NGA HUA O TE MOHIOTANGA Ma nga Tangata Maori. TUREI, 22 TIHEMA, 1874.

Hawke's Bay Times, Issue 1639, 22 December 1874, Page 471

NGA HUA O TE MOHIOTANGA Ma nga Tangata Maori. TUREI, 22 TIHEMA, 1874.

" Ki a hoe tenei, E Kara." PANUI. Kua tae mai te reta a Hohepa, Ihaka, Ngawiki, Honetana, me etabi atu. A lie kupu nui te patai a taua hunga, koia matou ai i mea taihoa e utu taua patai e raatou kia taea e matou te kupu a to matou Roia, kia utua rawatia ake taua patai a Hohepa ma, na te ture pu i ako ta matou kupu whakahoki mo taua patai a Hohepa ma. E kore hoki e tika kia kiia atu e matou i to te whakaaro e kite ai engari, kite utua taua patai ka tino utua ki ta te ture e ki ai, a i ta te Ture anake. He mea hoki ahakoa na Hohepa ma i patai taua patai e tau te utu o taua patai kite iwi nui katoa. HE RETA I TUKUA MAI. |jg|* Ho reta enei i tukua mai Ma ta\a kite wivpepa nei, hria i taia ai c matou. Epai ana matou kia tukua mai nga korero a te iwi kia taia e matou'. Otira Ha tino rongo tnturu Jioutou, e te iwi; na koutou ano a koutou korero, na koutou ano a koutou whakaaro ; a kite mea ka taia e matou nga reta e tukua mn ana kia matou. Kaua koutou te iwi e hewa na matou nga whakaaro i roto i aua reta, Aia ano aia me ana whakaaro matou, ano matou me a matou whakaaro. Ahakoa taia e matou nga whakaaro a tc tangata ; kaua e kiia kua pal matou ki aua whakaaro. So ta kau ta matou kia kite te iwi,

" Kaiapoi, 23 Nowetna, 1874.—Ki te Kai Ta o te Haku Pei Taima, —Tenei te tabi taubou kei te tuku korero atu ki a koe, mau eta kite nupepa, bei titiro ma nga iwi katoa. E boa ma tena ra ko koutou, kia korero ahau kia koutou. He reo tou to Ngatikahukunu he reo toku to Ngaitahu. Kahore i kotahi tonu o raua reo, mete kainga i noho ai enei tangata a Kahu kunu a Tahupotiki, ko Turanganui-a-rua, ko Te Poroporo-ki-huariki, kei kona te maara a to matou tupuna a Ueroa e takoto ana ko Tuara-haua te ingoa. No nga whakatupuranga tangata i muri ia raua, ka tahi ka wehea mai etahi o a raua uri ki tenei moutere kite Waipounamu. A e rua nga tike nana i wehe wehe mai. He wabine tetahi he kuri tetahi, no kona a Naitahupotiki i wehea mai ai, tona uri ko Ngatikuri. To Kahu kunu tena uri ko TuteKawa, me aku maioha mo te manuwhiri i baere mai i kona koia tenei. He kitenga tanga-a-a-ta He anga tangata He kitenga tanga-a-a-ata He wliai ao He ao marama. He maioha ano tenei, o karangatia ana te ingoa o te manuwhiri, ki roto ki tena, E mea e-e-e- o-o-o Ko koe ano o-o-o Ko koe auo i liaere mai Ea koe, i Turanganui A Kua i te Poroporo Ki Huariki. Engari nou ano no te Pakeba tena reo, e titiro noa ana koe te mohiotia, kaua e kiio naku na Ngaitahu, na te boa. —Na Hopa Pauba." KO ETERA TE MUEU. " He kaumatua no Kaiapoi 150 o ona tau be kaumatua tawbito no mua kua mate no te 25 o nga ra o Nowema, 1874, i mate ai. He kaumatua rougo nui ano aia i roto i ona hapu katoa ia Ngaitahupotiki ia Ngatikuri, ia Te Rangiwhakaputa ia Manuhirikorako, ko taua kamatua, he take ano tena no Kahukunu, nana a Te Whatumaariari, ko Maika nana a Tu Tekawa, ko Te Rangitamau nana a Weka, ko Korako nana a Etera Te Muru. He tamariki ano ana e ora nei, e tangi nei mete iwi katoa ki aia, ko ona wabine toko rima, kua mate noa atu i mua, kotahi wahine i te moenga kotahi. He kaumatua tapu, e kore i tata ki nga wahi e turia ana e te kai, e kore e tomo ki roto ki nga whare, e turia ana ete kai. He mahi Maori ano ana mabi he inana ana ona, e rongo ana te ngaru o te moana, me te hau ote rangi, me tena, mete whaitiri ki tona reo. Wbakahaweatia mai e koutou tena kupu, no te raea kaore koutou i kite, ko matou ko nga tamariki e noho atu nei, kua kite katoa. No naianei no te tau 1873. Kua taha nei, i toia ai e ana tamariki, ki roto kite haahi mihanare, a no te 27 o Nowema nei e haere ana kite poka, katahi ano ka tomo kite whare karakia, 30 mineti ka puta ana ki whakatika te haere kite urupa. He mea tukuatu naku.—Na Taare WiTaihoka." " E hoa e Anaru Te Ate, kua tae mai tau panui, a kua panuitia e matou kite reo Maori. Me bomai ano e koe kia 3 hereni mete hikipene, no te mea ko te utu mo te mea reo Maori e 2 hereni, mo te reo Pakeba e 2 hereni, a kua tae mai tau hikipene, heoi ra me tuku mai ano e koe kia toru hereni mete hikipene kia rite ai.—Na Te Kai Tuhi."

KOOTIHOTEREMI. No te Wenetinei no te 16 o ngara o Tihema i tiinata ai te mahi Whakawa o te Kooti Huperimi i Nepia nei. Ko te Honitana te Tiati o aua Whakawa, ka nui tana koa, no te mea kahore kau he tini mea e whakawa ai aia i tenei turanga o te Whakawa. E wha rawa ano nga mea e Whakawa ai aia e enei ra. A e ki ana aia ko aua he ka mahia nei e ratou. Ko taua tu he, nga he e nui ana i tenei whenua, ara te tahae hoiho, mete tahae i te ingoa tangata kite tiaki o nga Peeke. A e kiia ana, kite mea ka tino nui rawa nga he a te iwi kite mahi i te tahi he i roto ano ia ratou i te iwi, penei ka tino whakanuia te whakatau a te Ture i te mahi a nga Kooti kia kore ai taua tu he e manaakitia e te iwi. Ka mea aia, e ki ana tana whakaaro, kahore i tino pa te mahi i nga whare here here ki nga tangata e he ana i te Ture, e roa ai te mahara o aua tu tangata, e mutu ai ta ratou mahi tutu. E ki ana aia, tena pea kua kite te iwi i tenei whakaaro, no te mea ahakoa roa e noho ana te tangata here here i roto i nga whare here here, no te mea kahore i tino nui rawa te mah o aua here here i nga ra i noho ai ratou i tc whare here here a kia puta rawa mai ki waho. >Ka mahi ano aua tangata i te mahi tutu kite iwi.

He mea hoki i penei ai, ko te noho o ratou i roto i te wbare here here, kihai i tino pehia ratou kite main. Ako te Whakawa mo te tahi Maori koPititi, kua kit 1 , a"a i nga korero ona o Pititi i whaktwiikia ai aia i te whare whakawa, a e uiea aaa aia, i kite aia i roto i ana kupu o tiiu;i whakawa. Kahore pea he whak'aaro tahaea Pititii te wa i raahia aieia te mahi i whakawakia ai aia. A wha« kawakia ana a Wiremu Parakimoa mo tana tahaetanga i te hoiho a Te Perea o Papati Pei. A whakaae ana taua tangata he tika, nana i tabae taua hoiho. He mea tino korero taua tangata e te Tiati; ka mea atu te Tiati ki aia. He tangata tae hou mai koe ki tenei whenua, a he be te mahi i main raataati ai koe i toil oroko taenga mai ki tenei whenua. Ka mea ano te Tiati, ko taua kupu whakatau i te he mona, mo taua taugata, ka whakataua eia kite kupu iti he he mona, nga take i penci ai aia, te tuatahi, no te mea kua roa koe e noho ana i roto i te whare here here, e tatari ana ki tenei Whakawa. Te tuarua no te mea e liara te noho whare here here i te mea tino kino 1 enei ra, na reira aia i ki ai, ahakoa poto ahakoa. roa ton nohoanga i reira, i rite tahi ana, me haere koe kite whare here here, a kia 18 ou marama e noho mahi tino nui ai koe i reira.' Ka tapoko mai te Tino Huuri, ka mea, kahore kau he take whakawakia ai a Pititi, te tangata Maori. A tukua ana taua Maori, kia haere noa atu. Ka whakawakia a Wiremu Ritara, mo tana tuhi tuhioga tahaetanga i te ingoa tangata ke kite tiaki Peeke moni, mo nga moni J 220. No te mea i korero* tia i te aro aro o te Whakawa, he tangata mahi tika aia i nga ra ona e mahi ana ki etabi Pakeba, ahakoa tino marama pu taua he mo te tuhi tuhi tahaetanga ona i taua tiaki. Koia i kiia ai, me noho whare here here aia ki reira mahi tino nui rawa ai, mo nga marama 18. A whawhakawakia ana a Ropata Motana, mo tana tuhi tuhinga tahaetanga i te ingoa tangata ke kite tiaki ote Peeke moni, mo nga moni £l4 10 6, i he ai aia a Te Wirihi kai tiaki toa i Hawaraka. He mea kii e Te Kooti, kia noho whare here here tenei tangata mo nga tau e toru, a kia whakamahia aia ki nga mahi tino nui o taua whare here here.

TE WAIPIBO, ME ONA HE. E ki ana tetabi tangata nana nga korero i taia ki tetabi o nga nupepa i Wkanganui, ki ano peatt mohiotia e te iwi, ki ano pea i korerotia kia rangona e te to komaba nga korero mo te Paparakauhe i Kauangaroa i Whangaehu. Heoi [maku i korero, ko te rua tenei o nga tau i tukua ai tetabi raihana hoko waipiro. He Maori te tangata i aia taua ra'bana, a be tangata haurangi kai waipiro taua Maori. A kahore kau be wahi o taua whare e noho pai ai te mauuwbiri baere, a kati ano nga tangata hei boko i o reira Waipiro, ko nga Maori o taua pa i tu ai taua wbare. Tena e roa kau iho ano te wabi i boko waipiro ai taua tangata. Ka haurangi raua ko tana wabine, i ia raua e baurangi waipiro ano mea ana tetabi o raua kia rumakina te tetahi o raua kia mate ki roto i te wai, ko tetahi i mea ko tetahi me mate, a ko tetabi me mate, a ko tetahi i mea ko tetahi me mate, a whawhai ana raua kia raua, ko te tane i tino kino tana mea ki tana wabine kia mate. E tu ana taua whare i runga auo i te whenua Maori, i te taha kite hau raro o te awa o Whangaehu. He aha te pai kia kiia e te ture kaua te Maori e hoko e kai i te waipiro, a be aha te take i tukua ai he raihana kia hokona e te Maori he waipiro kite iwi. Abe Maori anake maaua e hoko te waipiro o tenei wbare e korero nei matou, he pera mete wbare hoko waipiro i Ohinemutu, me tera i Kauangaroa. Ano te mabi a nga kai tuku raihana e peuei ana, be ra ano ka mea ratou ae. He ra ano ka mea ratou kahore. Me mutu koia pea te kai waipiro a te Maori kei boake rawa te whakaaro kua pau nga whenua i te kainga a te waipiro.