko te tere kotahi maero i te meneti te tere 0 te haere a taua Purunu. Na koia tenei nga rongoa mo te tangata mete Wahine e kaha nei kite kai Waipiro, mau e te tangata e e tupono ana ki tenei mate e haere kite kimihi hoatu ai i tenei Panui e mau nei i te reo Pakeha nei ka utu atu i nga moni e rite ana mo enei rongoa, a kite rite ia koe nga tohutohu tera tau Autaia e whakarerea e koe te pirangi atukiaia. A correspondent of the Sydney MorningHerald says the following is a safe aad effective recipe for the cine of drunfceaess: —Sulphate of i.on, 5 grains; magnesia, ao grains; peppermint water, n drachms; spirits of nutmeg, 1 drachm. One teaspoonful of water twice a dav.