WHAKAPAPA KINGI.

Jubilee : Te Tiupiri, Volume I, Issue 1, 4 January 1898, Page 1

WHAKAPAPA KINGI.

E nga iwi, e nga hapu, e nga rangatiratanga, tena koutou tena koutou, te noho maina i o koutou marae, i nga tini wahi ote ao. Tenei ahau te tamaiti huatahi a toku whaea a Kuini Wikitoria i whanau i roto i te tau whakanuinga, whakamoemiti 0 toku matua 0 Kuini Wikitoria. A, tua tiana toku ingoa kite wai tohi ora 0 Taane, he whamaharatanga kite tau nui whakamiharo 0 Kuini Wikitoria 0 ingarangia, koia toku ingoa, a te Tiupiri, e oha otu nei kia koutou, tena koutou, ka mihia taurangitia atu nei e au, i te wa mamao, i tenei taha onga huamotanga, 0 nga tuatea 0 te moana nui a Kiwa, 0 nga pae maunga hoki e tau arai nei, i waeng;anui 0 koutou oku. Tenei e nga iwi, kite whai kaha ahau, maku e haere atu, kite toro haere i a koutou, ki 0 koutou marae ake, ki a kite mai koutou i au, he kanohi, he kanohi, kia korero atu ahau kia koutou, he mangai, he mangai, Na - e nga rangatira, e nga iwi, e nga hapu, he mea nui tenei, hei tumanakotanga ma koutou, mo koutou i uru ki tenei whakatipuranga, i kite ai koutou, i rongo ai, ki nga whakaminenga 0 nga Kingi, onga Kuini, onga rangatira momo ariki Kingi, mete tini onga rangatiratanga ruanuku, me nga rangatira ropu, 0 te tini onga huihuinga tangata 0 nga tini iwi 0 te ao, i popo nei ratau ki Ingarangai, kia kite i te ra nui, i te ra haringa 0 toku whaea aroha, me ona iwi, Na e nui

ana toku*Uife?mako moku i whanau i roto i te tau,vwhakamoemiti i te ra nu i o te nei, he rite, i roto i nga WMlfatipuranga kingi o te ao, no konei e tika ana pea, kia whakaatu ahu. ki nga tangata kaore nei ano i mohio noa, ki oku tipuna, tae mai kiawikitoria te kuini o ingarangi, koia tenei, te purapura pai, matamua i tiria kite one-one pai o te whakaaronui, o te matauranga, o te manawanui, o te toa, i roto i te rangimarie, he mea karauna kite Ture Atua, kite Ture Kawanatanga i whakaputaia mai nei, i roto i tona whare wannga paremata, i paiherea nei, e te iwi ingarangi, Kei maramatanga, hei huarahi mo tona mana kingitaga kite aroaro o nga kingitanga o nga kuinitanga o nga iwi o te ao, e hora nei te rongomau, te rangimarie, koia ona iwi e takatu nei i roto i te aroha, e kai nei i nga hua, mete momonata nga ote whenua, e .whakamine nei i te koura, i te hiriwha, i te peara, i te taimana, nga kowhatu utu nui o te ao, i puritia ai te mana kingi,te mana kuini o kereti piritini o ingarangi, e tuku nei i te waiora o te rangimarie, kite aro-aro 0 nga kingitanga o nga iwi, e tau nei i runga i te ao, i tatu ai te ngakau rangimarie o te hunga rawhakore, o nga pani, o ngapouaru ratau ko nga kohungahunga. Na teriei nga rnano me nga rau o nga jCaipuke, o nga Tima, o nga tere nei 1 nga ara o nga moana o te ao, o nga Waea uira, o nga Waea tuku korero, o nga rerewe, e wharona nei, e tomotomo nei i te tua whenua, ka waiho nei hei haringa whakamiharo

1 roto i nga tau Kingi, Kuinitanga o oku tipuna, o toku whaea, he uri Kingi nei ia, no Kingi Wiremu te tuatahi. Te kingi tuatahi i noho ki runga kite torona kingitanga o Ingarangi, i te tau 1066, i mutu i te tau 1087. Ka noho ko Kingi Wiremu tuarua, ki runga, i te torona i te tau 1087, i mutu i te tau moo. Ka noho ko Kingi Henare te tuatahi ki runga i te torona i te tau 1100, i mutu i te tau 1135. Ka noho ko Kingi Tiwini ki runga i te torona i te tau 1135, i mutu i te tau 1154. Ka noho ko Kingi Henare tuarua ki runga i te torona i tau n 54, i mutu i te tau 1189. Ka noho ko Kingi Rihari te tuatahi ki runga kite torona i te tau 1189, i mutu i te tau 1199. Ka noho ko Kingi Hoani ki runga i te torona i te tau 1199, i mutu i te tau 12 r6. Ka noho ko Kingi Eruwera tuatoru ki runga kite torona i te tau 1216, i mutu i te tau 1272. Ka noho ko Kin r _»i Eruwera te tuatahi ki runga kite torona i te tau 1272, i mutu i te tau 1307. Ko Kingi Eruwera i tuarua noho ki runga i te torona i te tau 1307, i mutu i te tau 1 3 2 7- Ka noho ko Kingi Eruwera tuatoru ki runga i te torona i te tau 1327, i mutu i te tau 1377. Ka noho ko Kingi Rihari tuarua ki runga i te torona i te tau 1377, i mutu 1 te tau 1399. Ka noho ko Kingi Henare tuawha ki runga kite torona i te tau 1399, i mutu i te tau 1413. Ka noho ko Kingi Henare tuarima ki runga i te torona i te tau 14 13 i mutu i te tau 1422. Ka noho ko Kingi Henare tuaono ki runga i te torona i te tau 1422, i mutu i te tau 1461. Ka noho ko Kingi Eruwera tuawha ki runga i te torona i te tau 1461, i mutu ite tau 1483. Kanoho ko Kingi Eruwera tuarima ki runga i te torona i mutu itauatau ano, hemea

kohuru 1483. Ka noho ko kingi Rihari tuatoru ki runga i te torona i te tau 1483, i mutu ite tau 1485. Ka noho ko Kingi Henare tuawhitu ki runga kite torona i te tau 1485, i mutu ite tau 1509. Ka noho ko Kingi Henare tuawaru ki runga i te torona i te tau 1509, i mutu i te tau' 1547. Ka noho ko Kingi Eruwera tuaono ki runga kite torona i te tau 1547, i mutu ite tau 1553. Ka noho ko Kuini Mere ki runga i te torona i te tau 1553, i mutu i te tau 1558. Ka noho ko Kuini Irihapeti ki rungi kite torona i te tau 1558, i mutu i te tau 1603. Ka noho ko Kingi Hemi tuatahi 1603, i mutu i te tau 1625. Ka noho ko Kingi Taare tuatahi ki runga i te torona i te tau 1625. Na ite mea e noho Kingi ana ia Ka ara ake te ngakau, pouri 0 te iwi Ingarihi mo te taimaha onga Ture e whakaekea ana ki runga, ki nga taonga, ki nga kainga, 0 te hunga rawakore, ka mea, a Orewa koromora kite iwi, ki te pai koutou, kite tautoko iau, me aku whakahaere, e ora koutou i au, ka rongo te iwi, kotahi tonu te reo, 0 te rahi, 0 te iti, kite umere, ae, ae, me mate katoa matau ki raro i akoe, tetinoamohangaate iwi, me to ratau, kai arahi, ka tangohia te ware wananga Paremata a whakamatea ana, a kingi taare tuatahi i te tau 1649. Ka mutu te noho kingi. Ka riro te mana whakahaere ia Orewa koromora, mete iwi. A i mutu i te tau 1658. Ka hoki ano te 0 te iwi, kia whakanohoia ano te momo kingi, ki runga i te torona kingitanga 0 Ingaringa, hei pupuri i te mana kingitanga, Ka hoatu te torona kia Kingi Taare tua rua i te tau 1660, i mutu i te tau 1685 ka noho ko Kingi Hemi tuarua ki runga i te torona it te tau 1685,.

i mutu i te tau 1688. Ka noho ko Kingi Wiremu tuatoru ki runga i te tau 1689 1 mutu i te tau 1702; ka noho ko, Kuini Ani ki runga i te torona i te tau 1702, i mutu i te tau l7l4; ka noho ko Kingi Hori tuatahi ki runga i te torona i te tau 1714, i mutu i te tau 1727 ; ka noho ko Kingi Hori tuarua ki runga kite torona i te tau 1727, i mutu i te tau 1760; ka noho ko Kingi Hori tua toru ki runga kite torona i te tau 1760, i mutu ite tau 1820; ka noho Kingi Hori tuawha ki runga ite torona i te tau 1820, i mutu i te tau 1830, i roto i tona Kingitanga ka tae atu[; a . Hongihika ki Ingarangi ka homai kia Hongihika te kahu Mataa, me nga puu, ko te kahu mataa, ia Hori Kingi te anaua papa 0 Meiha Keepa 0 Whanganui, i taiioto ki roto i tetahi pa nui 0 Whanganui, ko Pukehika te ingoa, kei roto 0 Whanganui, i taua Kingitanga ano ka haere a Titore tetahi onga rangatira 0 Ngapuhi ki Ingarangi ka huaina tona ingoa ko te Piriniha Titore, ka hoatu nga tohu Piriniha kia ia, Anei ano pea, kei ona uri, e rauhii ana e ra taonga. Ka noho ko Kingi Wiremu tuawha ki runga i te torona 1 te tau 1830, i mutu i te tau 1837 ; ka noho ko Kuini Wikitoria ki runga ite torona i te tau 1837; ka koia te Kuinitanga 0 Kereti Piritini, 0 Aerana, me nga Koroni 0 tona Imipaea, tae noa mai nei, kite tau nui, kite ra tukunga aroha, a nga iwi 0 te ao tau 1897, ' l runga 1 te aroha, i te pono, i te rangi marie, ite manawanui, kite pupuri i te maungarorigo, kite wehewehe, i te kino, koi ta ahia te Ture Atua, mete Ture' Kingitanga 0 Ingarangi, i konei ka marama ia koutou, Ka ono tekau .ona tau Kuini; ka neke

ake ona tau, i nga tau kingitanga katoa, ona ti puna katoa. Na i runga i enei katoa, kua whakaaturia ake nei, ka whakaaro nga rangatira Ariki ruanuku, o te whare Wananga o Ingarangi, me te iwi nuitonu, i runga i te whakaaro kotahi, i te aroha, ka pupu mai te whakaaro nui, kia powhiritia, nga kingi, nga kuini, me nga momo ariki kingi o nga iwi o te ao, me nga rangatira pupuri i te Ture Atua, mete Ture Kingitanga o Ingarangi, me nga rangitira ropu o te tini o nga wahi o te ao, kawana, pirimia, me nga ropu hoia, onga wahi o tona kingitanga, e pupuri nei i te ao, i te po, i te uniana haki o tona kingitanga,, Ano he raiona, mawai ia e whakatuma, A. i tae mai ano te powhiri kite Pirimia Rihari Hetana o te whare Wananga Paremata, o nga rangatira ruanuku o te Koroni o Niu Tireni, me nga Hoia e 50 Pakeha, Maori hoki i rite, hei haere atu kite whakarite i te Ra nui, ki Ingarangi. E 30 Hoia Pakeha Hoia Maori. Na i taua Ra nui, i tino whakakitea te mana, te kororia, te kaha, mete rangatiratanga nui 0 Ingarangi, aha koa, i te tua whenua, i te moana ranei, i runga i tenei, kotahi tonu te whakaaro 0 nga iwi katoa, kite whakatau, i te tino kupu, kote Kingitanga 0 Kuini Wikitoria, te Kingitanga 0 nga moana nui a Kiwa, e hora nei i tahua roa. Tuarua 0 nga whakatau whakamoemiti, i tukua i taua .ra nui, mo te ropu Hoia 50 0 Niu Tireni i tu kite marae 0 Ingarangi, me ona manotini, apiti atu ki nga manotini ropu 0 nga iwi ote ao. Mo te atahua 0 te tipu 0 te tangata, mo te rarahi, mete tu pakari, mete pai ote hikoi 0 ratau waewae, ia ratu e haere ana, mete ahua rangatira 0 ratau ina tu,

ina haere, ina korero, mete rite katoa o nga ture, o tera mahi ia ratau. Ka tino whakamoemiti kia ratau, A whakaaetiana e nga ruariuku ropu Hoia, e tika ana taua whakatau. I roto i tenei, ka whakaputaia ko nga Hoia Maori rawa ano o Niu Tireni, te hiranga ake e te whakamoemiti. Na he mea tuturu tenei, he pono hoki, i oho katoa o koutou wairua, i te aroha pumau, pono, kite takatu, kite whakarite i nga whakahari, whakamoemiti, honore, mo Kuini Wikitoria te tino wahine Ariki o te ao i taua ra nui, i 0 koutou marae, o nga motu e rua nei, koia nga waea tuku whakaatu whakamoemiti, honore, i tukua e te kawana i runga i te mana o nga iwi e rua, o Niu Tireni, Pakeha, Maori hoki, i taua ranui, kia te Kuini ake. 1 te po i te ii onga haora, o taua ra ano koia tenei nga kupu o tana waea. Kite Kawana o Niu Tireni. I puta mai i toku manawa toku aroha whakamoemiti ki toku iwi aroha pumau o Niu Tireni ina te Atua koutou e whakatapu. Wikitoria o Ranana. Na e te iwi i puta ano to koutou whakaaro aroha kite tuku atu i tetahi Pitihana whakaatu i to.