TE PAKANGA.

Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 24, 14 June 1898, Page 1

TE PAKANGA.

ETINO oho rere nui ana te mauri o nga Iwi o era wahi o te ao nei ki nga mahi pakanga a nga Iwi nunui e whawhai mai nei, e hara i te mea he iwi kotahi e pakanga mai nei, a he iwi motuhake ranei; kaore ara noake he riri ma tena iwi kainga ki tona kingitanga. ki tona kirigitanga, penei hoki me tatou nei, ara me Ngapuhi i ohorere mai nei i te taha whakararo 0 to tatou motu, e penei ana etahi 0 aua tu pakanga. Na ko nga iwi pakeha atu i Nui Tireni nei, tae atu ki era pito o te ao, kei te takatu kite whakariterite i ona hoia i ona manu- * ao hei tiafci i tona taone, i tona taone, ki a oho rawa ake te pakanga a nga iwi nunui, kua mau te tatua. Ko nga. motu penei me Nui Tireni nei £ titiro atu ana ki to ratou whaea ki Ingarangi hei tiaki ia ratou. Me Ingarangi hoki, e titiro mai ana ki ona Koroni kia takatu te ngakau, kia puta iawa ake te hoa riri; kua mau kete tatua. He maha ano nga manuao tiaki ote Kuini kei enei moana e tiaki haere ana, ko nga

heteri tera hei tiaki ia tatou, kite hinga mai era, ko tatou te mutunga, notemea ka riro ma nga manuao o tatau taone e wawahi ki nga purepo ka puhia mai i te] rima maero

a e koie he mea e toitu. Ko te Ingarihi kua noho tupato ki lngarangi me tona kuini, kua noho tonu ko nga manuao hei tiaki haere i ona takutai moana; No IngaraiH nga manuao kei runga atu tern aha i nga manuao o era iwi tae noa ki nga Poti Topito, me nga Topito patu i nga Poti Topito. Ko nga manuao oingarangi kei ngawahi katoa, e tau ana tona mana. Mehemea hoki ki te hinga mai a Ingarangiriro katoa. enei wahi, a ka noho mai pea he ariki ke mo tato.u;.ka„matete kupue kiianei e te Tiriti o.Waitangi ma te kuini tatou e tiaki. Ko te Ruhia kei te whakataretare mai kia Inwaransi kei te pakaru haere mai ki waho o tona whenua o Ruhia, na kua noho inaianei kite whenua ote na, ko taua iwi ko te Ruhia e tino iwi nui rawa, a he maiha ona hoia ; me ona manuao-whawhai he iwi kaha hoki kite whawhai, i rongo tatou i mate a Takee ia ia, nei kore te houhia e Ingarangi kite rongo kia mutu ta raua whawhai, peneiriro ana te tino taone o Tafeee, mete whenua. Whawhai ano a Ruhia raua ko Ingaransji i te Parekura o te Karaimia, a hinga ana ia Ingarangi, ko taua mate kei te waha tonu i runga ia Ruhia, hei aha tena ma nga iwi nunui, kaore he mutunga o tona whakaaro e whai tonu ana kia neke atu tona rohe whenua me tona mana Kingitanga. I runga i nga whaka-

ohooho a aua rua nuku,mata ara ana te noho 0 Ingarangi whakaaetia e te fTarematao Ingarangi e (e toru te kau miriona pauna) hei moni mahi manuao, me era atu tikanga hei tiaki ia ia mo te whawhai rawa ake nga Iwi ki a ia, kua takoto pai nga mea katoa, ko te kaha tenei. 0 to tatou kuinitanga, ko te moni, hei weti e pakaru ai nga mea katoa; ko te mate 0 nga Iwi nei ko tekore moni. Kotewhakaaro a nga tino tangata mohio kite titiro i te kaha 0 tenei mea 0 te manuao whawhai, E ki ana e kore rawa e taea te ahua te pai te kaha, nga manuao 0 Ingarangi e nga manuao 0 era atu iwi 0 te ao. He pai ano te ata whiriwhiri tatau e te Iwi Maori, kia whakahaerea e te Kotahitanga, kia tonoa kite Kawanatanga kia akona nga tamariki 0 nga Kura Maori, kia akona kite whakatutu hoia, kia mohio ai ratou ki nga tikanga 0 tera mahi. A he pai ano kia ako nga tai tamariki 0 tena hapu 0 tena kapu ki taua mahi kite hoia he pai rawa hoki te tono a Tutanihoniho kite Kawanatanga kia whakatutungia he hoia Maori, he tiaki ano ia tatou i nga wa 0 te he. Kaua tatau e pohehe ki te whakatu pakanga i roto i enei ra, e hara tatou i te taipari, entjari he tai timu,e rereke ana tenei whakatupuranga tangata, e hara i to mua whakatupuranga, e hara tatou i te iwi mohio kite whangai kuri, ko te iwi ano.,na ana.te kuri e nv»hio ke ki te whangai;.engari me titir■> atu tatou ki nga iwi nunu' e pakam-a mai ana,

haere ana ra uta, haere ana ra temoana, mate ana ta uta, mate mai ana ta te moana. Kote whakaaro anga Iwi nunui o te ao kaha hoki, ara Te Ruhia Te Wiwi Te Tiamana, te Itariana me era atu o nga iwi, E hiahia ana kite awhina ite Panioro, heoi mete wehi ano, mo te Tiriti a ratou a nga iwi nui i here ai ia ratou kia mau to ratou rongo, heoi kite whawhai te tahi o aua iwi, kaua te tahi e haere atu kite awhina. Ko Wiwi rawa te iwi tuatahi i awhina i te Panioro ; Na konei a Ingarangi i korikori ai, no te mea kua haere a Wiwi kua takahi i taua Tiriti. Ko te tino taina o Ingarangi ko Marika ko te karanga tenei mo raua he taina he tuakana, kaati inaianei kua waiho ma Marika anake raua ko Te Paniora te whawhai tera e tae. kite nga moni a Marika e pau mo tenei whawhai e iwi whai. moni taua Iwi Te Marikena. E~ engari ko te papa 0 te Pakanga kei a Amarika ano.