KERENENE.
TE MAORI I TU HEI KAI-KAUWHAU
Ko Kerenene i whanau ki Rumupiko, he wahi e tata ana ki Opunake, Taranaki. Kaore ite mohiotia te tau i whanau ai ia. He penei tonu te ahua onga kaumatua maori, ara kaore e mohio ki 0 ratou tau e whanau ai. Heoi ano nga mea e mohio ana ia ratou ko nga Pakanga ko nga whawhai. No te whawhai a Tau kawau ki Puharaterangi i Whanau ai a Kerenene e tata ana kite tau 1812 kaore 1 maha nga tau imuri iho ka whakaekea a Taranaki eTe Whero ratou ko tana ope. Ka hinga a Taranaki, he nui te parekura. Te hokinga ote taua ka whakaraua etahi onga morehu, kariro i roto otenei whakarau a Kerenene, tona papa, tona whaea, me ona whanaunga. Muri tata iho ka whabamatea tona papa, ka kainga. Ka noho herehere tonu raua ko tona whaea. Ka kawea ia ki Paki Paki e Ngatitipa, a taka noa nga tau e rua, I tenei takiwa, ka haere ona rangatira ki Peiwhaerangi, ka mauriaano hoki ia. Te taenga atu ki reira, ka hokana ia hei hoko pu, hei hoko paura. I hiahia ai ratou ki enei mea, he whakaaro kua rite ia ratau, kia whakaekea ario a Tatanaki, kiatinowhakangaromia nga morehu tangata. , I Peiwhairangi ka kite ano ia i tona whaea i mauriaatu ki reira ra-tetahi atu huarahi, ahobona atu aria peratia ana ano nie ia. I tenei takiwa, ka ronga ia kei te kerikeri etahi Pakeha e kauwhau ana i te Rongo Pai ote Rangimarie, Na, ko Kerenene he tangata i whabatipuria i e nga kinotia tangata. Na tona rongonga i tenei whakaakoranga hou; ka hiahia kia tino mohio ia. Ka whakarerea tona rangatira, maori, ka oma kite kainga onga minita Pakeha, ara kite Kerikeri. Rokohina atu e ia tokotoru nga minita i reira, ko Te Peka (papa o Te Peka 0 Wai.tara) ko Te keepa ko Hamurini. Kamanao kotia, ia ka whakaakona kite korerp Pukapuka .kite Tuhituhi. Te kitenga onga minita i tona .ngakau nui ka ata whakaakona ia hei Kai-Kau-whau ki tona iwi ake. Ka tono aia kite kauwhau •\ R° n g° P fl i ki tenei tangata no weuwhua engari kua whakatahutia mai kite Ronga Pai. He roa te takiwa i mahi tahi ai raua. Muri iho i tenei ka iriiria a Kerenene e Wiremu Parata minita ki Waimate a muri tata iho ka whakaungia e Pihopa Herewini i tona taenga houtangamai ki Nui Tireni nei. I muri i tona whakaunga ka haere ia ki Kororareka hei hoa mo Te Teira minita. To raua hokinga mai ki Peiwhairaugi ka rongo kua mate a Te meihana, tetahi onga minita tuatahi a Pihopa Herewine, i riro i te wai i Whangaehu, ka tona a Te Teira hei riwhi mona. I tenei takiwa, ka : moe a Kerenene i tetahi wahine no Taranaki. Ko.taua wahine i pera ano me ia. ara i riro herehere i tona itinga.
Ka pangia tona hoa wahine e te mate. 'Katahi ka puta to raua whakaaro, kia hoki ki o raua wh anaunga. Tae pai atu raua ki Hawera. Ka waiho tana wahine i reira i tona whaeaka hoki ano ia ki tona hoa kia Te Teira ki Putiki-wharanui. E taimaha haere atu ana tana wahine i nga ra featoa. Ka hoki ia ki Hawera, po-rua ano. NaTe Teira i nehu. Ite hunga 0 tetahi hui nui ki Hawera ko Te Teira ano te tumuaki, i whakaritea kia noho tonu a Kerenene ki Hawera kauvvhau ai, Kihai i roa ka tae mai ; nga Weteriana ki reira mahi ai ka tipu he raruraru. Ka puta te kupu a Kerenene kia neke atu ratou ko tona hui ki Rangitapu i reira hoki te whare karakia nui Tere tonu te pai haere 0 te iwi i raro i to ratou kai whakaako I tenei .wa. ka arahe pakanga i wkenganui ia Ngatiawa raua ko Ngatiruariui. Whakamarie noa a Kerenene kihai i taea, muri tata iho i tenei ka kite ia ia Porana minita, i haere atu rate ngaherehere i muri 0 Taranaki maunga. He kitenga whakamutunga no raua, kihai hoki i roa ka mate a Porana ki Nui Paremata. Katah; a Kerenene ka noho ki Waitaka e tata ana ki Rahotu. Kaha rawa atu tana mahi kite awhina ia Kowete minita, riwhi 0 Porana, ka noho tuturu hoki ia i konei tae noa kite takiwa ote whawhai, katahi ka haere atu ki nui Paremata noho ai. Tona hokinga mai i reira. ka haere mai i te taha tai ki Okato, mete kauwhau haere tonu ite Rongo Pai raua ko Porikapa. Ka hoki mai ano ia ki' Rahotu, Engari e rahi haere ana te whakaakoranga aTe Whiti i tenei wa, a riro katoa atu ana nga tangata ki reira. Nui atu te pouri 0 Kerenene mo te kotititanga 0 tona iwi, a hoki ana ia ki Okato noho ai, a kei reira ano ia i.tenei ra, E haerere tonu ana ia kia Paora Whare Karakia, kite karakia, e tango tonu ana i te Hapa Tapu. He kaumatua pai rawa tenei, e hopohopongia e maniakitia ana, e whakanuia ana, e arohaina ana e nga Pakeha e noho tata ana.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/JUBIL18980208.2.10
Bibliographic details
Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 6, 8 February 1898, Page 4
Word Count
859KERENENE. Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 6, 8 February 1898, Page 4
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.