NGA MAHI O TE PAREMATA MAORI.
K UA mutu te Paremata Maori, kua hokihoki nga Iwi ki o ratou nei kainga. Tenei hoki te Paremate o te Koroni kua tuwhera; Heaha ra nga mea e whakaputaina mai e taua Whare mo tatou mo te Iwi Maori me o ratou whenua ? He rite katoa ranei o te ora mo te iti raua ko te rahi ; he ika hui puma ranei ki raro kite reinga. Ko te aronga o nga kupu i oti mai i to tatou Paremata Maori ko te " leti " ko te " No " ko nga reo tenei na ana i paahi te Pire a te Kawanatanga. Kaore i oti ki ninga ki nga r ,kupu a o tatou tupuna ara ka tutungia te oho hei ko i te maara,ka oti,katahi ka ara te tapatapa — " He paenga ki runga he paenga ki raro Ma rekareka te ringa kia rekareka te waewae" Ka mutu katahi ka ara te maoa a te ohu, ka mohiotia kua oti tera maara, Tuarua:—Ki nmga ki ta te Ture, ma te Iwi kite kotahitanga, ma te Pika, a ma te Tiamana ranei e tuku kite whakaaro
o nga mema, kei runga kei tenei patai. Konga mema e whakaae ana ki tenei Pire, me ki "Ae" ko nga mema e whakahe ana me ki "No" ka mau i konei tuputupu ana, Na konei ka wahi nga iwi e ma he Airihimana te tahi taha, he Ingarihimana te tahi taha. Nako te patai, me aha ra e hoki ai kite Maoritanga ? Ko te putake o te penei, na te Pire a te Kawanatanga, kaati me ata titiro ki runga kite tikanga o nga hua i roto ite Pire, no te mea kua mahi te kotahitanga i te huarahi mo tatou a whakataukitia iho ratou. "He iwi kai horo " kaore e ata rapu marire he mea tonu Ida tere. Waihoki na to tatou Kawanatanga tenei Pire, he mea tika ano kia ata titiro marire, kia ata whakahaere marire, e kii ana hoki te whakatauki " Matua titiro ka hupeke ai." He mea tika ano kia ata titiro nga Iwi kite ahuatanga o ratou nei whenua, mehemea ka puta ranei he ora, ka puta ranei he mate. No temea ko te Pire, ko nsa hua kei roto he Mokete, koia te tika o te ata titiro marire i te mea ma nga whenua ano e whakahoki nga mokete, E rua nga tikanga e tika ana kia whakamaramatia; tuatahi ko nga whenua e iti ana te Wariu, me nga whenua e nui ana te Wariu. Ko te aronga o nga whenua o te Tai Hauauru nei timata ite i/6 kite s'hereni mo te eka; me pewhea e ora
ai e hoki mai ai te whenua ? no te mea ko nga whenua papatupu e toe nei 0 te Tai Hauauru, he whenua nga herehere katoa, tera e pau nga ;£ 10,000 kite poraka kotahi, ka penei te ahua 0 te paunga, hei utu ki nga mema 0 te Poari, hei te utunga i nga moni whangai Apiti ki nga moni topu a e 42 tau e whakahoki ana i taua moni tera pea e tae nga moni utu katoa i taua moni ki te ;£60,000. Ka noho taimaha tonu ki runga ki aua morehu whenua tona mutunga akuanei riro whenua. Tera pea 0 te Tai Rawhiti wKenua e tae ana kite £1 tae noa kite -£\i pauna, engari ena ka ea ano te mokete ka hamuhamu atu ano te hunga nona te whenua. Te mea pai me hoatu taua Pire ki runga ki nga rangatira e tono ana ki taua Ture, no te mea he nui pea te pai 0 ratou nei whenua, waiho ma te Iwi e takoto ngaherehere ana 0 ratou nei whenua, e ata titiro atu, ka pai taua Ture ka ora ratou, katahi aua iwi ka whatoro atu ki roto i taua Ture. E penei ana hoki a Nui Tireni kei te mokete ki Ingarangi mehemea kite kore e ea nga moni a Ingarangi ka riro atu a konei, otira e kore pea, no te mea he nui nga hua e tupu mai ana i waho, ara ko Reiti. ko Taaka, ko Katimauta, ko nga tini huhua noaiho 0 nga ora e puta mai ana i waho, ko enei kei te whakaahuru mai hei whakaea i aua moni. Tena ko tenei katu mokete, kei te tu mone mone noa iho kaore he piripiringa, heoi
ano ko te whenua anake; kaati ko nga whenua ano e nui ana te utu. Wariu, koia ana ano nga whenua e ora. Kaati me hoki ake ano te whakaaro mo ta te leti raua ko te No, mehemea e kore raua e rangi marie, mehemea hoki ka rite ta raua Amine mo taua Pire, ko tona mutunga tenei o nga mahiate kotahitanga, I te mea kua whakaaetia e ratou koia nei he Ture mo te motu katoa. Titiro hoki kite Ture Kaporeihana e kiia ana he ture pai, na no te roanga e ata matakitakina ana, na kua kore e manakitia inaianei. Kia pena hoki te titiro hangai atu. He pai te Pire a Waikato kia whakahaerea i tenei tau i roto i te Whare no te mea kaore i roto i o tatou ringaringa, kei roto ke tena i te Whare Paremata e takoto mai ana ka rua nga paahitanga ia ia, na e whai atu ana kite toru kua paahitia, kaore he raruraru mo tera Pire he mea kua uru ki roto i te Whare ma ana e titiro te tika raua ko te he. Tenei te tino whakaaro tika, me neke atu te Pire mo te ra tau, no te mea ka pooti hou nga mema mo te Kotahitanga, hei reira ma ia iwi, ma ia iwi tona mema e'ata pooti, hei reira ka hoki ai ratou kite Whare o te Kotahitanga i Papawai ki reira whakaoti ai i to ratou whakaae whakakore ranei ki runga ki taua Pire. No te mea e rua nga reo kei te Awhina i taua Pire ko te leti raua ko Te No, heoi kei te whea ra o enei te otinga ? Ama te pewhea e hoki ai kite Maoritanga ?
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/JUBIL18980705.2.4
Bibliographic details
Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 27, 5 July 1898, Page 1
Word Count
1,023NGA MAHI O TE PAREMATA MAORI. Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 27, 5 July 1898, Page 1
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.
Log in