The Jubilee. TUESDAY, JANUARY 25, 1898. HE KIMIHANGA HE WHAKAAAROTANGA NA TE NGAKAU.

Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 4, 25 January 1898, Page 3

The Jubilee. TUESDAY, JANUARY 25, 1898. HE KIMIHANGA HE WHAKAAAROTANGA NA TE NGAKAU.

TENEI e nga Iwi, e nga Hapu, e nga Whatukura e paihere nei ite mana rangatira, i heka iho nei i o koutou whakatipuranga, koutou ko nga tama o te ata, ia ratau nei nga putea o te Wanango o ia whakaaro o ia whakaaro. A, ko koutou nei te kai pupuri, te kai wehewehe i nga hua o roto o te tau o te marama o te wiki o te ra, aha koa pai, aha koa kino, aha koa ora, mate ranei, he mea tuku iho tenei io koutou wkakahekenga, tae mai nei ki tenei ra, haera ake nei. Heoi ma nga Iwi, ma nga Hapu, he urungi i nga taringa, me nga maliara, e manu nei, e teretere noana i roto o te atarangi o te whakaaro toitu, e kore nei e taea te whakapumau i aua wa, he mea piango, he hua kore. Na i te tau 1814 mete tau 1822 mete tau 1825, ka whakakite mai nga whetu whakatak 0 te ata, 0 te ahi ahi. I konei ka whak&ma-

koa te aitanga a Taane Nuiarangi, i a ratau e whakarongo ana, kite korihi 0 nga manu takiri 0 te ata whakapautangata, he karere ne» era, na Tamanuitera, e whakapuao ana kite takiritanga 0 te atarau, e eke ai a Tamanuitera ki runga te paepae ka irihia. laia e whaka- ! tarawai mai ana i tawhiti, ka eke te potiki ; whangai a koropio ki runga kite tipuaki 0 te tipuna tangi tikapa ai, tioro, tioro, i konei ka huri nga wharawhara 0 nga popoia 0 te aitanga a Hinehauone, i whakatokia ra i te one i kurawaka, i tawhiti pamamao, i konei ka tangi te mapu, ka hotu te manawa. Ka, whakapau te whakaaro, hei uta ranei, hei tai ranei. Ite mea he atarangi kau e whakawairuru ana nga mahara, ka takiritia te urunga tapir onga whakahekenga, tu tahangaanate koiwi, ka whakarukuruku te apa, ka takiri ki waho kinga aparangi, ka wehe te manako i konei. Ka kawea takitahitia kite wai tohiora 0 Taane whakaruku ai, ka herea te tinana ' tangata, mete tinana wairua kite kapunipuni ' 0 rangi ngahura marua, ki Tikitiki 0 rangikite paepae tapu kia Io matua te kore, Ka kara- . poi te whakaaro i konei ki nga whakaminenga kite tuahu 0 nga ahurewa, te taane te wahine te tamariki, ka tuwhera te kete 0 te putea whakairo a te tuaiho me ana tutei, kapi ana nga kanohi, ki ana nga waro onga taringa, ka haere ka whakahoro ki roto kite pu ngakengakenga, kite wananga a rua i te pukenga, a rua i te mahara, ka whakaepa ki roto, toko tonu ake he puawai, he puaawni no te takurua, he mea memeha I konei ka whakatatutu te hinengaro kei te rangi ranei, ka huri kotua ranei kite whenua. Na ite tnu 1840, mete tau 1841 ka whakaata nga whetu taki 0 te pokai 0 te ata ote ahiahi, kua takiri nga kapua tupuni 0 rangi wanawana ki taiao, kite huruuga a Taane matangaro, ka takiri i konei nga whetu, ropu ana, ki tana wahi, ki tana wahi, ka mohiotia, kua horo etahi onga puawai 0 nga rengarenga ote whenua, ko etahi e hiwa tonu ana, ko etahi kua mimingo, ko etahi e kopuku ana, ko etahi e whakarukuruku kau ana nga pukainga whakaaro. Ka paoho te reo no tawhiti nui, no tawhiti pamamao he tonga, he

tonga paraweranui, ka whakamine nga ruanuku pupuri mana ariki, me 0 ratau hoa, onga iwi 0 nga Hapu, tapiko whawhe noa ona topitokatoa 0 Aotearoa 0 te waipounamu me ona motu e patata ana. I konei ka haoa kite kupenga waharoa te aitanga a taane Nuiarangi me to ratau whaea a papa matua te kore, ka whakakopaia ki roto i te tamahine a Huiierangiora he whakairo he hopara makaurangi kite rau wharangi e ai tekupu whakarite 0 taua wa. I konei ka tuoho etahi 0 te aitanga a taane, ko etahi ka whakaroki, ko etahi ka whaohia ki nga hua 0 te rehia 0 te harakoa, he mea poa kite Paraikete Tahurangi, me nga Paraikete tangata pu, me nga rari hate, mete okioki ano ki nga tahu whenua e ai te kupu wakarite mote pu i taua wa, a piti ki nga kete 0 te hiko e ai te kupu whakarite 0 taua wa mo te paura,i konei ka tau te papa ahi ki tai, haere tangata, haere whenua, koia e kai nei i te Ika nei i te haku i te po i te ao,te reka te moe, ka whaka whenua te whakaoati i konei he mea kopani kite Ture Atua mete Ture tangata. I konei ka oho te manawa ora i roto ia Hone Heke, e hara i te mea whiriwhiri na te tini 0 nga Ruanuku Whatukura i oho ai te wairua 0 Heke, ka whakatika ia ka mea, e mara ma he nalt ahi tera e "werewere mai ra he mate. Ka topea te uniana Haki 0 te Kingitanga kuini 0 Ingarangi i konei kite toki titaha, koniaiki tenei hiiritia ana a kororareka. Kite toto,kau ana te tangataPora i'te wai, te Taane te wahine te tamariki, ko te whakahe tenei a Heke i te whakaoatitanga i te tangata mete whenua. I konei ka maioha a Hone Heke ki nga nga iwi mete whenua, ka mea, he koha ka tauaki ki tukuematarau waiho kia ngatari ana, ma te ra, ma te tau e whiriwhiri. Na ka marama tatau i naia nei, ko te toto tuatahi i heke mo te whakahe i te oatitanga 0 te tangata 0 te whenua koiatera e kopu a nei i kororareka te taihauauru i Wakiato me eratu wahi e tangi mai nei 0 ratau totoi roto i te puku 0 te whenua i te ao i te po, e nanu nei tatau tae mai ki tenei ra. Name hoki atu tatau i konei kite te patai kite putea whakairo, a te tuaiho,

mehe mea pewhea te tino kupu mo nga whakatipuranga ote ao. Na koia tenei te kupu whakaari tuatahi, ko koe e Hema ka meinga hei tangata whenua, ka mutu, ka tangohia i roto i te kawai 0 hema, ko aperahama hei matamua kite atua, utua ana e Aperahama kite whakapono, ka apitiria e te Atua ki tenei, ma ou uri ka manakitia ai nga iwi 0 te ao. Ka tangahia ano i te kawai 0 Hema a Mohi hei matamua kite aka kite kawhena 0 maunga Hinai. Ka tangohia mai ano ko nga uri 0 Hohepa a Hakopa nei, no roto ano i te kawai 0 Hema, koia tenei te kupu whakaari. He peka hua he peka hua a hohepa i te taha 0 te puna, e totoro atu ana ona manga ki tua 0 te taiepa. Hira ake nga manakitanga a tou papa i nga manakitanga a oku matuatae noatu ki terataha onga pukepuke tu tonu. Kupu tuarua, ka whakamararatia e au a Iharaira ki nga pito e wha ote ao. Na i konei e tuturu ana tenei ko tatau, kua arahina mai e te atua ki nga motu 0 te moano, hei matamua, hei tangata whenua. Na ka marama ano tenei kite whakaaro iho ate ngakau, ahe mea tuturu hoki tenei. Na ka mea ano te kupu whakaari 0 namata, ko koe e Tapeta ka tohatoha ina ki roto i nga teneti 0 Hema. Na ka marama ano ia tatau te ata whakaaro tenei, koia tatau e takare nei i roto 1 te kupenga waharoa a 0 tatau taina, he mea whakatakoto na te atua kia penei to tatau ahua. kati i konei mo tetahi putanga ka whakaoti ai.