Agathos : ko te ritenga o te ingoa nei, ko te tangata pai.

Wilberforce, Samuel, 1805-1873., I taia tenei ki te Perehi a Te Pihopa, [Purewa, Auckland, N.Z.], 1850

3 ■" r;, Ä, , :7l y,) 'j-'r,- %\Í¡ Â *"'% '' K yywj \ f§ -f" ' ' ■ *% % / jfc •> 'i-/"' S' i M { fó v 4 * " "v- • r ^ 'Û' , ? 4 .• ,tf» v ' '■■ '^.y,>ï- ■ : '• '■ Y , '•

AGATHOS. KO TE RITENGA O TE INGOA NEI, Ko te tangata Pai.

KüA OTI TE. TÜHITUHI I TE REO PAKEHA E SAMUEL WILBERFORCE. D. B, (BĪSHOP OF OXFORD.)

NO TE K ARE TI : I TAI A TEN EL KI TE PEREH1 A TE PlfiÖPAo 1 850.

% ' ,v,^ * I 1 m | \ I i ^ J \ ^ % %« •*** * ... .. ... *> , | /.-.-| ^ . «*»£

% **■ > 4 O ' ' 'i

AGATHOS.

Ara ko te arai katoa o te Atna. . 1 . \ - / i

T era, e Iioa nía, i te talii wa lie Ivingi maia, e whakamatea ana tona whenua e te tahi Tarakona kaha whakamataku. No reirá i whiriwhiria ai e tana Kingi efcahi o ana hoia tino maia, tonoa ana ratou e ia ki taua walii o tona whenua e whakama - tea ana e te Tarakona. Meake ratou haere, . ka mea a tu ia ki a ratou, " Nana, e matan ana koutou, ahakoa whakaputaina, m ai te riri me te kaha katoa o te Tarakona ki a au i mua ra kihai ia i kaha, a mate ana i a au. Me aru katoa aku hoa pono i te ritenga kua waiho iho e ahau ki a ratou, kia maia ratou, me ahau kua maia ; ko reirá ratou noho ai i raro-raro iho i toku torona. Na konei i tonoa atu ai koutou e ahau, ki te whawliai ki tenei Tarakona, a ko taku kaha e haere tahi atu me koutou ki te taua. Nana, kia mataara koutou. Ki te m aliar a koutou ki aku kupu, a ka karanga m ai ki taku ingoa, i nga wa e tata mai ai te mate ; a ki te mau tonu ano hoki koutou ki te kahu arai katoa, me nga ringaringa, kua oti nei te taka e ahau mo koutou, e kore koutou e mate i te Tarakona. Otira ki te rokohina wh akaar okor et i a mai koutou e ia, a kahore o koutou kahu arai e mau ana, ka mate koutou i a ia. " Ilolioro tonu te wliakaae me te haere katoa o nga hoia, ki te wahi e whakamatea nei e te Tarakona. E hou ana to ra-

tou taenga atu, mataara tonu ratou, a kihai mahue o ratón kahu arai ; ka moe etahi ka ara etalii ki te whanga ; ano te bunga e tu ana rawe rawa i te kanapa o a ratou kahu arai, me 0 ratou ringaringa ; hari tonu te tangata kainga no te mea kei wáenga pu i a ratou nga Iioia o te Kingi e whanga ana. Ma te ata e titiro ko nga kai mataara o te po ka haere ki te moe, a ko te hunga kua moe, oti rawa te whakakahu ki o ratou kahu arai, me te whakamatautau hoki i te koinga o nga hoari, ka karanga ratou ki te ingoa o to ratou Piriniha, a ka haere ki te whanga i te Tarakona kino. Rawe rawa ratou i konei, otira kihai ratou i mau tonu ki tenei ritenga ; tiaki noa hoki ratou, a te puta te Tarakona. Mari re tonu to ratou kainga. Ngaki ana te tangata w hernia i a ratou nutra, a ka haere ano hoki ka tata te hauhakenga, e marire ana ratou, e tuku hakari ana, e hokohoko ana ; a ka wakaarò nga hoia he teka noa pea nga rongo o te Tarakona, ka wareware haere ki te kupu o to ratou Piriniha mo te mataara, rne te tupato. Na te kaha o te ra ka taimaba o ratou ringaringa ; mea noa íetahi, " lia, he alia te tikanga i mana tonutia ai tenei potae taimaba ? Wera noa iho taku matenga 1 te w hit inga iho o te ra .ki tenei potae, a te kitea te Tarakona e meingatia nei, ka mahue rawa i a au te potae nei ki te tened, he i te kiteatanga atu o te Tarakona e haere mai ana ka tiki ai. " Pera noa hoki te tahi ki te arai o tona urna, me te tahi hoki ki tona arai. A na te wera o te whenua ka wera ake nga takai paraihe o o ratou waewae : mamae noa ratou, a mahue iho era, a ka m arara ratou, puta noa ki tenei hakari ki tera marenatanga ranei. Kihai matauria he hoia ratou no te Kingi, ma te rapu tonu ano ia ki tana tohu e mau ana, ka matauria ai, mahue rawa hoki te ahua i tonoa mai ai ratou e to ratou Piriniha ki te tana.

Kotalìi ia o ratou kihai rite ki ana hoa, ko Akatohe te ingoa, pouri rawa tona . ngakau ki a ratou mahi. He tini ana wakamaharatanga atu ki a ratón i nga kupu a to ratou Piriniha, mea atu ana ia ki a ratpu, " Ahakoa te kitea, e koro nía, te hoa riri, tenei ano ia te patata ana ; a kaliore he pohehetanga o to tatou Piriniha, kua whawhai hoki ia ki te Tarakona, a kua matan ia ki tana aliua whakamataku. " Kataina ana, tawaia ana tenei tangata maia, meinga ana ia he wawau, no te rite ana mahi ki a ratou. ütiia kihai ia i wakarongo ; a ahakoa puta o ratou kupu kino, ahakoa kaha te ra o te awate» hei whakahemo i a ia, ahakoa ngenge ia i tona haerenga i te weranga o te onepu, ahakoa kuiki ia i nga haurahi o te po, kihai i m alme i a Akatohe nga kahu arai a tona Piriniha, i hoatu ai kia man toan i a ia ; kihai hoki i mahue i a ia nga takai paraihe o ana waewae mamae, me tana mahi mataara i te po. Hoa rawa iho to ratou noho pene i, a te kitea mai te hoa riri, ka kake haere o ratou kupu kino ki a ia. A mea kan ano ratou, " He ora kaliore kua patata te mate. Katahi hoki ka kitea nga tohu whakamataku me he ai tangata hei titiro. Tera tana hoia i tenei wa e hoki mai ana i te hakari, kua hari, kua waiata, kua kanikani ratou, a kua mahue i taua hoia ana kahu arai, me ana ringaringa.j a tenei ia te hoki marire ana ki tona teneti i te ahiahi o te rangi raumati. E whakaaro haere ana ia ki ana hoa i taua hakari, ki te rawe ano hoki ona, e mihi ana ki a Akatohe mona e wehi nei, e haereere tonu nei i te roro o tona teneti e pehia ana e te taimaba o ana kahu arai. E whakaaroa ana ano enei mea, ka rongo ia ki te ngaehe e puta mai ana i te inotu ngahere, ki matau ona, a me te uira ano te puta whakarere mai o te Tarakona ki mua ona. E rapu ana ia i te hoari a tona Piriniha, a te kitea ki tana taha e man ana, ka ngore noa nga turi, e hae-

rea atu ana e te Tarakona, e karanga ana ia ki tona Ivingi, otira e mea ake ana a roto i a ia, kua pahure ke te ra e karanga atu ai ia ; kua whakarere hoki ia i ona kahu arai me ona ringaringa, a kahore lie mea liei whakaora i a ia, taliuri noa atu ia ki te orna, hoake rawa, kua kapi mai a mua ona i nga tao o te Tarakona, a na te mea kua mahue i a ia nga takai paraihi, ngore noa ona waewae, kainga ana ia e te Tarakona. I peneitia ano hoki etahi, a ngaro noa iho ratón i te tiroîianga a o ratou hoa ; no konei ka miharo te hunga i toe ihc, no te kore e kitea mai o ratou hoa ; ka puta te mahara ki o ratou hoa, ka pouri o ratou ngakau : otira kihai roa, kua hakari ano ratou, kua kai, kua inu, kua hari, kua whakarere i o ratou kahu arai, kua wareware ano hoki ki nga kupu a to ratou Piriniha, te mahara kua patata te mate. Tera te Tarakona kua manamanangia i te matenga o etahi o nga hoia i a ia, ka whakaaroaro kia huakina putia nga toenga iho, kia kotahi ai matenga o ana hoa riri. Kua roa ke tona piringa ki roto ki te ngahere, ki pahaki atu i te kainga o nga hoia ; i kite hoki i a Akatohe e mataara tonu ana, me tana hoari koi e mau tonu ana ki tona taha maui, ko taua arai ano hoki oti rawa te pañi ki te tohu o te ripeka he mea whakatakawe ki tona pokohiwi, no reirá te Tarakona ka mahara ki to raua whawliaitanga ko te Piriniha, a ka wehi ia. Otira no te aonga ake o te ra, kua awatea, ka haere a Akatohe ki tona teneti ki te whakaokioki i a ia, a ki te moe ano hoki, waiho iho nga hoia ki waho e taka ana, no konei te Tarakona ka whakaaro kua taka mai tona wahi, huakina ana e ia nga hoia, ko etahi o ratou i haehaea e ia ki ona ringaringa, ko etahi i ngaua ki ona niho riño, a tini noa iho ki te mate i te tainga e ia ki tana hiawero. No konei ka pa te karanga a

te tini ki o ratou kahu arai kua wliakarerea ra ; ko te talii i kapo ki te hoari, a ka rere atu ki te Tarakona ; otira no te mea kahore te arai o tona matenga i mau, warea ia ki te whakahepo kia u te tahi mona patu, taia iho ana tona matenga e te Tarakona ki ona waewae, a ka mate te lioia ; kua rokohina e te pekenga mai o te tahi, i mau ano te arai matenga o tenei, he hoari ano hoki i tona ringaringa, ko te mea tenei i roaroa kau iho, otira no te unga o tana patu ki te Tarakona ka rongo ia i te mamae, whakamarokia ana e ia tana mea whakamate, takai pu ki te hope o te hoia, a no te mea kahore te arai o ia wahi i mau ki a ia, ka hinga iho ia, a ka mate. Me i reirá ka whakatika atu ko te tahi, ko te mea tenei wahi iti mau katoa ona kahu arai, otira kawea e te porangi, kihai ia i tatari ki te rapu i te arai mo mua i a ia, kua waiho hoki e ia kihea ranei, a ka whakatika ia ki te whawhai ki te Tarakona, a ka u tana patu ki te Tarakona, a te pa atu te Tarakona ki tona matenga kua ngaro hoki i te arai, ki ana kaokao ranei, kua oti ano hoki a reirá te arai ; oti^a puta whakarere atu ana nga tao muramura i nga ringaringa kino o te Tarakona, a na te mea kahore te arai mo mua i a ia i mau ki tona ringaringa, titi atu ana ki nga kahu arai o tona tinana, puta pu hinga iho ana te hoia, a ka mate ; te mea i mate ai te tahi iho, e whawhai ana ia ka titaha atu te arai i tona ringaringa, a ka takoto kau tona urna, rokohina kahore te arai o reirá i mau, a ka mate ia ; ko te tahi i mate i nga tao whatiwhatianga, e puranga ana i te whenua, i haere mai hoki ia i tana teneti, a kua mahue atu nga takai o ona waewae ; no konei ka hari te Tarakona ki te nui o tona kaha, a ka whakaaro meake liemo i a ia nga hoia katoa o te Piriniha. Otira kua ara a Akatohe i te turituri i tana moe, moe iho hoki ka kite ia i tana Piriniha e tu mai ana ki tana taha, perú

tonu me tana whawhaitanga ki te Tarakona i mua atu : e heke ana te toto i ona ringaringa i ona waewae, otira e takaliia ana te Tarakona ; a ka titiro atu tona rangatira ki a ia, me te alma o te kaha, o te atawhai ano hoki, a ka mea atu ki a ia, " E te pononga pai, pono, e takahi koe ki te raiona ki te nakahi, ko te raiona kuao ano hoki me te Tarakona e takahia e koe ki raro i o waewae ; aua e welxi, ko ahau hoki te haere atu ana i a koe. " E mau ana enei kupu ki ona taringa, ka oho ake ia i te tangi o ana hoa me te turituri o te Tarakona. A no te mea kua tupato a Akatohe ki tenei mea, kihai ia i porangi ; otira te pekenga ake, tu ana, whakamaua ana tana hoari ki tana luí ha, me te arai o tona urna oti rawa te whakamau, tera iho ano hoki era i ona waewae, kahore hoki enei mea e whakarerea e ia ina moe ; ano ka mau te arai o te matenga ki a ia, ka tango tona ringa ki te arai mo mua i a ia„ a ka koropiko ia ki te whenua ka karanga atu ki te Ariki, a ka 111 aliara ano hoki ia ki tana Piriniha ; me i reirá ka rere atu ia ki te whawhai. Iva kifce te hoa riri i a iä, māhue ake te takatakalii i te hunga mate, a ka ahu mai ki a Akatohe. Katahi ano te whawhai nui na tenei hoia pai o tona Ariki ki te hoa riri. He tini ke nga hinganga iho o Akatohe ki onaturi, i te uekaha o nga patu o tona hoa riri, a maiengi whakauaua i a ia te arai pai o te whakapono, hei pare ke i nga tao muramura o te hoa riri : otira ka pa ia ki te whenua, me te mea e whakakahangia ana ia, a ka whakakaha ona turi, ka kaha ano hoki te patu ki te kai whakamate. E whawhai tonu ana ano ka törengi te ra j a niea ice te hoia pai hemö noa iho, ka liuihuia e ia tona kaha ìcatoa me te karanga atu ki tona Piriniha, he patu kotahi ka u, ka aue te larakona, a, orna tonu atu ana, mahue iho a Akatohe. No konei a Akatohe ka hari, a, koropiko ana ia, whakawhetai ana ; a, titiro pu atu ia ki te wahi

kua marake i ta raua whawhai ko te Tarakona, ka kite ia i tona Ariki e haere mai ana i te ahiahi ; a ka rongo ia i tona reo, ka kite i tona mata, a ka tika tona moe i moe ai ia, a, noho tonu ana a Akatohe ki te aroaro o tona Piriniha.

kai whakaako. E aku tamariki, lceiliea te wahi o te Ka- ♦ raí pi ture kua waiho nei tenei korero, liei whakarite ki a koutou ? tan gata maori. E mea ana alian ko tera i korerotia e aliau i te talii ra i te ono o nga upoko o te tuliituhinga o Paora ki nga Epehiana, (te liunga o Epelia,) " Tangokia ki a koutou nga mea wliawliai a te Atua, kia ahei ai koutou te whakatika i te ra kino, a kia tu ai koutou ua mutu nga mea katoa. E tu rapea, lie mea whitiki o koutou liope ki te pono, me whakakakahu te tikanga liei arai rao te urna ; ko raro o nga waewae kia lierea ki te whakaunga o te rongo pai o te rangimarietanga ; kei runga i enei katoa kia man koutou ki te arai o te whakapono, ma reirá koutou ka ahei ai te tinei i nga matia muramura katoa o te Wairua kino. Kia tango ano ki te potae o te oranga, ki te lioari lioki o te Wairua, koia i a ko te kupu o te Atua : me te inoi tonu hoki koutou i te Wairua ki nga inoi nga me te uinga. " k. w. Ae ; koia ra tena ; kowai koia taua Piriniha i wliawhai nei ki te hoa riri, a muri iho ka tono i ona koia ki te whawhai ? t. m. Ko Ihu Karaiti to tatou Ariki, i whawhai nei ki a Hatana mo tatou ; a e tono ana i ona tangata i tenei wahi ki te tu i a ia. k. w. Ko wai ona hoia ? t. m. Ko ratou katoa kua oti nei te tuliono ki tona hahi. k. w. E maliara ana koutou ki ta te karakia iriiringa e mea ai ki tenei ? t. m. Ka tohungia ra te toliu o te ripeka e te minita ki te rae o te tamaiti, e ai tana e meatia ana e i a, hei tohu kia kaua ai ia e whakama a mu a ake nei ki te whakapuaki i te whakapono o te Karaiti i ripekatia, a kia maia te whawhai i raro iho

i tana kara, ki te kino, ki te ao, ki te rewera ; a kia pumau tonu hei hoia pono hei pononga mo te Karaiti mate noa ano. k. w. lie aha ta te Katikihama ingoa mo Hatana, ko te tikanga kia whawhai nei tatou ki a ia ? t. m. Ko te hoa riri whakawairua. k. w. Ko wai e whakaorangia ana i a ia? t. m. Ko ratou e noho inoi ana, e nolio mataara ana, a e mau tonu ana ki nga kahu arai katoa o te tangata whakapono. k. w. Ivo wai e whakawaia ana ki te whakarere i anei ? t. m. Ko tatou katoa ; e ngoikore ana lioki tatou, a he mea ano ka hoha tatou ki te inoi ki te mataara. k. w. E rokohina tatou e te aha, ki te mea ka hoha tatou, ka mutu te mataara ? t. m. E rokohina tatou e te rewera, a ka riro i a ia. k. w. Ki te mea ka mataara, e ora ranei tatou ? t. m. Ae, ka tiakina hoki tatou e te Karaiti to tatou rangatira. k. w. He aha tana kupu ki a tatou mo tenei i tana pukapuka ? t. m. " Whawhaitia te rewera ; a e orna atu ia i a koutou. Hemi, iv. 7*