Whakaaturanga.

Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 29, 19 July 1898, Page 2

Whakaaturanga.

(Ko nga korero ano o te hui ki Papawai).

6 pm. Ka tuhera to korero kite Whare. I te aroaro o Tamahau Mahupuku, Tiamana. Hamiora Mangakahia (ano) —Ka hono taku korero i te wahi i mutu ai ia au e ngaro ana te haere ki nga hui 0 te kotahi tanga, ka ahua puhoi te haere 0 nga mahi, no taku urunga i te hui ki Rotorua ka ngahau ano te onga mahi. Ko te mahi a Tomoana he turaki ia matou ko taku Kawanatanga. Kaati tera, ka tae mai nei ki konei kaore au i tae mai e rua nga tuunga kaore au i tae mai. No tenei rawa ka mahara ahau e kore e pai taku ngaro. Tae mai nei ko te Pire nei e takoto ake ana, I mahara ahau ma te Paremate 0 te kotahitanga ano e mahi, heoi no runga ite tono kia tukna kite Maraa. Ko tatou e korero nei otira i tautohea ano e au kaore au i pai kia peratia no te mea e he ana inga ruri ote Whare. I tino puta te Pu k o te pana ahau ki waho ote kotahitanga me he mea e kore ahau e whakaae. £iia e au pai noa atu ka pa he mahinga vmotanga naku i to tatou kotahitanga engari tena ka poun ahau. Kaati tena mo te Pire nei ano. Mehe mea kua mate etahi mahi i to tatou kotahitanga ara etahi whenua kaati e pai ana me awhina tatou ite Pire nei. Ina wki Kei te mahi tonu tatou i ta tatou mahi a kaore ano i tatu i runga i te mea kaore i lapopoto nga Iwi. Aka tango hold tatou i tenei main ka kaore e tino marama ia aukoia au e mea nei mahia tana kia kotahi a ka oti t mahi. Ko te whiti raua ko Tohu kaore he maharahara ma tatou no te mea kei te pumau tonu ta r*ua mahi ko te kotahitanga Kei te rere ke noaiho. I te hui ki Parihaka ite tau 1896 k a tu a toko kite korero kia te Whiti I haere mai ahau kia whakakotahi taua ki raro i te imti 0 Waitangi, no te mea ko nga paru moana, ko nga tahuna pipi kua Maroke ka utua ete Whiti. Kite mate nga taonga me

te tamaiti a te tangata ka neke ake ranei tana aroha ki aua taonga i taua aroha ki taua tamaiti he aha te pai kia noho tatau ki raro : tenei mea tawhito, pirau hoki I te Tiriti. Ki taku i korero pohehe ateWhiti. Henare Tomoana—Tiamana ki taku mahara e he ana te korero a Mangakahia mo te Whiti no te mea kaore ia i konei hei whakautu inga korero mona. Tiamana Otira kaore e pai ana he korero Iwi nui hoki tenei. Mangakahia—Ka haere ano tana korero. Ka whakaatu ia kaore i pirau te Tiriti. I korero hoki inga Tiriti a te kimi ki etahi atu Iwi. I korero hoki ia inga korero katoa e kore ai e pai te ki kua pirau te Tiriti. Kaati mo te Kingitanga kua marama ki taku titiro ina hoki e noho nei ahau me mahi e tatou te t'aha kite Kingi kia oti kia kotahi ai tatou. (Ka tu te Tiamana i konei kite korero kaore i rangona i te tangi mai o te peene (Band) i waho. Kaati nga mea i rangona atu ko tenei kupu aua ka mutu hoki te tangi ote Pane. Kaua tatou e whakahe no nga korero Marae i he ai, a kia waiho ranei e te Kingi tona Tonona, ka haere mai kite kotahitanga, He roa atu aua kupu kaore i ata mau atu. No konei ka ahua tautohe te korero a te Tiamana me Mangakahia). Mangakahia—Ka korero ano. Ka korero ia mo nga kupu a Paratene Ngata e kore e pai kia rua nga kawanatanga mo te motu nei. Kaati ka korero ia mo nga take ate kotahitanga ite hui kite Waipatu ite tau 1892. Ara ko te Tiriti ko te rarangi 72 ote ture nui &c., &c. No konei ka panuitia e R. Reweti i runga i te tono a Mangakahia kia peratia. Tiwhikete a te Phrinologist a E. 0. Hugo mo tana character, in English and Maori. Ka korero ia i konei i aua kupu whakautu mo nga korero a Paratene Ngata Ka hoki ano tana korero mo tetahi wahi he awa i taiepalia ete Pakeha kite waea he patiki kei te awa ra, Ka takitia e te Maori l<a hara nga potiki ka tupu hei raruraru i waenga ote Pakeha mete Maori ra ka wahia te kupenga a te Maori ra ka kawea kite whakawa ka hinga te Pakeha. Ka utu e waru

pauna mo te Kupenga. Mete ki ote kai whakawa e tika ana te Maori i raro i te Tiriti me tetahi korero whakawa mo te taka kuri i korerotia. Me taua ki 11a e hoa ma koia ahau e ki nei, kei te whakarerea e tatou te tino Miiti, ka kapo ke kite Miiti Wairua. Ka puta taua korero mo te korero a Wikitoria Iveepa awhina i te Pire a te Kawanatanga, i te nui 0 tana pouri i runga i te mea ko Taitoko te pou 0 tenei kotahitanga a kua mate ia ko koe ko tana tamahine i ora e maharatia ana e 0 iwi hei whakakapi i nga kupu a to Papa hei oranga ngakau ka tahuri nei koe Ka tango i tenei faonga hou. Ka mutu ka korero ia te hr • 0 Hirini Taiwhanga ki Ingarangi me tana holdnga mai he kirimana na tetahi Kamupene no Ingarangi hei tango i nga whenua i konei. Me tana kitenga nei kore ia ka kore taua Tiriti timihanga a Hirini e puta <!fcc., &c. Mo te Pire a te kotahitanga e takoto mai nei i te Whare i Poneke e tino mohi ana tatou e kore e oti ite Paremata 0 Nui Tireni. Koia nei hoki te kotahitanga i mahi ai ka kore mai i konei, katahi ka kawea ki Ingarangi. Ra kei konei, te mate 1 runga i te kore moni koia e maharatia nei kia kohia he moni hei •utu mo nga tangata kawe i taua mea ki Ingarangi kia nui tonu kia noho ai aua tangata ki roto inga whare rangatira i reira. Engari ki taku mahara kia kotahi te tangata hei haere i te tuatahi he whakaritetite i nga take me nga mea e tika ai te tu kite Paremata, ka oti katahi ka haere atu onga tangata hei korero mo" taua take. Koia tonu nei taku whakaaro mo ta tou Pire mo ta te kotahitanga. Mo te Pire ate Kingi kanui ■te pai 0 te upoko ara te kaunihera Maori, ko nga ringaringa ia ko nga waewae e riro ana ma te kawanatanga i whakamaua kaore e marama. Ko nga whakamaramarama kua whakamaramatia nei e au e pa ana ki nga tau katoa i tohia tohia nei e au i te Timatanga ra otira na te roa rawa ina haere te i runga i tena tau ka kore e whakamaramatia nuitia nei e au. Ko tenei enga Iwi koia nei aku whakaaro mo tatou ka hoatu nei e au ma koutou e ata tirotiro. Kia ora koutou mo koutou i manawanui kite whakarongo i aku korero..

Heoi ka tu ahau i konei mo nga kupu patai anga tangata. Wi Pere Kite haere ki Ingarangi ka hoki mai ranei nga whenua kua mate nei ? Tiamaxa—l patai Rawhiti—l patai He ralii nga patai. Anga tangata. Ka mutu nga korero a Mangakahia. He rahi nga korero raruraru i konei. Tlamaxa Ko Paratene Ngata me tu kite korero inaienei. Paratene Ngata—Ka mihi kia Mangakahia mo tana kaha kite pupuri inga korero katoa. Nati kei aku korero te mohio ai koutou he kai tauloko atau no te Pire. No Ngati Porou toku Iwi. Ko tetahi o nga Miriona eka e rima e korerotia nei e au kei toku Iwi. Ko ahau kei roto ite Kirihipi o te kotahitanga, me taha whakaatu hoki i ana tautokonga i tenei kotahitanga kei pohehe mai koutou he tangata takahi ahau i te kotahitanga. No taku kitenga kua tango te kotahitanga i te mana motuhake, me taku Kite inga upoko o nga Kirihipi, ka puta ahau ki waho o te kotahitanga. Ka titiro ahau ko nga tangata ano o te kotahitanga e hoko ana e whaka kaha ana inga mahi o te kotahitanga ka tino kino ahau. Ka korero ia mo tona urunga kite Kingitanga. Tae mai ki ona urunga ki nga Pakanga n te Hauhau a te Kawanatanga hoki. Ko nga whenua o toku takiwa kua oti etahi kua oti te Kooti, ko etahi kei te Papatupu tonu. E whakaatu aua hoki ahau toku putanga ki waho o te kotahitanga ka tahuri ahau kite hanga i toku Iwi kia kore te hoko, kia mahi hipi katoa ka 40,000 mano nga hipi a matou, naku te tamaiti kua paahi i te mahi Roia. He w luik.iatu tenei i aku mahi i mahi ai he painga mo aku Iwi. No konei ka tahuri ia kite whakamarama i taua whakamaoritan cr a i nga korero mo te Tiriti 0 Waitangi i runga i tana i mohio ai ara kaore ia tatou to tatou mana engari kua riro Ice ite Kuini. Ko tenei korero ana he whakahe mo Mangakahia. Ka mutu ka panuitia e ia te Tiriti 0 Kohimarama 0 te tau iB6O. Hei tino whakaatu katoa inga korero a te Kawana Paraone i taua Hni. Neke ana te korero i te 11.15 P-m. Kite 10 a.m. ite Ata. (Tenei ake te roanga 0 nga korero).

ot JUß™^H a^-MA i ! l ' ,i Whan o« nui . 26 Hurae. Hira Mahakene Kamupene. Huihuintra c w 0 er * e * ra * Whakaea 1 n £ a patai i waenga nui ote Huihuinga. G. W. HERENA n.ah. i nga mahi Kehua. Mihi Wira Hawarakatangata Kanikani.

Whakaahua i tua o nga rama me nga whakaahu e haere ana.— Hlra Tararua > kei Waiata. Pahia Hapeta tangata patupatu pene Waiata. Utu, 2/-; 1/-. 26 Hiirae, iBgS.