PAREMATA MAORI.

Huia Tangata Kotahi, Issue 10, 20 May 1893, Page 2

PAREMATA MAORI.

2 p.m. Pika: Ko te rarangi 13 ara ko te motini a Maniapoto. A Te Kume: E tautoko ana ahau. W. Kupa: E tautoko ana ahau. Pika: Ko nga mea e pai ana me ki mai " ae " Paahitia a wahatia ana. Pika: Ko te motini a nga mema o te Tai Hiauauru i naianei. (1) Kia mahia te Kotahitanga kia oti. Kei te mohio katoa koutou ki tena. Ko te (2) ko te moni kohi a nga iwi me waiho atu i tona takiwa i tona takiwa. Me korero tenei e koutou. R. Rangiheuea: I te haere nga ake ote kirihipi ki tooku takiwa, i haere ake ano te pukapuka kohi, otira kaore tooku Takiwa i whakaae kia kohi i taua wai te mea ki ta ratou nei mahara, ko te mea marama, kia oti raaho te Kotahitanga ka tika ai te kohi, a ka tuku mai ai kite Kawanatanga, kei tukua ohoreretia mai ka ahua rereke te whakaaro o te Kawanatanga. H. Amorangi: Ki au, kia tu ra ano te komiti otooku wahi ka tika ai te

whakatakoto o te moni o toku wahi. Mehemea e hiahiatia kia homai tetahi moni, he mea tika kia tukua te Ripoata a te Kawanatanga ki reira, ka kitea e tika ana nga take hei homai tanga i nga moni ka homai tetahi wahi, kaore te katoa.' W. Kiriwehi : Ko ta tooku iwi e mea ana kia oti te Kotahitanga i te tuatahi. He komiti tonu tooku kei muri, hei tiaki i nga moni o reira. Kite kitea e tenei Runanga me pewhea taua moni koiana ta tatou kupu. Te Awe Awe: Ko te take o tooku iwi i mea ai kia ata,waiho atu nga moni kia ratou ano tiaki ai, ite tunga o te komiti i mua, ka kiia kia kohia he moni, a kohia ana, ngaro noa iho aua moni. Ko ahau tonu kei te pupuru i aua moni. Kia tae mai ra ano te Ripoata a te Kawanatanga e tika ana hei reira ka homai e au te moni, ka mohio iho ahau kaore e tika ana kaore e homai. R. Wharerau: Kua oti itera tau kite komiti ano nga moni, otira ka tu tenei hui me mau mai e ia mema e ia mema nga moni i tona takiwa o toona takiwa. Kei roto ano i te ture kohi moni otera tau tenei korero. Pene Taui: E tautoko ana ahau i te motini nei. H. Ropiha: E mea atu ana me atatitiro ano nga kai motini kite ture kohi moni. Ki au kei te ahua rereke te pire. E penei ana te pire ko te mana o te peeke kite Hapu ko te kaute kite Kotahitanga. Mangakahia: E kiia ana ma te Ripoata rawa "ka puta ai aua moni. I te takiwa ko ahau te pirimia e 300, reta _ 800 waea me era atu mea, he awhina katoa i te kotahitanga. Ma te moni ka taea ai enei mea katoa. 5JJta pewhea ra e kaha ai te Me ata titiro tatou ki teneimeaViW kore he moni e kore te kawanatanga e kaha kite mahi. Kaore ahau e marama' ki tenei kupu, kia tu rano te kotahitanga ka homai ai nga moni. He aha hei tautoko, na tenei mea na te moni i ora ai nga mahi a te pakeha. H. Tomoana: Kaore rawa he painga mo tenei tikanga e puta mai i roto i tenei rarangi, kai te taumaha te korero a nga Honore mema nei. Ki au me tuku mai nga moni kite kawanatanga, kia mahia ai nga mea e. taea te mahi, heoi kinga hapu ko te kaute. Kia mohio koutou na te kore moni i penei tonu ai ta koutou pepa a Huia. Mehemea he nui te moni kua w"haka pakeha tia tetahi wahi, a kua nui te puta o te hua. Ma te moni e kaha ai te kawanatanga kite mahi i ana mahi. Kite puritia kaore e kaha, a kaore e oti nga mahi, he pai ke kia kiia mai kia kore te kotahitanga. Te Awe Awe: I nga tunga kingi ka whakaturia he komiti tiaki moni, kei te whakaae tonu ahau kia tukua he moni, engari ko te Ripoata taaku e mea nei kia tae rawa mai i te tuatahi, kaore hoki ahau e pai kia tukua ohoreretia atu te moni a tooku iwi kaore e kaiponuhia te moni, kia whai moni rawa hoki ka kaha atu ai te mahi. Paraone: E mea atu ana ahau kia mahara nga Hapu kite kawanatanga. Wano: Kaore e pakaru tenei kotahitanga i runga i tenei pire. E pai ana kia haere nga moni ki runga i nga mahi a te kawanatanga. # H. Amorangi : I hoki ahau i tera tau x runga i enei kupu (1) kia kohia he moni (2) kia mahia te kotahitanga. Iki ano

ahau, kaore e tae mai i au, kia oti rano ka homai ai taua saoni. Marumaru: Na nga pukapuka tonu nei ahau nei i whaka marama, me ora i te aha nga minita. E mea atu ana ahau kia mahara tatou ki tenei mea, me kohi mai a ia iwi a ia iwi hei awhina ia tatou mahi kia kaha ai te minita kite mahi ia tatou mahi. Pika: Ka panuitia atu te motini a te kawanatanga monga moni e pau i nga mahi i tenei hui, konga moni e pau £682 me kaha koutou ki tewhakahaere i tenei putake korero ka nukuhia te whaie mo te 10 a.m. apopo. Taitk, Mei 4th, 1898. 10 A.M. Pika: Kua tae mai te reta a Topia Turoa me tona komitiwhakaatu mai i to ratou whakaae kia Paraone hei mema mo ratou. Kua whakahaua ahau e te kawanatanga kia tukua atu he pukapuka kohi ki to iwi o waho tae atu ki nga mema, ko te mutunga 2b 6d (paahitia ana i te pooti a wahaj. H. Ropiha: He pitihana tenei kia nro ma te kamupene e hokote perehi. Pika : Taihpa tenei e korero kanui nga pire e tafcoto nei, ko te rarangi 2 ano o te pire o te Tai hauauru e korero i naiana. Ropiha : Me panui katoa mai nga pire menga motini kia mohiotia ai nga mea e tika ana menga mea e he ana. Eruini: E tautoko ana ahau i tenei rarangi. H. Puketapu: Mote motini o te Taihauauru, I meatia tenei pire mo reira anake, na runga i te ngaro o nga moni i mo a matou ake mahi i mua lioi,- na reira ka hopo te whakaaro kei te pai tonu te kupu tuku mai i nga moni engari ko te ngakau kei tehopo,kaati ko te kupu tenei a tooku iwi, kaore e takahia e ahau, ko te takei kore ai tooku iwi e haina ko te rironga mai ma te tangata 1 ?? aro . ra a ma *°u moni e mau mai te kirihipi na reira wehi tonu mai te nga kau. Tamahau: E tautoko ana ahau i tenei rarangi, me patu katoa etahi o nga pire moni, kia takoto rano nga moni, katahi anoka tika kia whakaturia he ture. Porokoru : E tautoko ana ahau i tenei rarangi, E mea ana tooku iwi he taumaha rawa te moni kohi ki runga ia ratou, E mea atu ana ahau kia mahara ano te kawanatanga ki runga i nga iwi kaore e kite ana i te moni ma te moni enei mea katou ka taea ai, kaati he tika kia kohia he moni. Tunuiarangi : E whakapai ana te kawanatanga ki nga korero katoa e korerotia nei kaore te kawanatanga e tapahi pu i nga korero E mea ana matou e tika ana te tupato. engari kaua rawa hei tutakina rawatia, katahi ka kore e oti ta tatou e whai nei. He aha te pau ai te moni a te tangata mo te haina haeretanga i te kirihipi keite haere mai te wa e noho ai tatou i roto i te kokorutanga, ara kia riro mai te "mana" ia tatou. Ko te tino hiahia ote kawanatanga kia kaha te kohi moni i tenei tau, kia noho noki nga moni ia takiwa ia takiwa, kaati ko te kaute e tae mai kite kawanatanga i tenei tau, kia tae atu ra ano he tono atu mete Hiiri o te kotahitanga i runga ka tuku mai ai. H. Ta Wake: Kia mahara te kawanatanga ki tooku iwi, e mea ana ratou he tere rawa te whiunga ia ratou, kaore ratou i haina, i runga i te kupu o

te kirihipi e mea monga " whenaa " kua takoto ta ratou moni e £BO kei te peeke. R. Wharerau: E tautoko ana ahau i tenei korero. Mangakahia : Na tenei ahua i ngohe ai a tatou mahi o mua ara na te tuku kinga mahi ugawari. Na reira hoki i kore ai e puta, E ki nei koutou kia tere te mahi i te kotahitanga kia oti, E kore e oti kite kore he mom, ko ta koutou ki ka tino pmta tenei mea. Ae, mehemea ka kaha te kohi moni hei whangai i nga mahi kia kaha ai. Mo te kirihipi, kua takoto te motini mo taua kirihipi, a hei reira rawa ahau ka whai-korero ai. H. Tomoana: E meaatu ana ahau kia kaha te kohi moni, ma tenei hoki ka kaha ai nga mahi, otira i te mea e ki nei te kawanatanga ka ngawari ia, kaati ka pooti atu ahau ki ta ratou kupu. Pika : Ka tukua tenei korero mote 7 p.m., ma H. Heke te 2 p.m. 7 P.M. Pika : Ko te rarangi 2 ano hei korerotanga ma tatou. W. Pirihi: Ko taaku i te tuatahi i te mea e rite tonu ana raua. " A. Kume : Ka haere tonu ahau i te rarangi 2, kaore ahau e tupato ki tenei mahi i te mea he mea hou rawa tenei ki au kaore ahau e pai kite iwi ano pupuru mai ai nga moni, ara ki tooku iwi ake. Ko taku, ko te kaute ki au. Mehemea ka he te paunga o nga moni ka turakina atu e ahau te kawanatanga, ka tautoko tonu ahau kia tukua nga moni kite kawanatanga. H. Ropiha: Me uru ta te Tai Hauauru me ta Ngapuhi kia kotahi. R. Rangiheuea: Me awhina katoa koutou i tenei motini (Tai Hauauru) he ora mo tatou kei konei. R. Aperahama: Kuawhakaaetia tenei mea e te kawanatanga kia ngawari, kaua hei amuamu noa iho, ka pororaru noa iho nga matenga o nga mema matau nei. A. Anaru: E tautoko ana ahau i te rarangi 2. Pika: Kaore ahau e pai kai whai koutou i ta te kawanatanga, ko ta te whare e whai, ara ko te ara tika, kaore ahau e pouri kite roa i ta tatou mahi i tenei take i te mea ko tenei te tino putake o ta tatou mahi, ka oti pai tenei ka ora ta tatou mahi, a ka whiwhi hoki ki ta tatou e tumanako nei. H. Puketapu: Na te ahua pouri oku kite mema o Ngapuhi i kiake ai ahau ko tana ki mua i ta te Tai Hauauru, mo tenei pire ate Tai Hauru, e inoi atu ana kia peneitia tooku takiwa. a kei a koutou ano te tikanga mo to koutou nei takiwa. Ko te tikanga mo te mahi ture mo aua moni i na kohia kei a koutou ano. Ina ano nga kupu whaka marama e mau ake nei i runga, ite Pire, e takoto nei ite aroaro ote whare. Ko enei mea e korero tia nei nga mate e meatia nei e te pire kia tukua atu he Ripoata tono atu mo aua moni, ko tenei te take o ta matou kore e haina kite kirihipi. Paraone: E tautoko ana ahau i ta Ngapuhi motini he aha te pai kia tangohia te katua manuka hoatu kite putia kia patua. He pai rawa te whangai, konga heki e hoatu kite putia, ko te katua kia koe tonu. R. Huru : E tautoko ana ahau i ta Ngapauhi, i te mea e puta ano te hua ki te tangata naana te moni. Pika: Mo te motini a Ngapuhi, Kotahi tonu herengi e riro i te kotahitanga. Kaore e pai tenei motini, engari mehemea e mohiotia ana te

nui o nga moni o tera ano ka tika tena motini otira titiro ano e tatou enei Wle mea i pai ko tera e paahi e tiffinE oCTfer H. Paea: E tautoko ana Tai Hauauru, konga moni B Vn%ffife ana e te kawanatanga i ruAglP'&n&ral te Ripoata e tuku a mai. kaore ano kia kohi, i te kia haina, konga mahi a{%Y&fymsiahgjL kaore e paingia e ahau, KabrVOTfoMguft moni. mxrin xn/KJnWftft N. Patuawa: Ko te"lS&gj|&&]jL e mahara e tatou i kite moni ate iwi. e mea ana kia moni o ia takiwa o ia'^^MaW i Jtua kite iho ahau kaore W>V&btekMn£; Pirimia: Kia oraYWu o £M€Ki runga i tenei mahi, r 4 *Wfcffi^ d M\ te ora mota tatou m^*kya ) fi&ta^i 3P Ko ta te waiho atu ta tena^wf.^Kr« B liona te takiwa kitona kawanatanga me*£6H% ioti^tfW^om hei mitt? oti i tenei hui. l " ® on * #qVq"r»Mtf Koia enei paunga ma enesfVoni"F«inJa B heO» 1. Ko te pa«r%a|a o iitfa,#i4 J^S| takiwa, H&fif M«U*hf *£& atu ranef e aua takiwa, ~ . r : I {™ B V?T HP 2. Konga rftffe fll a&|na/» te kotahit&faV/** »f SMWku rawa ktfmitik J» tTnmJ f T 8 * 8. Monga V^^°VjW^jS&, kia takottf^^^MWffi kotahitarig*" J&aUiM iSJFU 0 2 4. Monga haeretangP^^lf^lgf l , tenei tikangf era atu meSi ° ««»* «n.T^»3PW 5. Konga puka^ka^nMiihM, lCI me. era atu kauUe 1 W^^W'tftl 6. Konga pire'hiJF Ki^te Paremata, tejra]pe&e£lia>.«jtfla nga ?ire, mate moni ka fce ai kjLte aremata. en. s*.i.la : niUH. 7. Motekaraka o ta'ltttfirtaWfe ggW tau kia noho tent* &i w&n? kotahi. .issuiu-a t t.aJo:.a Me ata titiro e enei nga mahi e tika ana^alfifffiWl^fou. moni, otirakei mo te kohi moni. wahi ano tana moni, aVKonW whakaalu e tuku mai mo te motini a Ngapuhl W te&oAraSSar mai ite kawanatanga ?raw |& 6d. B kore rawa e tofeWMvltfam moni kia takoto rano JjgVmoia ai kia mania he ture ln%£il&Mffi,\ mo? tuku atu mo tera tau kiartak;dtiF^^ KL kaua hei whakMoaC l»l« M. Te Atahikoia: B pai >&&*$&? ki aunga korero e rua, mehemwlS} Ma l ke to te Tai Hauauru, e pai tonWaK&Ttp • te mea pai, ko te whakahua ,™3e kawanatanga i tona moni e hianjta jSa_ hei whakamahinga mana i naianefc i, Timoti Whiua : Kaore e taea telrarazo, atu i naianei engari hei-te 2 p.m2*a whakapuakina te nui o nga mom e j hiahiatia ana hei whakahaere i fi^ Porokoru: Kua kotahi katoa oku n«L ako Ngapuhi kua 52 tau e mahi anai tenei tikanga, na te aha i taea ai e ratou

te mahi ? Na te moni ano ra, na reira ano hoki i taemai ai Jki konei kia kaha ' tatoji., ' E- tika ,ana,aho. hoki- kia awanga wanga r tetou • "ihe, .j» : .',i£i.' ; i A te mea, kaore tatoii e, '. ( m<wic| awjiea j>a ; mxitu, naai,., ai tenei : "tjfiHi ia, *temoni nei ka kitea aijetajioti te hua p a\tatbu r tirian«. Bjfua;ton£,nga ,turei i ahau i te ,<taiawtfi t jhaere ai; ahau. ki, te ,b'ai.na haere', Atua mete ture .tangata I kphia.e taku iwi te ,mpnie £2O hei hapaa haere. i te kirxhipi;, I; kii .atu ano ahau ka'ua ratou hei kohi mai. Mo tenei kupu ,kia Jtautpkptia nga mea e. man haere. ana. i. nga kirihipi e nga, iwi nei;, e. tautoko ana! ahau, ko te moni a te na ; rjinga i ; te kptahitariga'p" tbna iw£,.i puta ai taua moni;. Xjkoxeio atu ano ahau kite taha Hauhau p tooku iwi kia hoki mai kite kcitahitanga, .ara. kite iphakapono kia Tdp . ai o, ratbu' • kanohi, enei mahi. katoa ma te.monianakeka tutuki ai. " yMaiigakahia :;, .He. .mehemana .tenei, konga moni hei takoto kite aroaro o te kawafaatanga i kia !£200.. Ka kore e ptf nga, mahi .i.tenei moni,. ma ta tatou pepa ano e paniii atu. kinga iwi. Mo ta. Ngapuhi. motini,, kaore e tika ,, kia haere .atu tatqu. ki tena. i, te mea he motini whakatuputupu inoni tena, engari kia takoto ,nga moni. .ki; te aroaro o'tekawah'atanga, a mo reira ka tika kia mahia he tikanga e' tupu haere ai nga moni. W. Te Pirihi: Mo & kupu .a mangakahia, e,tika ana ahau i taku motini i te mea he mea tbno mai ahnu na toku iwi, mo taku mqtihi, aha koa he aha te moni e tonoa ana, ka homai tonu..' .' H. Puketapu: E mea atu ana ahau ko. tenei # pire fTai-Hauauru ) me ata waiho mai, nib] .tooku, "taki'wa. .. He iwi mate tooku kaati me ata waiho mai tenei pire mo reira. ..".'.; H. Tomoana:. E tautoko ana ahau i te kupu a te mema o Ppneke nei.. Pika:Kua motinitia e mangakahia kia whaka takotoria kia '. £2OO kite aroaro o te kawanatanga. Ka nukuhia te whare mb te 10 a.m. PABA.IBB, sth, 1893, 10 A.M. Pika: Konga moni kua- kohia i naianei mo te.tono; a te kawanatanga kua tae kite. £l3. Me tuku mai nga motini i naianei. H. r ßppiha: Me aroha mai te whare fa taku motini kia korerotia a Wairarapa. i tenei ra, kite kore e hohoro kua whati katoa a.Wairarapa apopo.,.'. H. Te Awe Awe: E tautoko ana ahau Mangakahia E tautoko. ana. Pika J E , whakaae, ana ahau kia korerotia te mea.mp Wairarapa engari hei muri.i tenei e- korerotia. nei (TaiHauauru pire), kua kitea e ahau te ara pai monga pire a te Tai Hauauru. me ta Ngapuhi. Me kaha katoa.,tatbuki te mahi/ite motini mo Wairarapa moana, no te mea kite hinga tenei, kua hinga katoa nga mahi a te Maori, ara nga paru m0ana....,.' Kohga mea e pai ana kia korero tonutia i naianei me ki mai ae f Paahitia aha). R; Aeraphaina: •. Me. panui mai te motini kia marama ai te mahi. , . M .*nßakahia:. E, tautoko ana ahau faapanuitia inai ; i mua o. te kprerotanga. p^ka . : .,' te motini, na H. Ropiha,kia korefPtia a.Wairarapa i tenei ra ano, i te mea kua tata fe'tu.o te Hupirimi Kooti. Mangakahia : M!e tono atu nga tangata o Wairarapa kia haere mai kite korero

mo taua keehi, tera pea kei a ratou nga : kupu whakamarama; ■.-.•:>.■. .■: TeiWakei:'. E-tautokoana ahau.'' i. Pika; - Kua . poahitia .kia iaikua < mai tetahi tangata kite whakamarama i te kakaui mo: Waiararapa moana. - ".: i Tikina. ana Piripi te • Maari kite korero : mo< tauaieehi, (Piripi.T«. Maari). .. E tikaarLateJmotiniv kua mai te reta a te Roia he patai mav i . t<t.kupu;a te Paremata' Maori e huihui neu i Ko taua moana kua whakawatiai , mua.: I te' tau 1854, 1865 ranei ka hokonaetahio nga whenua i te taha o taua moana 1876 ka hokona hgarpfia taua. moana ki te pakeha e tahi ano b nga Maori, ko te Utu JGBOO. No te rongonga 6 etahio nga Rangatira o Wairarapa ka katia tiaua koko, no", rera.ka tupu tenei rarurarui ka keremetia, riro ana. i nga : Maori. Hangaia aha tetahi. tikanga e nga pakeha, i te. mea. kua hinga ratou, kia wahia te moana kia puta te wai ki waho, ■ i.te mea e ngaro ana o ratou whenua i te wai. I te hanganga p tetahi ture monga moana:o tera motu e te kawanatanga o te Miterehana ka pa mai ' : ano ki Wairarapa moana a ruihi tonu atu nga pakeha. O reira mai he tohe-tonu te mahi a te (River Board) ! kia mahia taua moana, kaore e whakaaetia, ka tohe ratou kiawhakawatia, kiia atu ana e te Roia.. kia riro ma ratou : e whakawia, katahi :ka tukua e. ia kia wahia te moana. Kaore i-katia te River Board, kua rua nga whakawatanga i riro katoa i nga Maori. Heoi anake te mana p te poari ko te whaka haua te kawanatanga kia wahia,: .... Kua puta te kupu a te Roia kaua e tukua te wahi i te mea kaorei hamenetia e te poari Tunuiararigi. Kua tau i te kooti ko te hopuatanga o te moana e riro.i nga Maori, ko ta nga Maori kupuko.te. awapuni te.rohe o te moana. I te awapuni e, ngaro ana he mano eka.. Ko ta te kooti rohe kp- te Hopua, ko ta te Maori awapuni mete hopuatanga he kai ano a . ratou • kei reira. Te kupu a te Roia,. kia piri tahi te. mema Macri ratou konga mema pakeha e hapaiana i taua moana I .mahi tonu taua roia kia tu ; he kopiihana. hei; tirotiro, i taua moana. Whakaturia ana tetahi: pakeha,- heupoko mo nga komihana kb tona ingoa he Roeara I tae mai ia ki Wairarapa, ka tirohia e ratou ko tona komihana, a ka kitea ko tetahi kokorutanga o te moana kua uru i roto i te hoko o mua, engari e 4000 'eka kaore rawa he tiiti o te hokonga i tau ki runga.ko taua wahi e ngaro ana i te awapuni. Oti rawa tona Ripoata, katahi ka tukua kite kawanatanga, a kaore tahi he kupu a te kawanatanga mo tana Ripoata, Ko te mahara a taua kawanatanga, he mea kia ware ware ai nga m'aori, katahi ka hoinai tetahi tikanga rereke. : .Ko: te take i.tuhi mai ai te Roia nei he rongo nona.kel te Tiriti tatou o Waitangi e haere ana. E tono mai ana ana ia kia whakaatu atu tenei Hui i tona mahara. E mea ana ahau ; kaua e tukua a pitihahatia, en«ari te tuku atu i tetahi kupu • mihi = Ida ia, kaore ano ia kia whakaatu mai i tona ara. : Marumaru : Konga kupu tonu a Heke nei hei tukunga atu ma tatau kite'Roia nei, kite puta tatbu i tenei keehi- Kua' puta katoa atu i etahi atu keehi paru moana. Mangakahia: Koia tenei tetahi o nga tino upoko o ta tatou mahi, kei roto hoki

ite ture. He.kimi kapu whakakahaite mahi matatatri naianei a he whakaatu hoki i nga riten^a'Maori, a he tukamihi ; atu hoki kiaia, me pehei '. ata he kapu ma'tatoa :<ti me" kaha rawa kbe ! ki' te whakahaere r ten-ei keehi; i raro i te mana o fe'Tiriti 6' Waitangi." B m'phio ' anaia katoa. : . Poata Uramo: Ko ; taka mahara e tika ana kia karia te moana, kia tae mai te wai kite kopuatanga. ' • Ttinuiarangi: Kite komihana ko te taftuna ..no-te Maori. Ite awapuai, ka korapa haere te kia kinga awa o uta. . Hei reira ka patua, tona : tiiii ka p'utate whakatauki a nga ttpuna •" Te au ahi toroai" Ite hokonga a nga Maori i te whenua, ka mahara ano ratou ki a ratou ka, puta taxratou kupu,- ka. te rohe ko te awapuni, i ruriga ano ito ratou tupato kite oha a o ratou tupuna. Ko te whaka aro o nga tupuna, he niea atu homai taua mea na te atua ano i homai, a ma te atua ano te tikanga kitewahi. Pika : Konga meae whakaae ana me ki mai "ae " [paahitia] ana kia', tukua he kupu mihi kite Roia. '•■•■'•