NGA HUA O TE MOHIOTANGA Ma nga Tangata Maori. PARAIREI, 10 HURAE, 1874.

Hawke's Bay Times, Issue 1592, 10 July 1874, Page 283

NGA HUA O TE MOHIOTANGA Ma nga Tangata Maori. PARAIREI, 10 HURAE, 1874.

" Ki a hoe tenei, E Kara.'' ■ ■ «; — TE PAREMATA 0 NIU TIRENI. (SX TE WAEA I TUKU MAI.) Parairej» 3 o HtmeNo tenei rai puareai ano te Paremata. Na Ta Hemi Pakehaua na te Kawana enei korero,i kii ki taua runanga:— • E nga rnngatira o te runanga i whakaturia ete iwi. He mea atu ano tenei naku kia kiia mai ano a koutou whakaaro, meta koutou mahi ki au. E mea ana ahau, no te mea kua marena a Te Tuka o Erenipera kite Piriuihi o Ruhia, kuia ahau i mea ai, e putu ano ia koutou ta koutou mihi kia te Kuini mo taua marena, a ma aku hoa nga pukapuka o aua korero e tuku mai kia koutou. No te rautunga o tera Paremata ahau i haere ai ki- uga wahi o nga tini Poro* wini o te wheuua nei, a i rapu haere ahau kia mohiotia ai e ahau, nga mea katoa o aua wahi, a kua kite ahau i nga tangata o aua wheuua, kua kite ano hoki ahau i nga tini mahi, me nga tini taonga e mania ana i aua wahi; kua kite ahau i o reiru nui, a e mea ana ahau, e kake haere ana te nui, mo te ora o te iwi; o te iwi Maori ote iwi Pakeha. A e men ana ahau, kua pai te whalcaaro o aua iwi kia raua.

Ko nga mahi i kiia e koutou kia tnaliia mo te iwi; ko aua uiahi kua mahia nuitia e aua tungaia i kiia ai e koutou. A lie tini noa atu nga Pijkrtlia u hou mai kite whenua nei. teu. e kite koutou i i;ga pukupuka, e mat.au ai koutou ki nga tikanga o aua Pakeha i haere niai ai, me nga tikanga i whiri whiria ai aua Pakeha i roto i te lokomalia o Dga Pakeha o tawahi; e kite ano hold koutou i nga whakiiaro o te Kawanatanga me nga korero mo ana Pakeha, me uga main, i mahia mo ratou. A e rongo ano koutou i nga korero o aku hoa, i lukua c ratou ki nga Kawanatanga o nga Porowini, kia uiahi tahi uua Porowini hei hoa mai kia matou, kia whakauohoia aua tini Pakeha ki nga whenua o te koroni nei.

A e kite ano koutou i nga pukapuka o nga korero i wbakaritea e Te Rata o Akarana ratou ka nga rangatita o Poiha kena o Kareponia, o Ingaraugi ano hoki mo tetahi tini kaipuke tima, hei kawe meera mai ano i Ingarangi kite whenua nei.

He roa no nga korero o te Paremta o Poihakena, koia i roa ai ano hoki, a i kore ai ano e mahia wawetia te wbakaaro i kiia e koutou i tera Paremata, kia mahia tetahi waea [atu ano i te whenua nei kia puta rawa ano ki Poihakena, a Ingarangi atu ano. Otira ko nga korero tae hou mai o Poihakena, e mea ana, kua tata te wa e puta ai te wbakaaro mo taua waea.

E ki ana ahau, na ta koutou whakaaro marama, mo nga main kite whenua nei, i puta ai nga pai kite iwi, i noho kai nui ai te tokomaha, i tini haere ai ano hoki nga tangata kite whenua nei, i nui haere ai auo nga mea e kiia ai, lie taonge era mo te iwi.

A he ata noho no te iwi Maori, he pai mai ano hoki no ratoii ki nga ture i whakatakotoiia e koutou, e nui haere ai nga painga mo nga iwi e rua, ahau i mea ai, ka pai ano kia koa a koutou whakaaro ki aua mea Dei.

E .nga rangatira i whakaluriae te iwi. Nei auo nga pukapuka o nga moni hei whakaetanga ma koutou; ko aua moni ma koutou e kii, kia mahia, hei main mo nga mea mo te iwi. A ma koutou e mea, ka nui haere mai ano te moni o nga main e mahia ana e te iwi whai hoki, kia nui ano nga moni e whakamahia e koutou, mo nga mea e kake ai ano te nui o te whenua nei; kia nui ano huki he moni mo nga mahi uta Pakeha mai kite whenua nei. .

E nga rangaiira o te runanga o te iwi. E koa ana ahau no te mea, e k«ke haere una te pai o nga mahi o nga Peeke tiaki moui o nga tangata e toliu moni, ana me u ratou uri. E mea ami aliau, ma koutou te whttkaaro kia puta auci he pai kite hunga na ratou nga moni i homai ki aua Peeke. Ma »ku hoa e korero kia koutou nga whakaaro mo aua Peeke. He uiea hoki kia puta he moni koha ki nga tangata, na ratou nga moni, i kohia ki aua Peeke.

E mea ana aku hoa, he nui nga hua o roto o nga main me nga whakaaro pai, o nga iwi Maori, o nga rautu o te moana nei, he mea hold e nk> ana aua tiui iwi o aua motu; ki le molriutanga nui o te ao; ki nga mahi e kite ai ratou i te taouga mo te iwi, e noho atahua ai ano nga tangata katoa. Nei ano te tahi whakaaro, he mahi mo nga pooti o te iwi e pooti ai ratou, me mahi e koutou te talii ture hou mo tana mahi pooti a te iwi. A tenei ano hoki tetahi whakaaro, kia mahia he ture, hei tiaki i nga Ngahere o te whenua nei kei pau monemone aua Ngahere, he mea hoki, me mahi he ture kia toe ai aua Ngahere kite whenua. Ame wiiaka takoto ano hoki tetahi ture, hei wbaka* uiarania i nga korero a nga runanga kia ratou whakarunanga. A tenei ake ano hoki etahi mea hei mahi ma koutou. He tini nga mea e whakatakoto ture ai koutou o ia mea o ia mea.

He nui no uga mahi o aku hoa, o nga tini mano mea ote Kawanatanga ; koia aku hoa i mea ai, ko nga mea nui anake e mahi e koutou he ture mo aua mea i teuei wahi j ko uga mahi iti e waiho, ki oua wa e mahia ai era.

Ko nga mahi nui ka mahia nei e koutou i tenei Paremata, he mahi taimaha otira ina Te Auia koutou e wbakakaira, kia puta ai i a koutou mahi, nga raea i ora ai, e nui ai, e koa ai nga iwi katoa o te motu nei,

He reta ano teuei kua tukua mai kite nupepa uei. " No Te Aute, Hune 29, 1874. Ki te Kai Ta o te Haku Pei Taiuia. E hoa. E whakahe ana ahau kite rarangi kotahi o te reo Maori i roto i tenei nupepa. Taku mahara me hae*« tahi nga raraugi e rua; ko te *aiangi Pakeha ki mua, ki rauri mai ko te rarangi reo Maori \ katoa nga raraugi o

tend nupepa, e rua tekau ma whitu, ma haere katoa raua e rua, te reo Pakeha me te reo Maori, kia rite tonu kia mohio tatou nga Maori, ki nga korero o aua rarangi reo Pakelia. E hoba ana ahau kite rarangi ote kamupene, e fbatt nei i r-tv i tenei nupepa kua kite hoki matou, i taua korero, kua pirangi atu te ngakau, kia ; uta hou mai te -'nupepa, meputahou mai hoki; he ko;cr<> i taua nupepa. Te ti ke i ?uhi atu ai au, kua utu au, i tenei nupepu. Ka pai taku utu mo nga rarangi i tuhia i runga ako nei. Kaore e pai taku utu, mo te rarangi kotafai; ka uiultrnn to boa Na Renata Te Pukututu. Nei nga kupu mo te rota a Renata. Kua mea ano matou, ki ti mea ka nui haere nga Maori kite utu, kite tango i. te nupppa nei kia ratou, whai hoki, ka nui haere ano nga korero Maori rao rotp anoite pepa m-i. Ma Rcnata emcaatuki ana boa Maori kia ulu rateu i te pepa nei kia tukua atu ai kia ratou. Te mea i -bono lonu ai te puta o nga kupu oTe Maori Kamupene, ho ma hoki e utu ana nga tangata na ratou taua panui, kia noba tana panui i roto ite nupepa mo ona ra e pai ai ratou. lie mea bofci kia kitea e nga kanohi katoa, a kia bono te kite kite i taua panui, kia inanaaki ai nga Maori ki etabi bea ma ratou. E penei ana ano hoki nga panui reo Pakeha, a o utu ana ratou te bunga na ratou aua panui. Mebemea e kaha ana te mahi a te Maori i to nupepa nei, penei e hohoro le nui, a e kaha wawe a e puta kia ratou te koha o nga rongo korero. E mea ana. h<.ki matou, be iwi rapu to Maori i te tika, i te pai, whai hoki, e rongo ano ratou ki nga ture e tae ai raiou kite mobiotanga, ki te marama kite atanobo, ako te nupepa nei bei ako ia ratou. I whiikiwakia i te wbafe whakawa i Nepia i te Weneli nei a Hone Maki Kareama o Pareloua, i kiia hoki i boko ia i te Piia, a kuhore ana raibana e tiki ai tana boki i taua mea. Tau ana te he ki aia, a utu ana aia kite kooli £25, a utu ana ai mo te whakawa £2 2.

Whakawiikia aiia a Pititi he tangata Maori i wiiakapaea aia, i tahae aia i tetahi lioiho ui>a a tetahi Pakeha aTe Wana ; ko te tftu o taua hoiho, i kiia £lO, He' raea ata waiho taua hoibo e Te Wana i waho o te tahi o nga Haapu i te tiriti o te taoue o Napier, a e haurangi waipiro ana a Pititi wetekia ana eia ekeina aua haere aua e Pititi'te hoiho. I mea a Pititi niei kore aia te haurangi e kore aia e raau i taua hoiho. Meinga ana taua Maori kia whakawakia mo tana tahae, e te Kooti Hupirimi a Teliema. Na te waipiro ano te'ni raweke i he ai tenei tangata, hoake rawa te mahara, noho aua i to rani, i nga main a te waipiro.