Untitled

Hokioi o Nui-Tireni, e rere atuna, Issue 4, 26 April 1863, Page 1

Ko te korero, ote haere a Waikato, kite taha ki runga. Waikanae, te Puku Otemahi Tamariki, Pepuere 28, 1863. "Kei runga ko Tamati, Na, te take i whakatika ake ai he mihi, tenei te haere nei ki te kiko kotahi, he aroha, tena koutou, te haere nei kite putake ote ki, haere mai kite matakitaki, i nga ki, i huihuia ai te ki, ki a kotahi, e tika ai tatau, e he ai tafou. haere in a i kite matakitaki i enei waka e tan nei, na e nei waka, i kia ai he wahi taugata tenei motu, he wai ata. "Kaore te aroha takamingo i roto ra—katahi te roimata liuanoa 1 :.ku kamo i." Hei runga ko Nikorima, haeremai e Porokoru, haremai o te Waiteie, e koutou katoa. haere mai e te Manu matakana o te ngahere, haeremai ki tc upoko o te ika Aim.ui, kei *aenganui au ote Ture c no s o ana, haeremai e kaiwhakaako. "Ko W ta >» Ngatata; ivai eho me i< n tti;n&i;<ia katoa, e Waikato, e Whanganui. im em a ka kir.ougia kspairgia e pai ana, ko te kai v.hokas:(ii i te hip" ko te Arawa. ka mea atu '!; i aii K! me to ki when? Na, ko te Arawa te mea im-hio, b.ore e t.-hi e m.-liic kei te ui atu etalii, \a, ka mea a te Arawa, me hoki te matia o te Kuini ki !ngara;igi. ke te matta hei nulio ko to te Atua. ko le fciiigi. ka huri tcciei "Ko Tumuturnu. whakarcngo kaora takii korero e pan katoa. ko to ttiatahitanga o taku ki, kia ana ia me hoki ki ingarangi h'ia kaa taiati te ki nei kia au K tono tuarua ana (e tatigata aei i te take o te ki, te tono a te ta.-igata nei kia huaiangatia nga tupapafcu nei. iroua na. whanaa atu i roto i e nei ki; he *ar»hs,„ na. kaua hei kawea ketia kei poka ke. ka mate; mehemeaka kite tangata, maua te Jutaki, mann le tuuhera: na ko koutou, ko te taha ki runga nei, kaaa e penei kei titiro iho ia i runga n*'i, ka he tatou, ko Aotea tera, no tawahi ni«ii ano te he • Aotea, ko te tangata o runga !:o .Mite, taku ekenga u-tu ki tera Wal.a, he waka kino le kawenga atu Taiporohenui, ko ku men mai tenei. ka he ki reira, ko Ilawiri waisun.-ko te Waitere, akua nei pea kamanahara nga waka n i.-ko Uereroh. Im«haka hoki alee i to kupu a te waitere e ki nei akua nei pea ka maiiahaiM nga waka nei. uhakirongo mai kei te mauahara katoa nga tangata o nga waka nei. "Ko Iharsira ko au snake kei tepupiim i te liar; no o Aotea luku tera waka Aotea, ko-au anake to A»* ea •»"<•*' te »»»«»»»»• "Ko llapi: whakarongo ko nga tangata katoa o Nu-1 inni katoia e au ki runga o.Taiiiui. *Kua kotia enei korero i ko nei. mgari i te nama tu o o te liokioi mo Mei ka tu ano aua korero o te hui o Waikanu*-: ki reira te mum ai. ff Te korero a Neii Te Aim, raua ko Kawana J£erei, i Akarana. "No te 6 o nga ra o Pepneii ISG3, ka mea mai a Kawana: E Neri. kua tae mai te pukapuka a Ngafi kahu-ngunu kia au e mea ana ki a haere atu ahau ki reira kia left -rerotia e ratou kia ahau te mahi mo te rori. ma ratou e timata mai i reira, ka mea a--tu a Neri: e marama ana koe ki ena korero? —ka mea mai a te kawana: ae. —ko Neri e mea a-ia koe kaore he hara i kona? titiro atu taua ki waitara kia Ihaia raua ko Wiremi kingi he pakanga ta ,whito mo Katature, ka piri ko Kawana Paraone hei hiku mo lhaia; k U pai koe ki tw» kavhe auo lute* atu ra a Wiicmu Tamihana kia koe, wa ho te rox

tetima, kaua e tukua mai ki roto i te awa o waikato: waiho enei ra ki au, ki a ma -hi ahau i nga mea e ahua pai ana* "Ka mea' mai ate kawana: e neri, kua tae mai tahi pukapuka ki au, he kupu na nga rangatira o waikato, e mea ana ki a patua nga taone katoa, Ahuriri, Poneke, Ta--ranaki, Whanganui, Akarana. "Ko Neri: ka tika tena korero, tika rawa, no te mea kua mau te rongo ki taranaki; ku a hoki mai a Waikato, kua tae mai a Kawana Paraone mete Tianara, ki Akarana nei, ka mea a te Tianara kia whawhaitia a Waikato; ka rongo nga rangatira katoa, ka mea e pai ana mana ano e timata mai te riri me whakatika te iwi katoa kite whawhai patu noa atu i tera faone i.tera taone no te mea ko Waikato te kai pupuru i tena mea i te pai; e hara i te mea no naianei te pai o a Waikato whakahaere, kahore, no mua iho me whai take ano ka whakatika kite whawhai. "ka mea mai a Kawana: e Neri e pewhea ana koe kite unuhanga ate kohi ito pou itura ki Manga tawhiri ?—ko Neri:e he ana ano ta kcrua mchi ko te Kohi. Ano ra ko te Kawana: e hara iau tera whakaaro, nana ano, na tera tangata, he mahi lamariki tera.—ko Neri: e puta mai ana nga mea he i nga tamariki. kaua e tukua te whakaaro ki tera tangata, titiro hoki kite kotiro i tukinotia ete tangata o Whanganui, eki ana koe: na Matutaera te ra tikanga.—ko Kawana: e tika ana , me whakawa. ko te korero a te Paea raua ko kawana kerei, i Akarann, i 7 o nga ra o pepuere 1863 "K a ki ma ' kawana, e Pae kua tae mai 3 wiremu Te awaitaia, ki a Akarana nei kite kore ro i te taha 0 waipa, e hokona ana e wiremu ki au, ano ra ko te Paea, kei whakaae koe ki tena korero, kaua e ho atu he moni; e kore te whenua e ho atu e te iwi, he p patupu tena pihi, kei waitetuna te rohe, kia koe ki au, ano ra ko kawana, e tika ana ka ore au e pai, e ngari ma nga runanga katoa te ritenga, ka whakaae ahau kite hoko whenua. ka hiiri I te Hokioi 0 te 24 0 maehe, kua whakaaturia ki 0 matou hoa e noho ana ki ia wahi, ki a wahi 0 te motu nei te korero 0 Haiti, he motu maori nomua, e tu nei ki nga moana 0 Amerika, inaiam-i kua whai ture taua motu kua pumau tona Rangatiratanga, kua tare ona Kara, tenei ano e mahi ana nga runanga 0 reira mo te pai 0 to ratou whenua. Ko nga rangatira 0 Haiti kua whakakotahitia ta ratou kupu; ko te ture kua mana; ko ta ratou wa-apu maha noa iho kua whai moni. Me titiro t&tou i te kupu { kite nei matou i te numa tu 4 0 te Pihoihoi, e ki ana to tatou hoa "pono" ko "whakaaro na mohio" te ingoa; ko tona kainga ko Mala:-tuhi, wa -hi 0 Rangiaohia, ara: tau kupu ra, e hoa: "Kaore te Atua e pai kite wehetangata, ko ta te Atua i pai ai he whakakotahi i nga iwi katoa 0 tenei ao, ahakoa pakeha, maori ra nei, ki a kotahi ture." Heoi ano taku hamumu ki a koe mo tau korero, mau e pataia atu ki nga iwi pakeha maha noa iho ki Uropi, ( no reira ano te Whakaponotanga me nga tini mea katoa ) moteana i turi ai ratou ki ta te Atua.i wehe ke ai era iwi kiri ma. E hoa, he kuare koe, ki tau whakaaro koia no naianei te pakeha i mahi ai i tetahi tikanga mona? kahore no mua noa atu, kua takoto kaha nga Ture i naianei.—no nga tau e 6, e 7, ranei?—kahore, mau e kimi, mau e patai atu, kawhia ranei rau tau e mahi ana e kimi ana te pakeha hei ritenga hei ture tika ma ratou, a e mahi nei ano i roto i enei ra. E ki ana te Pihoihoi: (Nama 1. ) "E oti ana ena mea ia Matutaera?" Taku kupu ra, whakarongo ra e te nuinga: Waiho marire ki a mahi nga runanga, taihoa pea ka rite te Rangatiratanga 0 te motu nei ki to Haiti, whai taonga, whai mana, whai ture, tatemea e tohe ana matou kite taha tika, tera pea te Atua e tiaki i ona tamariki kiri mangu, e noho ana ki Aotearoa. I te taKiwa ka puta te nama 1 0 te Pihoihoi,- tae ana kia matou ka korero--tia taua Nu-pepa hou ka taka 0 matou kanohi kite korero nei na: "Te kino ote mahi Kingi," i reira ka pena ta matou whakaaro e tono ana pea te kai tuhituhi 0 taua pepa he whawhai-pepa ma te Hokioi raua ko te Pihoihoi.

Ko ta matou whakaaro tenei ki a ft Ago mai koutuu e o matou I'oa pakeha, mtrnri ra nei: kahore matou e pai kite whawhai-pepa, ko te take ke" puta pouri ki telelii kit. -tehi, engari te noho marie tatou mete kimi i nga tikanga o ngn kingilanga o nga whentiu. ko ena tino take patai 3, ka whakaaturia ki raro iho nei, he kaha hoki no to Koutou pehi ra wa ia matou nga tamariki i whiua ete Atua, kite wahi pouri o tenei ao, e noho mahai a ana ma--tcu no te putanga ote Rate maramatanga, no reira koutou ino reira te mohiotaiiga. ko te tuatahi: e hara pea matou i on tuakana, e hara koia matcu i te tnngata? ko te tuarua: moteaha kia tineia te alii i te mea e ara ana te tengafa i te where? ko te tuatoru: e whiti ana te ra mo katoa, kahore mo te kotahi. He laipu tenei na te Hokioi ki tona hoa "korihirihi kau ana (e ki ana ia) e noho ana kite tu anui ote whare:" '" • ' E hoa, e hae ana pea koe mo tou mana kua taka nei, mo to matou whakahonorf-fcatMii h matou kingi, mete tika hoki ota matou whakaaro kiu tu a Matutaera hei king!, (kua mohiolia e koutou tona take Rangatira.) kia ahatia te korc moni taonga fanei ko te whakanui tonu lAIA, no te mea he mea kimi kite po uriuri kite po tangotango, kite pae tuatahi kite p«e tuangahuru. ka huri iho. Maehe 24 1863 Ratigiriri Waikato. ko te timatanga ote korero mo te whare kite kohekohe, ikorerotia ki Maramarua, maehe 23 1803. "Ko te kupu tuatahi, kia kaua etu taua whare kite kohekohe, no te taenga o Waikato ki reira, ka mea a w.remu, ki a waiho ki a tu ana, kia kotahi, ma fcoutou, kia kotahi taha ma matou, mutu whakauaua te iwi; ko te ahua o taua whare, i karangatia ai i mua hei whare karakia. kite kohekohe Hei whare whakawa ki reira. hei whare kura, pirihimana hoki. i te wa i whakaiapopototia ai nga papa, ka tino malau matou, kua rereke te ahua o taua whare, kua tua karapoti nei, koia ano, he ahua no te timatanga ote pa Hoia kite Ruato. No te 8 Maehe 1863 ka korerotia mai etahi o matou e haere tonu nei, kite la, I<> etahi o nga papa, no te la, kei te mahia e nga kamura, I.a maranga taua uhare. I rokohanga mai ano maua e noho huihui ana, he rapu tikanga mo te iwi, i Rnn<ririii e noho ana. ko te meatarga ake a te runsnga, e te iwi me haere katoa tatou kia whakaritea he ritenga mo taua whare, kia pera ano te ahua me to mua. ko nga mea tenei i whakaritea i taua haerenga, ko nga pnpa o te h, me whakahoki atu ki reira iu ai, ko nga papa o konei me waiho i konei hei whare whakawa, hei whare ranei mo maua kite kohekohe. ka pakeke te korero a W.remu ratou ko ana hoa ara, ko te kupu tenei, ekorc matou e p-.i kua whakahokia atu i:g;i papa, katahi karere atu nga taitamariki, t.»ia ana e tahi o nga papa kite Mai, karere mai a W.remu ralou ko ana hoa, kei te whiu atu i nga papa ki uta, ka tau kumekume noa iho, a ka mutu. ko te meatarga a me kati ra e te iwi me waiho ki ta koutou. ka mea te iwi me ata whiriwhiri marire he ri.'enga mo ana papa. I te aonga ake o te ra, i te ata ka mea atu te iwi e W., kua tukua paitia.ranei nga papa nei kia matou? ka mea a W.remu e kcre ahau e pai, me waiho aku rakau ki a hanga, hei whare kura ki ko nei, ka tahi ano ka tino pouri matou katoa, tapahia ana te aroha kia ia, ka haere ki tenei kupu me haere atu koe, me nga papa o konei o te la, haere katoa atu ki to te Kuini wahi, kei noho koe. Hoki ana matou, ka hua e whakangawari iho i tana whakaaro, Hei whakapakeke tonu i ta rrtou whakaaro ki nga kai korero, kite iwi hoki. Mcehe (9 1863. "ka noho te tahi pito o taua huihui, rapu tikanga ki Rangiriri, ka tUria ano te korero he pei atu/mo, taua whare kite la. Ite mea ano e korero ana te iwi, ka puta mai a te kohi, raua ko te waiti. ka mea a w.remu kumete, e te kohi na wai te tikanga„ ote whare kite kohekohe? ko te kohi, na w.remu-Te wheoro. ko w. ku -mete, nana anake ranei?—ko te kohi naku te tahi wahi, na kawana i whakapumau.—ko wiremu, he aha te tikanga o taua te kohi, he whare kura pirihimana. —ko

W.remu e kore koe e pai kia hoki \ i te wakumutu i te malii a nga kamura? ko te kohi, ekore au e hoki, engari kei a kawana te tikanga- koW'remu e hoa, me hoki tahi tatou, e haere una hoki matou ki reira, kite *hakahoki i nga papa kite la- ko te k< hi kahore he tiks,nga i au kei a kawana te tikanga. ko w.renu e hoa. me hoki tahi tatou, e haere ana hoki matou ki reira, kite whakahoki i nga Papa kite ia ko te kohi kahore he tikanga i au, keia Kawana te tikau'ga. ko Wirenu kite hokf koe, kite whakrmutu ite mahi a nga kamura, ka tatari ano matou kia Kawana, ka korero koe e hoki, kua riro nga Papa ia matou kite la, mc nga kamura hoki. ko te VVaiti e hoa ma kei pa o koutou ringaringa ki nga papa, ko Wiremunu mehemea ka hoki korua kite whakahoki ng,i papa kite la, ekore o matou ringaringa epa. Ite2o o Maehe, ka haere te Ope he atu kite Kohekohe, e ruke ana i nga papa kite wai, he mea kahupapa, Ite2l o Maehe, ka rupeke nga papa te kahupapa, I te 22 o Maehe, ko te Ratapu moe tonu iho. I te 23 o Maehe, ka hoea nga papa, a t'ac tonu atu kite la ko nga kai hoe 2 35, ko nga mea i noho ite Ilipama 35 Ito maua taenga atu kite la, ka rohea kite taura te tahi pito, te tahi pito, kotafai tekau o rga Pirihimana, me nga Kangatira toko 5. ko te take i peralia ai, mo te tanwata o te Ope kei puta atu ki waho, mo te pakeha kei tapoko m;ii ki roto, kei whara i°te rakau. Ite mea ano e tariike a:ia te iwi kite whin i n-ra Pap.i, ko te haerenga mai o etahi pakeha, kahore i ata mohiotia, engari kua kite i le ...he taura. no t.« whi-uno-a ake o nga papa, mei kore tika iho ana te taunga ki runga kite tumuaki o tana Pakeha ka kitea mai e tetahi maori, ka hopukia i nga pokihiwi, whakasrahia ake. ka tan iho te katerina kite aroaro. mei tika l<i te upoko kua tino mate rawa. Ite hokinga mai. ka moe kite Riparoa, ko te tokomaha o taua ope nei e, 470, „l tana po, ka whakaarohh nga heote kohi. ko tana unuhanga i te pou a Neri, i Mangatawhiri. ko tana whakatete kia te llokioi ,ara. i ana kupu pokanoa kite whakahe kite kingi"ko tana tohe kite whakatu ite wliare hei whakatari kino kite kohekohe, kite iwi hoki. ko taua, kore e rongo kite whakahoi.i i nga Papa kite la, me nga kamura: koia i mea ai te runanga na tatou anake i whakahoki pai atu nga papa kite ia, ehara nei ia te Kohi tenei me jicra anohoki ia, m e nga papa me whakahoki tahi atu e tatou, ratou ko ;-tta papa kite ia, noho ai, ko ta matou i pai ai, sua, ko ta l** Hunanga me nga rtangatira katoa o Waikato, me taiapo atu ia te kohi ratou ko ana mea katoa. me whakahoki atu kite ia. kei tnri ,kei pake f kei whakatete. ka huri I\a te Hunanga, me nga Rangatira katoa o waikato enei korero. JS T o l'a'mui. 0 ,!,1ii Maehe 10, 1863. *Tvi te **' ,ul " ° le Hokioi. K hoa tena koe, tenei o Nupepa, kua fae mai kia maua, kua whakaae maua ki nga pvne eforu mo te Nu-pepa kotahi, lie tika ra, i whakaaetia ai, ko te tika he puta no nga whakaaro, ki nga wahi o aotea ka pai lend' ka puta te wliakaaro kite iti, ka kitea te whakaaro tika, le wliakaaro he, me to whakarite i te utu ka nui te pai me tuku •nei korero kia kite o tatou whanaunga e noho ana i noi>aroa. kia mohio ivtou kua whakaaetia ete Hunanga o Tainui k : a perehilia enei korero m. tuku mai ano elahi nupepa kia maua kia mohio maua kua manaakitia ranei e koe enei korero kaore ranei. Heoi ano na Rawlri te Tihi na Karanama te whakahe. Panuitanga. «Kua oti te korero a Wiremu Tamihana, raua ko te Tireni te Hura, me to raua Runanga katoa meta te Hunanga a Witara, a te Huirama, a Nehemia; ko ta ratou kupu tenei i whaka pumau ai ; me hoki katoa nga Waipiro a Haki Erueti kia ia, 1 te otinga ano o te whakawakanga a Waikato i a Ouehi, mo tana taW. kai waipiro, taka i a Kingi Matntaera; a te iwi hoki; i runga i Aotearoa; htri iho ten i. Na Piteiia te Materau