NGA HUA O TE MOHIOTANGA Ma nga Tangata Maori. TUREI, 24 NOWEMA, 1874.

Hawke's Bay Times, Issue 1631, 24 November 1874, Page 439

NGA HUA O TE MOHIOTANGA Ma nga Tangata Maori. TUREI, 24 NOWEMA, 1874.

" Ki a hoe tenet, E Kara" HE EETA I TUKUA MAI. (gjj* He reta enei i tukua mai kia taia Iti ie impepa nei, koia i tarn ai e matou. JSpai ana matou kiatuhua mai nga korero a te iwi kia taia e matou. Otira kia tino rongu tiitnru koutou e te iwi; na kouton ano a koutou korero, na kouton ano a Iwutou whakaaro ; a kite mea ka taia e matou nga reta e tukua w*i ana kia matou. Kaua koutou te iwi e hetva na matou nga- wliakaaro i roto i ana reta. Aia ano aia me ana whakaaro matou ano matou me a matou wlialtaaro. Ahalma taia e matou nga mhakaaro a te tangata ; kaua e kiia kuapai matou ki ana wliakaaro. He ta kau ta matou kia kite te iwi.

He reta enei i tukua mai kia taia kite pppa nei hei titiro ma te iwi:—" Whanganui, Oketopa, 8, 1874—He panuitanga whakaotinga, mete wbakatuturutanga kia Taiawhio mo te papa whenua i whakawakia ki Karat ia iWbanganui, i te 15 o Hanueri, 1874, tenet na matou na nga tangata e mau ake nei o matou ingoa ite puka puka nei. He whakatuturutanga tenei i nga take katoa i tika ai a Taiawhio ki tenei papa wbenua ki Tuhi Ariki. I kiini te komiti i nga take katoa, i te take Tupuna, me nga take pakanga, me nga kaainga tunga whare, me nga maara mahinga kai i runga i taua wbenua katoa, me nga awa tuna, me nga pa o mua, nga rakau whakabei manu, tahere kuku, tutu kaka, wai wbakahei kuku, ano hoki me nga take katoa i kitea e whai take ana a Taiawhio ki tenei whenua, me ona tangata katoa, o te taha ki aia, e mohio ana ki taua whenua ki Tuhi Ariki. Kitea iho e matou nga take katoa a Taiawhio me nga tangata o toona iwi, me ana hapu; e tika ana a Taiawhio me nga tangata katoa e whakatikaia ana e Tawaohio ki runga ki tenei papa whenua katoa, me nga rohe katoa o Tuhi Ariki. A kua ata kimi marire te komiti i nga take i maharatia ai e matou te whakaotinga o teuei whenua. Kitea iho te komiti te take no Taiawhio te whenua ; heoi kamihia iho e matou nga take paanga a Pauro, a kitea iho ana e matou ka bore rawa he take tahi kia iti nei e tika ai a Pauro, ki tenei papa whenua ki Tuhi Ariki, me nga rohe katoa kite taha kia Pauro, mo tena hapu ranei, i kitea ai te korenga o ona take. Na ko matou tenei, ko nga tangata na ratou i whakawa tenei whenua ka tulria iho nei o matou ingoa ki raro nei.—Te Wunu, Te Ranginui, Te Hunga o te-Rangi, Ko Turei, Ko Paurini, Ko Taka Rangi, Ko Te Mete, Ko Meiha Keepa.—Na Hori Ropiha i tuku atu kia taia kite Haku Pei Tairaa."

"Ohau, Nowemal3,lß74.—Te kainga kati kati hi pi; ho panuitanga tenei na inatou mo te matenga o te matou nei hoa aroha o Te Rata. Ko te take o tana mate, he haerenganonaki te titiro i ana hipi. Ka tahi ka tutuki toona hoiho, anana, tutu ana te kare puehu, tutuki ana te lhu o tana hoiho, kite taepa waea, hikitia rawatia ki runga, tau rawa iho ki raro, anana, whati katoa ona wheua, he nui rawa toona mate; otira kihai i tino mate, rawa, kei te ora ano ai. Koia tenei e hoa ma, e nga Kai Tuhi o te Haku Pei Taiina, me tuku atu e koutou, ki o tatou hoa Pakeha, Maori hoki, e noho ana i ngu walii katoa o Niu Tireni. E hoa ma, ko te rite o taua Pakeha i naianei, he teina he tuakana no matou katoa. Koia tenei ka whakahuatia ta matou nei tangt ki raro iho nei. HE WAIATA. Upoko Tahi. Te ao o te Tonga, E whariki atu ra, Na runga, i nga hiwi Nga torouka e Te ika a Tauira E whakapau nei au Kei tua tata atu, Ko koe nei e Rata Hariru taua a i. Upolw Rua, Kaore to aroha Porangi rangi ana, Mete kainga raraa Huri kino atu ra; E Rata ia hau, I enei ngc roro Turakina ki tawhiti, Ki pamamao Ki aua tonu atu i, Upolio Torn. Ki mai e Rata Ki te kino i a au Kei Oteria, kei te haruru e Te Motu o te mate, i, Upoko Wha, E kui ma e Huri kino atu ra Waiho ra i a nei. He roa te tau e E huri ai au Whano rawa ka nunumi Ki te tangi Haere ra, Ka mutu au te aroha. E hoa ma, ma koutou e tuku mai te nupepa kia matou kite whare o Numana. E hoa e te Waiti, mahau (mau) e whakamarama mai te utu mo ta matou Panui, heoi ano nga korero. —Na Hamuera Riwai, Na Waikoho Ika* moana, otira na matou katoa." Tangaio, Waikare.—E tika ana e te Haku Pei Taima to ki kia utaina a runga o te waka ki nga mahara tika, ki nga mahara iti, kia kimi i te ora mo te kuia mo te koroheke, mo nga tamariki, mo nga niea i te ao nei. Tenei ra kua kitea iho e te kuare nei ngaraahi a o tatou hoa Pakeha. He ururoa kite moana, ko te Pakeha ki uta nei, koia hoki i tika ai te haere o a tatou tangata mahara, ki roto ki nga ture main tahi ai ko nga Pakeha. Ahakoa ki mai nga hoa tautohe; e kore, e pai te Maori kite hanga ture, kahore, kua oti te homai, nga ture kotahi te kau, ki nga tau ivvi, hei ako i te kino, i te pai. Ara te ki a Te Atua haere koutou akona nga tau iwi karautu.—Na Te Waha Rawhiti." E hoa e te waha, he mangai he ton kite hamumu kupu kite Pakeha ua te P.tkeha, e ki na koe he ururoa ki tai ho Pakeha ki uta, ka ui atu matou ki a koe, nonahea ia nei i au ai te moe o te tangata. He moe pehea te moe o tona mata tangata, moe whariki ai rapea te patu hei urunga, Noho pehea ai te noho o tona mata tangata, moe ai ano ranei i

nga, mahinga panahi i nga toka hi ika, -iioo ai ano ranei i roto i nga pa i nga tot toi o nga puke puke. He wehi abate ivehi i moe penei ai tona mata tangata. He mea pea kei patua e nga tangata o nga iwi Maori. I patua tona mata tangata hei aha, kia riro ai nga wbenua, kia riro ,ii nga niau o te whenua i te tangata ke. Nei i a te noho a uroroa o te Maori, ki nia ano whaka Maori. Ahe aha te noho o enei ra, rapea, kite mea ka noho moke i waenga o tona ngakinga i enei ra, e kore d mate, e kore e patua, ae, a nawai i penei ai te noho, na te Pakeba. A rapea. i noho au ai te moe i enei ra he kore, e tangohia nga taonga e te tangata ie. Heoi ra mehemea na to Pakeha i moe au ai te moe o enei ra e hara te r'akeha ite rite kite ururoa, ingari hekai daki no te Maori.

NGA KUPU A KAWANA KBREI MO NGA POROWINI. Kua kite matou i te puka puka a Kawana Kerei i taia e Te Herora uupepa. Na Kawana Kerei taua puka puka i tubi tuhi kia kite ai te iwi katoa i ana kupu whakahoki mo nga kupu o te reta a Kawaua Pakihana ki aia kia Kawana Kerei. Eki ana nga kupu o taua reta a Kawana Kerei; e kore rawa o tika kia mabia nga korero i wbakatakatoria e te Paremata o Niu Tireni i nga kupu a te Paremata i mutu tata uui, ara nga kupu nei, kia whakamutua ie mabi o nga Kawanatanga Porowini, e ratou e taua Paremata. E ki ana a Kawana Kerei, e tino tika pu ana tana wbakahe mo aua kupu o te Paremata no te mea e hara i aia anake taua kupu wbakahe mo aua kupu o te Paremata engari na nga tino Roia, tino mohio rawa o Niu Tireni, a e wbakaae pu ana aua Roia tino mohio ki nga ture ki taua kupu whakabe a Kawana Kerei. A e mea ana ano nga kupu a Kawana Kerei, ki tana wbakaaro e kore rawa aua kupu ■a taua Paremata e whakatuturutia e taua Paremata. ina hoki, e mea ana aia, kia tino uia putia nga wbakaaro a te iwi, hei muri ka mahi ai aua kupu ate Paremata, ko te ui tenei me mutu te tu o nga mema o tenei Paremata a ma te iwi ano e kietahi tangata hou hei mema mo te Paremata. A kia wbakaaetia ra ano hokie nga iwi o nga tiui Porowini te kupu whakakahore mo ta k ratou Kawanatanga Porowini. E ki ana a Kawana Kerei, kua rongo tuturu aia, te take o Te Wokera, i haere ai aia ki Ingarangi, be mea na te Wokera, kia wbakaaetia mai e te Paremata o Ingarangi ; tana kupu e tohe nei aia a Te Wukera, kia kore i aia te mabi o nga Kawanatanga Porowini. A e mea ana a Kawana Kerei, koia, mehemea he pouo, ko te take tenei i baere ai a Te Wokera ki Ingarangi, me wbaaki pu mai ano e te Kawanatanga te tika ranei te he ranei o enei kupu, no te mea he mana ano to te iwi, a ma taua mana o te iwi e tono kia vvbaakina putia mai i naiaDei nga tikanga katoa o te haere o Te Wokera mete tika te he o nga kupu i haere ai aia ki tawahi. A e ki ana a Kawana Kerei, ki ta te ture titiro, ki ta te tika e mahi ai, kaua rawa e huna e te Kawanatanga nga korero mo te haere aTe Wokera; engari hei tenei haora, hei tenei ra pu ano, me whaaki mai aua korero e ratou. Aki te mea e kore e pai kia tu ano he runanga Paremata i roto i tenei wiki pu ano. Heoi ra ko nga pukapuka i nobo ai nga korero a Te Wokera i haere ai ki Ingarangi, mepanui e te Kawanatanga aua pukapuka kite nupepa kabeti o te Kawanatanga, a kia houoro tono ano te mabi o taua pauui, hei tenei ra pu ano no te mea e penei ana ano nga tikanga mahi o te Ka« wauatanga o Ingarangi. E ki ana a Kawaua Kerei; ahakoa tukua tana Pitihana i hoatu ai kia Kawaua Pake* hana kia Te Kuini peni'i e kore ano i tau te kupu kia Kawaua Pakehana ki nga kupu o taua Pitibana a Kawana Kerei. E ki ana a Kawana Kerei, e pouri ana aia no te mea kua akona a Te Kawana e nga mema o te Kawanatanga, kia takahia eia nga kupu i whakatakotoria e Te Kuini mo aua tiui mea nei, no te mea he ture taua ture na te tino Kuini mana, a ua te iwi e kore a taea te roiroi.