(Ko nga korero ano o te hui ki Papawai).

Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 30, 26 July 1898, Page 2

(Ko nga korero ano o te hui ki Papawai).

Paraire, 10th Hune, 1898. 10 a.m. Ka tuhera te Whare. Ite aroaro o Tamahau Mahupuku—Tiamana ½ haora ahau e ngaro ana. Ka tae mai he rahi aua whakamarama mo te Tiriti nei. Ka puta aua korero mo te Kingi kaore i runga i tana nohoanga o mua, ina hoki kua tuku mai ia kite Whare koia ahau iki ai kei te kite ia kia tatou no reira ahau ka ki me tahuri mai me whakakotahi kia tatou. &c., <Src. I puta taua korero mo te kupu kia whakanekehia he mema 1110 te Whare 0 runga i Poneke. E tino tautoko ana ia i tenei kupu me he mea ka tutuki. Tetahi 0 ana korero mo te whakaneke inga mema Maori mo te Paremete nui 0 Nui Tireni e tautoko ana ia. Ka tae taua korero ki tona take i tae mai ai ki konei ko te Pire Poari. I runga i tana titiro kua piri te kawanatanga Pakeha kite kotahitanga i runga i te mea kua homai e ia tenei Pire ma tatau e whakatikatika. Ka korero ia mo nga korero a te Pirimia i Whanganui i konei hoki (Papawai) mo te Pire nei ara tana kiianga koia nei ta te kawanatanga i mahi, engari ma te Iwi Maori e whakatikatika i ta ratou i kite ai he tika, engari kia terete mahi i mua 0 te tuheratanga 0 te Paremata, kia whai taima ai te kawanatanga. Koia ahau ka ki mahia kia rite ki ta tatou i mohio ai he tika, -ma taku whakat-katikanga (tuhaina aua). Ka korero ia mo nga painga e puta i tenei Pire 1 st, ka mutu nga tangata e whakaturia te Kawanatanga heihoko \\ hernia e pau nei nga moni e ,£4.3,000 ranei, ka mutu nga ateha era moni ano ka kore, ka mutu nga Roia nga kai whakahaere e tango nei i te moni nui &c., &c. Neke aua il2 a.m. kite 1.15 p.m.

i. IS p-m. Ka tuhera te Whare. Paratene Ngata—Whakaatu ana kua tae mai te reta o tona Iwi whakaatu mai ko ratou e mea ana kia wehea o ratou whenua ki waho o te Poari, ko tetahi kia whakatikatikaia te Pire tenei ano ta ratou whakatikatika nga ite Pire. Ka mutu ka korero ia i taua whakaaro i aua whakatikatika i mahara ai ia hei pera mona. Ka korero ia mo nga mate ote Iwi Maori. He mangere, moe huihui, e atawhai a etahi i nga mangere, he kore e tuku inga tamariki ki tekura, &c., Occ. Ka anga kia Waikato taua korero, kia huihuia ma tona whakaaro ki o enei katoa, a kia tahuri hoki kite whakatikatika me nga Iwi i konei i te Pire nei. Me tana ki kaore ia e mohio kite take ote Tiriti, mete kotahitanga e pakaru ai me tautoko i te Pire nei. Engari e tika ana ka pakaru tetahi wahi o te Tiriti ana te wahi tuarua o te rarangi tuarua ara ko te arai inga hoko, e whakatuheratia nei ete Tiriti. Ki taku mahara kite ngawari tatou ki o tatou hoa Pakeha tera e taka noa mai etahi tikanga kia tatou a o tatou hoa i runga ite whakaaro kotahi. Mo nga tiwhikete anga Phrenologist mo te tangata e toru oku pera. I whakaaturia nei e Mangakahia. He hoa he hanga noaiho taua mea. Kaore au e whakapono. Ka mutu taku korero, engari ka tu ahau kia pataia ahau e tenei whakaminenga. Rawhiti—Patai ana. R. Reweti—Patai ana. E. Te Kahu—Patai ana. Kipa Te Whataxui—Patai ana. R. Reweti—Patai ana. Kaore i ea i. te kai korero. Taraua Utiku—Patai ana. Porokuro Aitua—Patai ana. Mangakahia— Patai ana. Neke ana te Whare i te 4 p.m. Kite 545 p.m. Ka tuhera ano te korero ki te^Whare. He rahi nga patai kia ngata. Te Whatahoro—Taku patai, kite pahitia te Pire nei e tenei huinga tangata. ka pehea te mana Maori.

Tamahau —Kaore e mate te mana Maori. Maxgaicahia—Ka mate te mana Maori. Me tana whakamarama ano. No te mea e takahi ana i te Tiriti 0 Waitangi. R. Reweti—Ki te waiho e tatou tenei Pi re penei me ia e takoto nei, ka mate, en yari ko te Pire nei i homai kia whakatikatikaia e tatou kaati nei a tatou whakatikatika te iikanga e ora ai e mate te mana. He rahi atu nga tangata i tu kite utu i te patai a te Whatahoro. Ka mutu, ka korero ia i tana whakaaro mo te Pire me tana kite whakaae ana ia i te Poari engari kia 4 Maori ko te Komihana ate Karaunatetahi, akauae ulna taua Poari ki nga moni c- puta mai ana i ie Paramete engari whakahoki mai ki roto i te Poraka ia Poari ia Poari. 11 Hatarei, 1898, io a.m. Ra tuhera ano te Wliare i te aroaro o Tamahau Mahupuku. Rawhjti—Taku korero he whakaatu i to ku ahua i to Waikato e r.oho nei i waengaia koutou ko ahau ka noho noaiho kaore he korero ko te take e takoto nei taku korero ita< >re aku whakatikatika, i runga i te mea ki te pera ahau, he tino pana tena naku i taua pire e takoto mai nei i te Paremete, kaati koa ko taku kupu tenei kaore i ko atu. Hel'hki: T I'k.ixo —Ko ahau e whakaae ana ahau kite Pire i runga i te whakatikatika, mi' taku mahara ano k.iua e waiho hei mate nio taku Kotahitanga. Engari whakaatu ahau i laku whakaae i tenei Pire. Korerotia ana e ia te taenga onga rangatira Maori i te tau i niahueake nei kite nnr>ro 0 te Pirimia i I'l'iiek- 1 . Ko Taitoko te mea i korero tuao ana Rangatira. Korerotia ana nga ko;-ero a Taitoko, te tukunga o te tono anga Iwi Maori kia te Kuini kia ])tirutia nga "lu'iiua, Maori, mete utunga mai e te Kuini kia whakaarongia taua kupu a nga Maori e te Kawanatanga. Me tana kupu atu kia te Pirimia whakarohiatairi pukapuku a te Kuini e *<-• ivawanatanga. Kia katia te hoko inga u 'l'enua Maori. Mete utunga mai a te Pirimia moau a korero ki aua kia Minita tirohia taua mea. Ivi mutu tera, ka korero v '• :e Hcuheu) i te tukunga 0 te Pi'.ihana a Tuwhare toa awhina mo taua korero a

ngarangatira i Poneke ra. Korerotia ana tana Pitihana. Aiau etu nei i tonoa mai au e toku Iwi kia uru kite tirotiro i tenei Pire kite i tenei n-hakaminenga taua i kite ai hei whakatikati ca mo tenei Pire, ka whai mana ahau kite whakatau ita ratou whakaaro i konei. Mo te Kirihipi ate kotahitanga kei a mahuta i tonoa ahau e te Tiamana o te Whare o Raro (Tikao) kiatikina, naTaitako i arai ka kore au e tae. Mete haere ki Ingarangi kua oti te kupu me tono haere e tino mohio ana tatou nga tangata mo taua haere ko Taitoko ko Tikao ko Heke. Engari koia nei to tatou huihuiuga e rite ai ra oto liaere, mete kohingahoki ongamoni e rite ana mo taua haere. E tirohia ai hold he riiwhi mo I'aitoko mo taua haere. Panuitia ana iioki e ia te Kirihipi whakaaetanga anga Iwi nei i te Kawanatanga a te kotahitanga hei whakahaere inga whenua o aua Iwi Maori. Ka korero ia i etahi onga raruraru o te kotahitanga, kei nga whakaritenga onga tangata hei kawe atu i nga tikanga a te kotahitanga ki Poneke e nuho ana etahi kite whakatutuki inga mahi kt> etahi ka hoki ki o ratou kainga, ku Taitoko anake te mea e noho tonu kite mahi, ako au te kai awhina i aia, ko Hoori Ropiha tetahi, etahi mate enei. Korerotia ana c ia nga mea i kite ai ia i te mana o te kotahitanga onga mahi i mahia ki Poneke. Ko te Pitihana a N. Awa, na te kotahitanga i tuku kite Paramete pahitia mai ana etc., iSrc. Ka korero ia inga tikanga o te Pire i turn i mohio ai. Me tana korero inga korero a nga tangata kua tu kite korero cpa ana ki nga take ote hui nei. Me nga korero anga tangata i pa te korero kite Pire nei aua tangata, ko te Rawhiti, ko Hamiona, ko Wi Pere, ko Paratenc Xgata, ko R. Rewiti, ko Taraua Marumaru, ko Te Kereama, ko Aitua (Porokoru) Paiapu, >\o Te Piwa, Te Hurinui, ko Tatana Whataupoko, W'iremu Ratana, > o Mangakahia, me tana whukamarama inga tangata i tino tautoko i te Pire, a i tika te korero mo te Pire. Ko taku kupu mutunga me whiriwhiri lie komiti on>ra Iwi katOH e noho nei kia kotahi o tenn. Iwi o tena Iwi, hei whakatau i atatau take i te Pire nei i ta Waikato, me ta te kotahitanga, no te

Tireni. ka ]>ena ano mo nga langata haere ki ie mauikiiaki ara ki nga teihana 0 Poncke, 0 Xni Paremata, me nga takiwa ki Xepia. ivinga Peene o Ataivria ka hoatu ko nga karaihc tua tahi kia ratou, E kiia ana taua luiihuinga Peene, he nui nga Peene 0 iawahi " ia walii c lae ki rein; whakatai:; itangi, ai iiieli'-mra kt> trnvhea te lino Peene moiiio pai li'iki te langi 0 nga Peene katoa 0 Nui Tiivni, 1 tc whakatangitangi Peene k Xepia na Puneke i wini, te whakataniritangi "<> ia .Aiiuieki," na W'hanganui i wini te wiiakaiangi "o te haeiv." Xa kia kaha te aku <• nga Peene a nga Mauri, mehemea e knrc uipono ki aua ]turei.