TE HAHI I MURI I A TE KARAITI.

Haeata, Volume II, Issue 9, 1 December 1860, Page 3

TE HAHI I MURI I ATE KARAITI.

Upoko XI. Te Hahi o te Hauauru: —ana whawhai, aha, aha. Ka tata kite 1200 m.k. ka maranga nga taua o te Hahi o llonia hei poi mo nga Mahometans i Kaiinana. Teialii mea a taua llalii kuare ne; lie haere ki Kanaaua kia kiie I Miruh.irama. i te walii hoki i mate ai ate Karaili. Ki La raiou he mea pai rawa lera mahi h«'i niu hara. Te haerenga atu o elahi o ralou ki r'eira, na. ka whakatupuria kinotia e n;;a Turks. Taua i\\i hoki lie akonga na .Mahomet. Na, ka ngau le whukatakarin i rolo i te ngakau o tela hi o ralou, ara, o Pita, liaereere ana ia ki nga iwi kite tohe, ki te kauvvhau. Na, nga langata katoa e uru ana ki tana whawiiai nei ka whakaaelia e te Pope he walii mo ratou i te itan»i. (!) .\a, kua oho katoa nga tangata. lie malia nga rati uiano i uru ki roto ki u* tana, la ralou tohu he ripcka. Tapa iho la ratou usaiii, he " Crusade." I le tail 1090 m.k. ka haere te taua, a, whawhai ana ki nga Turks i Kanaana. llinga ana i a ratoti, riro mai ana a HiruMarama i a ralou. Oliia kiliai i tukua am e ng i Turks, whawhai lonu ralou ki ana <rtisaJi'rs. iiiii noa iho o ana crusaders i male me le whakauru inai ano e nga iwi i le Uaiiauru. Heoi kua hoha ana iwi nei, a i IIS" ka riro am> Hiruharaiua i nga Turks. Ki la le whakaaro e ono miriana langata i male i taua mahi kuare. Na, whawiiai tonu nga Turks ki nga tangala 0 Ahia i:i, a i 1 ioo m.k. ka riro Constanlinople i a ratou. mau lonu iho e nya 1 urks a e nulio nei.

Telah: mea i heai teH.ihi o ana aiiiwa ko te lorutoru o nga Paipera. Kaimre ano i kiLea to tikauga tno to la p 'ka: oka, he mea tuhiiuhi kite pene a rat'ui pukapuka. No to tau 1450 m k. i tino timataia ai ie ta pukaptika. He akoako kau ia i reira. Ha koa e maha haere ana nga pukapuka kua whiwhi nga rangatira kua whiwhi nga wan?. Na, kua litnaia eiahi tangaia moliio te whakatnaori i te Paipera.. Ko Wickliff to Ingarangi tangaia luaiahi nana nei i whakamaori ie Paipera katoa. Telau i oti ko loliO m.k. I whakamaorilia ano te Paipera kite reo o elalii iwi o Europe: a riria iho e te Pope o Itoma. Ko ia hoki le rangatira rnana i taua lakiwa, a wehi katoa ana taugata ki a ia. A, kihai i inaha nga tail i muri iho i ta WieklilT whakamaoritanga ka puaki te lure a Hi:nare V., Kingi o Ingarangi, ara, Kite korerotia eialii tangaia leiahi Paipeia kua oii le whakamaori kite reo o Ingarangi, ka langohia ona taonga, ka whakamatca ano hoki ia. Nga whakaaro katoa o te Ha hi i tenei lakiwa polo atu ki nga mea o waho. ki nga whare, ki le likanga mo le karakia, ki nga huihui. lii 110 a iho le wbakaaro ki le kauwliau i la le Atua kupu. Ko te mass ta raiou i whakanui ai, he mahi i whakaritca e ratou ki le kai Hapa nei. Kiia aKe e ratou. Ko le Karaili e whakah«*rea ana e o ratou lohunga lici wliakaiiere kite Alua, a ko lona linana me ona into kci raiou i le kongakonga laro e Loinoiia ana e ie lohunga ki roio kite mangai ole langata. Kiliai ano hoki ratou i pai kite reo e mohioiia ana. No Roma ie reo e lika ai le karakia ki la raiou. Kihai hoki te nuiuga i moliio ki taua reo: lie lokomaha ano lioki o nga lohunga kihai i moliio. Na, kua whai raiou ki nga tangaia mate, karaki i ai ki a ratou Nui noaalu a raiou karakia ki a Meri whaca o Ihu. Whukanaia rawa;ia e ratou hei horopikolanga a:u ma ratou nga wheua, ngu kahabu ranci. nga aha ranei, o nga tangaia mate. Ki ta raiou, ehaia te rip.-ueia, eliara tc tvhakapono i le mea nui e ora ai le langata : engari te noho puku i le kai, te haereerc ki nga wahi Lapu, le whiu i a ia ake ;ttio me era atu wliakamamaeianga o le linana. Tclahi tnea ano hoki ki la raiou. me honiai he moni ki le Hahi hei mu mo le wetckanga hara. Ki ta nga monks—taua hung.i inangere i nolio ki nga monasteries—ki le mau lotlu le tangaia ki ie noho puku a kaiiore e moe, engari waiala lona i nga Waiata a liawiri, katalii ka iiua lie pai mona, pu.ena tonu a nga pai i koha ake. me tuari era tua era atu tangaia e honiai he niu. iN'a, kua neke ake nga monks, ko raiou nga langata pai rawa. lvi ie potaea o raiou pai ka riro mai letahi wahi o ia raiou pai; a, ka

male eiahi langata nui ka poroaki iho ki nga whanaunga kin lakaia ki roto ki nga kakahu o aim monks. Na. ka rongo noi nga tangaia ma te moni e laea ai nga hara le mum, heoi ano. laruke lonu ratou ki le he. Ko nga minila ralou ko nga monks le hunga i kino rawa. Ka riria kite marena. na he moe puku te hanga. I he ake ai tetahi Pihopa o Roma, a Sylvius. "Me i kiia atu kia karakia nga tangaia o lenei whakalupuranga ki ngaaiua niaori. kua w'iakaae ralou, kua kore rawa hoki le arolia: a e rile ana le whakapono ki le kaipuke pakaru." Ko ie kupu ;ino lenei o leiahi o aua monks i taua lakiwa. Kua mahne nga minila i ieiu»'e, kua korele whakarite vrhukawa a nga kaumaiua te nuinga, kahore e man la raiou kupu, kahore nga tamariki e whakanui i nga malua, kahore nga tangaia e whakahonore i o ratou King:> kahore e likangatia te karakia a nga Pihopa, kahore nga monks e inoi, he puremu lonu le mahi a nga nuns, luiu tonu nga tamariki, kahore e whakaiupuria pailia; nga minila, kuare lonn ; nga kaiwhakuako, he mangere lonu; nga akonga, he lakahi tonu ta ratou i te kupu ako ; nga kai-whakarile whakawa, lie whakanui ta ratou i te tangaia ; nga langala o te kainga, he ngangare kau te mahi ; nga kai-Uokohoko, la ramu lie tinihanga; nga taogata laonga. kahore o ratou ohaol a ; ngu waliine, nga lamahine, nga pouaru, nga mea mo< j hoa, he puremu kau te mahi. Kahore he whakaaro ki a te Karaiti: mete mea he tauhou ia ki la nga metararahi.