Ako marama o te Hahi Katorika Romana ko te pou me te unga o te pono. He mahi i tirohia houtia, i wakanuia ra hoki e te kai tuhituhi, e Hoane Papita Werahiko Pomaparie, te Epikopo Wikario Apotoriko mo te Oheania Okihetari.

He mea ta i te Perehi Katorika Romana o Poiahakena (Sydney), [Sydney], 1845

-» C J l*4)f~ U* '■"" yÍA-t ì CÍA a {' •->: ? \-x-t it t v v . $ * r -

AKO MARAMA O TE HAHI KATORIKA ROMANA KO TE POU ME TE UNGA O TE PONO. HE MAHI I TIROHIA HOUTIA, I WAKANUIA RA HOKI E TE KAI TUHITUHI, E HOANE PAPITA WERAHIKO POMAPARIE, TE EPIKOPO WIKARIO APOTORIKO MO TE OHEANIA OKIHETARI.

î /:

r

1 JA

Ko ia e faore e man ki tana ripeka, a e kore e aru i muri i a hau, na e kore ia e pai ki a hau, (ko Hehu Kerito.)— Matiu 10. 38*

HE MEA TA I TE PEREHI KATORIKA ROiVFANA O POIAHAKENA, (SYDNEY), I TE MARAMA NOWEMA, 1845.

f\vtû

Q >1^4,

TAPERA.

WARANG HE AKO KIA NGAWARI AI KI NGA TANGATA TE RAPUNGA ME TE KITENGA I TE HAHI PONO 1 PEREWAHIO l KO TE RAPUNGA I TE HAHI PONO 3 E rua mea tahi hei tino ritenga ki te rapu i te Hahi pono 3 Ko Hehu Kerito te kai hanga i te Hahi pono. Ko petera te tino rangatira tapu

kitea mona 3 E tino tika kia ko tahi te Hahi pono 3 Ko te ahatanga o te Hahi pono 4 Kahore nga hahi tini i te timatanga 4 E tino tika kia tapu te Hahi pono 4 E tino tika kia Katorika te Hahi pono 5

E tino tika kia kitea nuitia te Hahi pono 5 Kei te Hahi pono te pukapuka tapu me nga kai wakaako pono, i wiriwiria tikatia ra e Hehu Kerito 5 Ko nga Apotoro nga tino kai wakaako 5 E rua tino wahi o te Hahi pono 5 Ko nga keratia wakakaha i ho atu e Hehu Kerito ki te Apotorotanga o tana Hahi Katorika kei ahei ai ia te ako he, te ako kino, a kei pirau, kei mate ia; a kia pono kau ai tana ako, kia pai kau ai tana mahi tapu i te ao 6

E kore e tika kia mahuetia te Hahi 6 E kore te Hahi e hinga 6 E kore te Hahi e pirau 6 Ta te Apotorotanga mahi i raro i te wenua, ko te mahi na Hehu Kerito ano i runga i te rangi 6 E tino tika kia Apotorika te Hahi pono, ara, kia tukua tikatia mai tana minitatanga na nga Apotoro 7 Ko te tikanga o te ingoa Apotorika mo te Hahi 7 E nui te auetanga ki waho ki te Hahi 7

Te Hahi ko te nuinga o nga keritiano e wakakotahitia nei ki te Apotorotanga 7 Ki waho i te Hahi, kahore te ora tonu mo te tangata, e kuware hara ana i te ture o Hehu Kerito i mea ai kia piri nga tangata katoa ki te akoranga o tana Hahi 7-8 E kore nga hahi katoa e pai tahi, ahakoa e mea ana ratou, he Atua kotahi mo ratou 8 Ma te wakapono kau ki te Atua e kore te tangata e wakaorangia 8 Otira e tino tika kia wakaritea e ia nga ture katoa o te Atua, a kia rangona ai tana Hahi 8

E tino tika kia u tonu te tangata ki te wakaponotanga 9 Ki waho i te Hahi e hinga ana te tangata i te marama ki te porarurarutanga, ki te pouritanga 9 Ki waho i te Hahi, kahore te wakakotahitanga, engari ko te watianga, ko te totohetanga o nga akoranga 9 Kei meinga, ka wiwia te ora tonu ma te wakapono ki nga mea tino nui o te kupu o te Atua 9

Ko te kohikohinga i nga mea, kua pono mai, i enei warangi kua tuhituhia nei 9-10 KO TE KITENGA I TE HAHI PONO 10 Ko te ingoa o te Hahi Matua, me tona katorikatanga 10 E tapu te Hahi Matua 11 Kotahi pu te Hahi Matua 11

WARANGI. Ko ti tikanga o te ingoa Romana, o te Hahi o Roma ranei mo te Hahi Matua 11 Ko te ingoa o te rangatira tapu o te Hahi Katorika Romana 11 Te Hahi Romana, te Hahi Katorika, ko te mea kotahi; ko te Hahi Matua ia, ko te Hahi e kitea nuitia i te ao 11 Te Hahi Matua Katorika Romana, ko te Hahi Katorika pono, i tona rahitanga i te wenua aianei 11-12 Kei te Hahi Katorika Romana te nuinga o nga keritiano 12 Te Hahi Katorika Romana ko te Hahi kihai i watiia i tetahi hahi ke atu 12 Te Hahi Katorika Romana ko te Hahi Apotonka pono; ta te mea kei a ia te wakatupuranga tapu, ara, nga wakaoranga ake pono o nga Apotoro 12

Ko te ahatanga o nga Epikopo 13 Ko te ahatanga o nga Ariki 13 Ko te hunga e huaina ponotia ko te Hahi Katorika Romana 13 Ko te roa o nga tau mo te Hahi Katorika Romana 13 Ko nga kai hanga i nga hahi watiia i te Hahi Matua 13 Ko te hahi Perotehana te hahi poto, te hahi hou; tena ko te Hahi Katorika Romana te Hahi rahi, te Hahi tawito 13

Ko te hahi Perotehana te manga wati, ko te Hahi Katorika Romana te rakau Matua 14 Ka tini nga Watianga o nga hahi Perotehana. Na, he ritenga watianga kautanga ta ratou o tetahi i tetahi 14 Ko te aroha o te Hahi Matua ki nga Perotehana hei tamariki kua marere 14 Ka tini o ratou e kore e turi ki ana tangi, a e hoki ana ki a i a 14 Kei te Hahi Matua Katorika Romana nga tohu o te Hahi pono 14 Kei te Hahi Katorika Romana nga keratia i ho atu ra e Hehu Kerito ki a ia hei Hahi pono 14

Ka he rawa nga korero kino ki te Hahi Katorika Romana. Na aua korero kino ka wakatakariri ai te Atua 14 E hara te pukapuka tapu kau i te ritenga tika kia kitea ai te Hahi pono 14 Ko te waporarurarutanga kautanga ta nga hahi watiia 15 Kei te nuinga o nga keritiano te Hahi Tapu Katorika me nga ritenga katoa mo te pono 15 Ko te tikanga o te mahi tapu Katorika Romana i Nutirani 15 Ahakoa kihai te mahi tapu o te Hahi Matua i mahia ai i Nutirani, i mua i te taenga mai o nga hahi watiia, na, e tino tika kia tahuri mai nga iwi katoa, ki

te Hahi Matua Katorika Romana 16 Ko etahi mea e pono, ko etahi mea e teka ki nga hahi watiia. Otira no ratou ano nga mea teka; a no te Hahi Katorika Romana nga mea pono. Koia Rangona taua Hahi kia puritia ai te pono, kia wakarerea ai te teka 16 Kei wakaporarurarutia te tangata i te arumanga, i te riri o te hunga e kino ki te Hahi Katorika Romana 17 Ko te mea i Kitea e nga Apotoro, nga wakatoinga ki te Hahi Matua 17

E hinga ana nga Hahi Watiia i te Hahi Matua 17 Ko nga wakatoinga ki te Hahi Matua, e wakatahuritia ana ki tana kororia 17 Ka nui te tupunga o te wakaponotanga ki muri ki te patunga o tetahi Ariki i tetahi motu o tenei mahi Apotorika 17 Ka tini nga auetanga mo te hunga e wakahe ana ki te Hahi Matua 18 Ka nui te aroha o te Atua ki te Hahi Matua 18 Ko te aroha o te Hahi Matua ki nga tangata Maori. Ko tana kaha hoki ki te mahi tapu mo ratou 18 Kia kaha hoki nga tangata Maori ki te rapu, i te Hahi pono 19

HE AKO KIA NGAWARI AI KI NGA TANGATA MAORI TE MATAURANGA I TE KUPU PONO O TE ATUA 20 PEREWAHIO 20 KO TE KUPU O TE ATUA.—UPOKO 1. 21 Ko te ahatanga o te kupu o te Atua 21 Ko te painga o te kupu o te Atua 22

He nui te pai o taua kupu mo te ora tapu 22 He nui te pai o te kupu o te Atua mo tenei ora 22 Ko te takotoranga o te kupu o te Atua 23 UPOKO 2. 23 Ko te ahatanga o te Teratihiona 23 Ko te ritenga i puritia ai te Teratihiona 23 Ko te ponotanga o te Teratihiona 23

WARANGI. Ko te tahi kupu o te Atua, kihai i tuhituhia i te pukapuka tapu 24 E tini hoki nga kupu o te Atua kihai i tuhituhia ra i te pukapuka tapu 24 Ko te painga o te Teratihiona 24

Ma te Teratihiona ka matauria ai nga wahi tini tini o te pukapuka tapu 24 Ko te waha o te Teratihionaa 24 Ko te Teratihiona te tino mura e wakamura ai te marama ngaro o te pukapuka tapu ano 24 E rangi te Teratihiona i te pukapuka tapu kau 24 Ma te Teratihiona ka kitea ai nga mea pono, nga mea teka ranei o nga hahi hou 25

Ma te Teratihiona ka wakamutu ai nga totohetanga i te tikanga o te kupu o te Atua 26 Ma te Teratihiona ka puritia ai te tikanga o te pukapuka tapu 26 UPOKO 3. 26 Ko te ingoa o te Pukapuka Tapu 26 E rua wahi nui o te Piperia 26 E tini nga wahi o te Kawenata Tawito 27 E tini nga wahi o te Kawenata Hou 27 Ko te ahatanga o te Piperia 27

He mea ano te kupu tuhituhi, he mea ano te tikanga o te kupu tuhituhi 27 He mea ano te tuhituhinga o te pukapuka tapu, he mea ano te tikanga o nga wakaaro o te Atua. Na, ko te tuhituhinga te hiako, a ko nga wakaaro o te Atua te hua 27 Ko nga wakaaro o te Atua te tino mea kai mo te wairua o te tangata 27 E kore te wairua o te tangata e ora i te pepa, e ngari ka ora ia i nga wakaaro o te Atua 27-28

Ko te Piperia ka wakaakona i te tini o nga reo ke e te Hahi Katorika Romana 28 E rangi te ako o taua Hahi i te tuhituhinga o te pukapuka tapu 28 Ko te kai titiro i te Piperia e kore nei e matau ko te tangata e kai ana i te hiako kau o te hua 28 Ko te tikanga o te tangata e rongo ana ki te Teratihiona 28 Ko te henga o te kai wakaako e kore e matau ki nga wakaaro o te Atua 28 Ko te hanga o te kai tuhituhi e wakahe ana ki te tuhituhinga o te pukapuka tapu 28

Ko te henga o te kai wakaako e wakahe ana ki nga wakaaro o te Atua i roto i te pukapuka tapu 28 Kahore he ture na te Atua hia matauria ai te Piperia katoa e te tangata 29 Ko te ritenga tika o te tangata ki te Piperia 29 Ko te ritenga tika kia matauria ai te Piperia e te tangata 29 Kua iti te ako tuhituhi na nga Apotoro: engari na ta ratou ako reo i nui ai te wakaponotanga i te ao 30 Ma te Teatihiona, ara, ma te ako reo o te Hahi Katorika Romana, ka matau wawe ai te tangata ki te wakaponotanga 30

Ma te pukapuka tapu kau ka roa ai te matau ki nga mea o te wakaponotanga. Tena ma te ako o te Hahi Katorika Romana, ka hohoro te matau ki aua mea 30 Ko etahi pono e tino tika ana ki te wakaponotanga 30 E rangi te ako o te Hahi i te pukapuka tapu ano 31 Te ako o te Hahi ko to te Atua kupu e wakamohiotia ana; tena te pukapuka tapu ko to te Atua kupu e noho ngaro i nga wahi tini tini o taua pukapuka ano Ko te ako o te Hahi te mura e ka ai te marama o te pukapuka tapu 32

Ki ta te Hahi Katorika Romana ko etahi wahi o te pukapuka tapu e marama ana ki nga akonga, a ko etahi wahi e pouri ana 32 Na te ritenga tuhituhi ano o nga Perotehana ka pono mai hoki, e kore e tino marama te pukapuka tapu katoa 32 Ko te tikanga o nga wakaaro tuhituhi te take o te pai mo nga pukapuka, mo nga korero hoki 33

E kino te pukapuka nona te tikanga e he, ahakoa e papai tona tuhituhinga me ona mea o waho 33 E nui te riri o te Atua ki te tangata e wakakino ana ki ana kupu tapu 33 Kei te Apotorotanga o te Hahi te pukapuka tapu me te kupu katoa o te Atua 33-34

Ko te ture nui o Hehu Kerito kia wakaako te Apotorotanga, a kia wakarongo nga i wi katoa 34 He mea kino te tahaetanga i te mahi tapu, i te mahi ako 34 E kore te Atua, e wakapai ki te mahi ako tahae 34 Ko te Atua e wakatakariri ana ki te hunga e tahae ana i te mahi ako 35 Ko to te Atua kupu te purapura witi 35

WARANGI. Ko te Hahi Katorika Romana te rua me te kai rui pono o te purapura witi 35 Ka nui te taru e wakakino ana ki te purapura witi i te mara o te hunga i tahae nei i te mahi ako 35 E wakakinoa ana te tikanga o te pukapuka tapu e nga Hahi Watiia; tena e puritia tikatia ana ia e te Hahi Katorika Romana 36

Te ako o te Hahi Katorika Romana, ko te ako o Hehu Kerito ano 36 Ko te Wakahokinga i tenei kupu Wakahe: e rangi te pukapuka tapu i te ako o te Hahi Katorika Romana 36 Ko te take o te totohetanga o te Hahi Katorika Romana ki nga Hahi Watiia 36 Ko te korero tino tika o te Hahi Katorika Romano ki nga Hahi Watiia 37

E rangi te wakapuakanga o te nuinga o nga keritiano, i te itinga o ratou 37 Ko te pukapuka tapu, e wakaaroa tahitia e te nuinga o nga keritiano, e rangi i te pukapuka tapu e wakaaroa ketia e te itinga o nga keritiano 37 Ko nga Konihiria, ara, ko te Papa me nga Epikopo nga tino waha o nga keritiano, o Hehu Kerito ano mo te wakaako ki te ao 37-38 E hara nga hahi watiia i nga waha o te nuinga o nga keritiano 38 Ko tetahi ritenga hei wakamutu i nga wawai katoa i te tikanga o te kupu o te Atua 38

Ko etahi henga o nga Perotehana 38 Ko tetahi ritenga tino he no nga Perotehana 39 Ko etahi hakerameta me etahi mahi karakia kua mahuetia e nga Perotehana 40 ΚΟ ΤΕ MAHARATANGA 41 Ko te ahatanga o te maharatanga 41

Ko te Atua te mea tino pai 41 E rangi te ora tonu i te ora i tenei ao 41 E rangi te wairua o te tangata i tona tinana 41 Ko te Atua te tino matua 42 Ko te Atua te tino kingi 42 E rua ahua o nga rangatira i te ao nei 42

Ko te tikanga mo nga rangatira o te ao 42 Ko te tikanga mo nga matua 42 Ko te tikanga mo nga rangatira tapu 42 Ko te tinana te ware o te Atua 43 Ko te tikanga mo te hunga hara 43 Ko te tikanga mo te hunga pai 43 Kia tika te rapunga i nga mea pai 43 E nui te pai o te mahi tapu 44 E kore te tangata e ahei te wakatauri i te teka ki te pono 45

HE AKO NA TE EPIKOPO KATORIKA ROMANA MO NUTIRANI, KIA NGAWARI AI KI NGA TANGATA TE RAPUNGA ME TE KITENGA I TE HAHI PONO.

HE MEA TÜHITÜHI I PEWAIRANGI, I OKOTOPA, 1842. KO TE EPIKOPO KATORIKA ROMANA, KO HOANE P A PITA WERAKIKO POMAPARIE, KI TE HUNGA O NUTIRANI KUA WAKAPONü KI TE II AHI TAKE KATORIKA. ROMANA, owhatanga me wabapainga mo koutou ma Hehu Kérito. Ko te Kalii o te Âtua ora te pou me te uoga o te pono. ( Timo ti 3. 5.)

PEREWAHIO (KORERO TOHUTOHU.)

E te wanau arohatia nuitia i Nutirani, ka tahi ano aban ka lioki mai no toku haerenga atu ki nga motu tini o te moana nei. Na, kua wakarite ahau i te ture o te Atua i meatia nei ki alian kia wakaakona tikatia ai ngaiwi tini tini o tana moana. Kua nui ìieki taku nohoi.tera motu, i tera motu, a ka tini te bunga i wakarongo ai i reirá ki te ako o te hahi take Katorika Romana ; a ka mano tini ratou i iriiria ai e au, ka wakaorangia, ka wakaharitia ; na, ka wakarerea to ratou pouri tanga me to ratou kuware tanga ; ara, e witi aianei te marama mo ratou katoa ; e marire ano to ratou ngakau, kua pai o ratou ranga tira tanga. Kihai lioki ta ratou mana me ta ratou wenua i riro mai ki aban ; engari ka riro atu taku arolia me te aroha o te Atua ki a ratou ; a ka riro mai koki to ratou aroha ki te Atua ano, ki aliau hoki me oku ariki e mabi tapu nei ki a ratou. Ko ia te ritenga o te hahi Katorika Romana, ko te aroha tapu anake. Otira aua koutou e mea, ka wareware te Epikopo i a koutou. Na, e nui hoki taku aroha ki a koutou ; na, ko koutou hoki taku wanau tapu i wakaakona nei e au i te tîmatanga, i Nutirani. E tini hoki oku ariki i tonoa atu e au ki a koutou, kia mahi tapu tahi ratou me ahau ki a koutou. Otiia e rahi te wenua o Nutirani : e kore hoki o koutou iwi e noho tahi i te kainga kfetahi kia penei me te huhga o nga motu kua kitea e au, i te moana nei» Na, e noho ana o koutou iwi i te wahi ke, i te wahi ke. Kola e kore ta matou wakaako e hohoro tahi ai ki a koutou katoa. He ahakoa e nui ta matou haere kia kite i a koutou, kia wakaakona

koutou* Taihoa ka tini atu nga ariki e haere mai nao koutou ; íaihoa hoki ka tini nga pukapuka wakaako e riro atu kî a koutou kia wakamaramatia ake ai. Na, ko te tuatahi tenei, taihoa etahi atu e ho atu ki a koutou. Na, e mahara ana ano ahau ki ta koutou pirangi ki te matau i te kupu o te Atua. Ka nui hoki ta koutou rapu i te pono, i te tika. Ka inoi mai hoki koutou ki ahau kia ho atu tetahi pukapuka wakaako ki a koutou. Ahakoa heoi ano ka wa o matou tau ma waru o nga marama i noho ai matou i Nutirani, na, kua oti te pukapuka nei ma koutou, kia wangainga, kia wakakahangia ai o koutou wairua. Ko te ako pono hoki te kai mo te wairua 0 te tangata. Na, ko te pukapuka nei e wakamatau ki a koutou i te pukapuka tapa ano, i te tikanga o te kupu o te Atua, ara, i te wakaponotanga o te nuinga o nga keritiano no te wenua katoa, no nga tau katoa, ko ia te hunga o te hahi Katorika Romana ; a ma te pukapuka nei hoki e wakahoki te korero e wakahe ana ki taua hahi Take. Ae, ko te hahi Take te hahi Katorika Romana, ko te hahi ia o te Atua ora, me te pou me te unga o te pono. Ko ia te mea e kitea ai ki te pukapuka nei ma te keratia o te Atua. Tena, kia kaha atu koutou ki te matau i te pono, i te Jika ; na, kia kaha koutou ki te titiro i te pukapuka nei me taku tuhituhinga 1 tuhituhia nei kikonei ma koutou. E te wanau, kua wakaporarurarutia pea koutou i te tini o nga korero ke, na, i te korero e wakahe ana ki nga mea o te karakia me te wakaponotanga. Kua turituri hoki koutou, i Nutirani, ki nga korero e wakahe ki te ako o te hahi Take Katorika Romana, ara, ki te Epikopo me te Arikitanga o taua hahi. Otira waiho nga korero kino katoa ki te hunga e korero kino ; ma ratou anake te kino. Heoi ma te Atua e wakawa ki a ratou i tana wakawakanga wakamataku. E hara taku i te korero mo te kino, engari ko te korero tenei mo te pono, mo te pai. Tenei ano ta matou ritenga ki te hunga na e haere ana ki te riri o te Atua, e noho ana i te ara o te iweri ; na, e inoi ana matou ki te Atua kia tahuri mai ratou ki te hahi Take Katorika Romana, ko te ara o te rangi, ko te unga o te pono i mahuetia nei e ratou. E kore pea etahi o ratou e matau ki to ratou mahinga kinonga. Kia matau koutou, kia matau koki ratou ki nga mea o te wakaponotanga : ko taku ngakau nui tenei ! Ae, kia matau koutou katoa i te tikanga o te hahi Take to ratou matua e tangí nei ki a ratou, ko ana tamariki arohatia kua marere. Ae, ko te hahi o te Atua ora te pou me te unga o te pono. Ko ia tetahi kupu e wakakaha ki te ngakau o te hunga i wakaporarurarutia ki te tini o nga korero ke. Otira ko koutou e kite ki te pukapuka nei, ko te hahi Katorika Romana te hahi o te Atua ora ; ta te mea kei taua hahi e piri ana te nuinga o nga keritiano no nga tauiwi o te wenua, no nga tau katoa ; kei taua hahi nga kai wakaako pono me te karakia tino pai, me te pukapuka tapu, me te tino matauranga ki taua pukapuka,, ara, ki te kupu katoa o te Atua. Koia te hahi Katorika Romana ko te pou

me te unga o te pono ; ko ia te rakau o te ora ; ko îa te ware o nga marama, ara, te ware i hanga e Hehu Kerito i runga i te kamaka, e kore e hinga ; ko ia hoki te hahi i huaina e ngo Apoíoro ano, ko te hahi tapu Katorika : ko ia te hahi e wakarite i te tikanga o te wakaponotanga. No reirá hoki te ture nei o nga Apotoro mo te tangata : kia wakapono ra koe ki te hahi Tapu Katorika, na, kia rite tau wakapono ki tana. A. tenei ano íe ture nui atu o Hehu Kerito : ko te tangata e kore e wakarongo, na, e kore e wakapono ki tana hahi, waiho ia hei hunga Atua pono kore : ko ia te kupu tino nui o Hehu Kerito kei wakateretere ai te tangata ki te ara o te pouri, ki nga hau katoa o nga wakaakoranga, ara, kei wakaputaia ketia te pukapuka tapu me tetahi o ana kupu. Koia rapua e te tangata te hahi pono.

KO TE RAPUNGA I TE HAHI PONO.

Na, e rúa mea e pai tahi ki te wakarite i taua rapunga, na, ko te tukunga korero o te nuinga o nga keritiano o te ao, me etahi wahi marama o te pukapuka tapu : aua tetahi hunga e mea : e rangi te pukapuku tapu kau ki te rapu i te hahi pono me te tikanga o te kupu o te Atua. Na, tenei ano te korero marama mo te tan* gata tika : ko te pukapuka tapu e wakaaroa tahitia e te nuinga o nga keritiano no te wenua katoa, no nga tau katoa, e rangi i taua pukapuka kau ano e wakaaroa ketia e tetahi kai titiro kotahi ranei, e tetahi hahi hou ranei nona e tini te kerero ke, nona e tini te korero teka. Koia e pono rawa tenei : te pukapuka tapu me te wakaaro tahi, ara, me te wakapuakanga tahi o te nuinga o nga keritiano i nga mea o taua pukapuka, na, aua mea nei e rúa tahi ko nga mea hei take o nga tikanga katoa, ara, ko nga mea nei hoki e kore e wakauaua ki te matau o te tangata. Ma reirá e kitea ai te hahi pono. Na, ki te tukunga korero o te nuinga o nga keritiano me ta te pukapuka tapu tikanga, tenei ano nga wakarmak añera nono rawa :

E rúa. mea tahi hei tino ritenga ki te rapu i te Hahi pono,

WAKAPUAKANGA TUATAHI. Ko Hehu Kerito te hunga tuarua o te hata Terinita, ko te kaí wakaora ia i nga tangata katoa, ko te Atua tamaiti ia, he Atua pono, he tangata pono hoki ia. A ko María te wahine takakau tapu, ko te matua wahine o tana tangatatanga ; na, ko Hehu Kerito te tino kai hanga i te hahi o nga keritiano ; nana hoki i mea ai ki a Petera, tana apotoro tuatahi : ko ahau e mea ana ki a koe , ko koe ko Petera ano , (ko te tikanga ia ko koe he kamaka ) na , ko ahau e hanga i iaku hahi ki runga ki tenei kamaka9 ara, ki runga ki a koe hei kamaka, hei tino rangatira tapu kitea mona ; ko ia te tikanga o nga kupu wakarite nei ki ta Matiu. (Matiu 16. 18.)

Ko Hehu Kerito te kai hanga i te Hahi pono. Ko petera te tino rangatira tapu kitea mona. ,

W A ÜAr U AKAJN GA TUARUA. He hahi kotahi pu ta Hehu Kerito ; kihai hoki tana kupu i mea ai : ko ahau e hanga i aku hahiy engari i taku hahi . A ki ta Matiu hoki 18. 31., e wakarite ana te hahi ki tetahi rakau e tupu ake, a ka nui i te ao ; na, ko te rakau he mea kotahi pu. Tena ano ki ta hato Hoane 17* 11., e wakakotahitia putia te hunga o te Hahi o Hehu

E tino tika kia ko tahi te Hahi pono.

Kerito i penei i ínoi ai ki te Aína matua : e pa kia kotahi ratou me tana nei . Koia e tino tika ai kia kotahi te hahi. Tenei hoki, he Atua kotahi ; ko te kai hanga ia i te ao nei, ko te tino matua o nga tangata katoa ; ahakoa e tini o ratou iwi, o ratou rangaílratanga, na, ko ratou ko te wanau kotahi nona. Ahakoa ano e tini ke nga motu, nga wenua, i te ao, na, he ra kotahi ano i te rangi hei wakamarama ki te ao nei katoa ; ko ia tetahi tohu kia kotahi pu te kai hanga i nga mea katoa, kia kotahi pu te Atua. Waihoki ko Hehu Kerito te kai wakaora kotahi i nga tangata katoa ; a ko nga tangata katoa te hunga i wakaorangia e ia ki tona toto kotahi ; a ka wakapai ia ki a ratou ma tana ako kotahi, ma ana hakerameta tahi ; koia e tino tika ai kia kotahi pu tana hahi i te ao ; ko Hehu Kerito hoki te ra wakawairua o te ao nei. Na reirá te kupu nui nei o hato Pauro : kotahi Atua , kotahi ivakaponotanga9 kotahi iriiringa ; ara, kotahi mahi tapu wakaora, kotahi hahi mo te wenua katoa, mo nga tau katoa ; ko ia te tikanga o ta hato Pauro kupu. (hato Pauro ki te hunga o Epeha 4. 5.)

Ko te abatan ga o te Hahi pono.

Na reirá hoki te kupu wakarite nei mo te Hahi ki ta hato Hoane : he kainga hipi kotahi , me he kai tiaki kotahi. (hato lioane 10. 16.) Na, ko te Hahi íe kainga hipi, a ko Hehu Kerito te tino kai tiaki, Nana hoki te kahanga ki ana apotoro me a ratou wakaoranga ake pono kia mahi tapu ai ratou hei kai tiaki,, hei minita nui nona mo te ora tapu o nga tangata o te ao. H coi kotahi pu te Hahi o Hehu Kerito. Otira ko wai te hunga o tana Hahi ? Na, ko te hunga katoa e wakarongo ki a Hehu Kerito te tino kai tiaki, e ako ana, e mahi tapu ana ma ana minita tapu, hei kai tiaki hoa mahi mona, ara, mo te pai o te ao. Ko ia te Hahi : ko nga hunga e wakapono tahi ki a Hehu Kerito, ki tana kupu katoa, e tango tahi ana i ana riíenga mo te ora tapu, a e wakarongo tahi ki te apotorotanga tikanga. Ko ia te Hahi kotahi o Hehu Kerito.

Kahore nga hahi tini i te timatanga.

Ana tetahi hunga e mea, ka tmi ano nga hahi o Hehu Kerito, i nga ra o nga apotoro, ara, he hahi ano to te hunga o Roma, he hahi ano to te hunga o Koriniti, he hahi ano to te hunga o Epeha, to tehea wahi, to tehea wahi

Na, anei ingoa ke ko nga ingoa o nga wenua tini ke i tupu ai te Hahi kotahi o Hehu Kerito, kote hahi i huaina ai, i aua ra ano, e nga apotoro, ko te Hahi Tapu Katorika ; na, i aua ra hoki kotahi ano te wakaponotanga, kotahi hoki te iriiringa, ara kotahi te mahi tapu o nga apotoro, rite ano ki ta hato Pauro kupu ki te hunga o Epeha 4, 5. Kihai tetahi wahi o to ratou hahi i wehea ai tetahi i tetahi. A kihai hoki ta ratou ture nui nei i meatia peneitia mai, kia meinga e nga tangata katoa e tetahi e tetahi : e wakapono ana aliau ki nga hahi o Hehu Kerito, ki nga hahi tapu Katorika ranei, engari ka peneitia ta ratou ture : e wakapono ana ahauki te Hahi Tapu Katorika : na, he mea kotahi tenei.

Ē tino tika kia tapu te Hahi pono.

Vv A K AP ü ÂK AN G A TUATORU. Tena, ka huaina te Hahi o Hehu Kerito 5 ko te Hahi Tapu na te mea he tapu te kai hanga

i a ia ; he fapu ana minita, ana ture, ana ritenga, ana karalda : ko te pukapuka tapu hoki i a ia ; a kei a ia nga hakerameta, me te kaha ki te mahi tapu mo nga tangata katoa. Na, e tino tika hoki kia tapu tana akoranga, a kia tini ana tangata pai ki te aroaro o te A ti7 a.

WAKAPUAKANGA TUAWA. Tena atu, ka huaina te Ilahi o Hehu Kerito, ko te Ilahi Katorika . Tenei ano te tikanga o te kupu nei o te horero pakeha tawito, ko te hahi wakakatoatia , ara, ko te hahi o nga tau katoa, o te wenua katoa. Ka mate hoki a Hehu Kerito mo nga tangata katoa o te ao, a ko tana Hahi Tapu kotahi te ritenga tika kia ho mai ai e ia nga mea o te ora tapu ki a ratou katoa» Koia e tino tika ai kia kitea nuitia i te ao tana Hahi, kia matau ngawari ai nga tangata i a ia, kia tahuri ki a ia, kia wakawanautia wairuatia ai ratou ki te Aua, ki te ora tonu. Na, hore rawa e ngaro i te ao te Hahi a Hehu Kerito,

E tino tika kia Katorika te Hahi pono.

E tino tika kia kitea nuitia te Hahi pono.

WAKAPUAKANGA TÜARIMA. Tenei hoki te pono : kahore ko te pukapuka tapu kau ki te hahi o Hehu Kerito, na, ko nga kai wakaako pono hoki ki a ia, me te kupu katoa o te Atua, me te tikanga a taua kupu ahakoa tuhituhia, aliakoa tukua i te korero ki nga iwi.

Kei te Hahi pono te pukapuka tapu me nga kai wakaako pono, i wi~ riwiria tikatia ra e Hehu Kerito.

Na, kihai i mahue e Hehu Kerito te pukapuka tapu, tana kupu, ana hakerameta kia wakaako ai, kia mahi tapu ai ranei nga tangata katoa, ara, te hunga kuware, te hunga teka, kia penei me te hunga matau, me te hunga tika. Na, me he mea ka pera ta Hehu Kerito ritenga, ka nui ai te wawai o nga tangata i te peheaíanga o te tikanga o to te Atua kupu ; a wakakinoa ai taua kupu pai rawa mo nga wairua o nga tangata. Heoi, he Åtua mahara a Plehu Kerito ; na, ka wiriwiria e ia tetahi hunga tika tonu, hei rangatira tapu kai wakaako, hei kai karakia, hei kai tiaki, kia ho mai ai ki nga tangata nga mea o te ora tapu, na, ko te ako, ko te karakia, ko nga hakerameta.

Tena, ko wai i wiriwiria e Hehu Kerito hei rangatira tapu mo tana Hahi ? na, ko nga Apotoro ano, na, ko Petera te Apotoro tuatahi me te tino rangatira tapu nui ; ko Hehu Kerito hoki i hanga i tana hahi ki runga ki taua Apotoro ; a ka mea atu ai ki a ia ? wangainga aku reme wangainga aku hipi . (hato Hoane 20. 15. 10.) Tenei ano te tikanga o nga kupu nei : wangainga e koe ki te ako, ki nga hakerameta, te hunga katoa o te ao, na, te hunga nunui me te hunga nonohi.

Ko nga Apotoro nga tina kai wakaako a

A ka mea hoki a Hehu Kerito ki a ia me nga Apotoro katoa i huihuia wakakotahitia : haere ra koutou kia wakaakona nga iwi katoa ; a iriiria ratou e koutou ki te ingoa o te Matua me te Tamaiti me te Wairua Tapu . ( Matiu 28. 19.) na, kikonei ka riro atu na Hehu Kerito ki nga Apotoro te pukapuka tapu mete kupu katoa o te Atua, kia puritia ai e ratou, kia wakamohiotia ai ki nga tangata o te ao. Kikonei hoki ko nga Apotoro e tonoa katoatia ana hei tino kai wakaako, hei tino minita, a ko nga iwi katoa e noho ana hei kai wakarongo. Ko ia te mahi mahara o Hehu Kerito : ki te ture kotahi e meinga ana e ia, kia wakaako tetahi hunga, a kia wakarongo nga iwi katoa ki a ratou. Koia i te Hahi

E rúa tino wahi o te Hahi pono.

kotahi o Hehu Kerito e rúa nga wahi e kitea ai, na, ko te waiii e wakaako, a ko te wahi e wakavongo ; otira ko te katoatanga o te Hahi e wakapono tahi ; na, kotahi Atua, kotahi wakaponotanga, kotahi Hahi. A e meingatia ana i te ao, ko te hahi o Hehu Kerito te kai wakaako pono me te kai wakarite tika i nga mea tapu ; na te mea e wakaako ana, a e wakarite ana hoki ia i nga mea tapu, ma tana Apotorotanga.

Ko nga keratia wakakaha i ho atu e Hehu Kerito ki te Apotorotanga 0 tana Hahi Katorika kei ahei ai ia te ako he, te ako kino, a kei pirau, kei mate ia ; a kia pono kau ai tana ako, kia pai kau ai tana mahi tapu 1 te ao.

WAKAPU AKANGA TUAONO. E tino pono hoki tenei : ko te hahi o Hehu Keriio e kore e ahei te ako he, te ako kino, e kore ia e pirau, e kore ia e mate. Na, tenei te kupu na Hehu Kerito i mea ki ana Apotoro : ko ahau e noho ana kei a koutou i nga ra katoa tae noa ki te wakamuiunga o te ao. (Matiu 28, 20.) He kupu nui tenei, he kupu mo nga apotoro i ora i nga ra o Hehu Kerito, me he kupu hoki ia mo a ratou wakaoranga ake pono kua meatia tikatia e ratou tetahi e tetahi, i mua, aianei, a mua, na, i nga tau katoa tae noa ki te wakamutunga o te ao. Na, ki te mea ka penei mai a Hehu Kerito ki etahi rangatira o tetahi iwi, koia ka noho ia kei a ratou i rongo ra ki tana kupu, a kei a ratou wakaoranga ake pono e ora ana ki muri.

Tenei ano tetahi atu tikanga o ta Hehu Kerito kupu ki ana Apotoro : ko ahau te Atua ora e noho kei a koutou e ako ana, e mahi tapu ana, na, ko ahau e noho penei ki a koutou ma taku matauianga, ma taku maharatanga, ma taku kahanga atuatanga. Na reirá e pono, e kore te Apotorotanga o te hahi e ahei te wakaako i te he, i te kino : pono kau tana ako, pai kau tana mahi.

E kore e tika kia mahuetia te Hahi.

Na reirá hoki e kore rawae tika kia mahuetia te Hahi o te Apotorotanga e nga tangata ; kahore a ratou take tika kia mahue ia e ratou ; ta te mea e noho ana ano a Hehu Kerito kei a ia i nga ra katoa.

E kore te Halii e hinga.

Na reirá ano e kore e hinga ai te Hahi o nga Apotoro, e kore ia e mate ; na te mea ko Hehu Kerito kei a ia. Koia nana hoki i mea ai : e kore rawa te tatau o te hueri , ara, ekore te pa o hatana e kaha ki taua Hahi . (Matiu 16. 18.)

Ē kore te hahi e pirau.

Heoi, na reirá kei pena atu te korero ki a ia ; ko te hahi ia kua pirau. Na, ko te korero he rawa tenei, ko te korero kino hoki ki a Hehu Kerito ano ; na te mea e noho ana ia i nga ra katoa kei te Apotorotanga o taua Hahi. E ahei ana ia koia te noho kei te pirau ?

Ta te Apotoro tanga mahi i raro i te wenua, ko te mahi na Hehu Kerito ano i runga í te rangi.

Na, tetahi kupu atu na Hehu tiento i mea ai hoki ki ana Apotoro anake, tenei ano, ko nga mea katoa koutou e here i te wenua , ka hevea ai i te rangi , a ko nga mea katoa koutou e wewete i te wenua , ka wetekia ai i te ranqi , (Matiu 18. 18.)

Na, kikonei ko nga kahanga katoatanga e riro ano na Hehu Kerito ki ana Apotoro, kia ahei ai ratou te mea i nga mahi tapu katoa e tika ana mo te pai o te hahi. l enei ano hoki te tikanga o ta Hehu Kerito kupu nei ki te Apotorotanga mo nga ra katoa tae noa ki te mutunga o te ao : ta koutou mahi ako, ta koutou mahi karakia me ta koutou mahi tapu ki taku hahi i te wenua, e wakaaetia e au i te rangi ; na, kia penei hoki : ta koutou ako ko

taku ako, to koufcou karakia ko taku karakia, heoi, ko te mahi naku i te rangi ta koutou mahi katoa mo taku Hahi i te wenua, ara, ta koutou arahi i nga tangata ki te pono, ki te pai, ki te Atua i te rangi ; na, ta koutou ho atu ki a ratou i te akoranga, me te iriiringa, me nga hakerameta ke atu, na, ta koutou ho atu na koutou anake ki a ratou e wiriwiria nei e koutou, i te hakerameta o te Oretinahio kia meatia ai nga Epikopo hei uri tapu naku mo ta koutou mahi apotoro, e noho ai ake ake tae noa ki te mutunga o te ao ; a kia meatia ano ai nga Åriki me nga minita hei kai wakaako hoki, hei kai tiaki ranei i nga tangata, mo te karakia, mo te ora tapu. Koia ka nui te kupu nei na Hehu Kerito ki te Apotorotanga o tana Hahi : ka wakaaetia e ia i te rangi nga mea katoa e herea nei, e weweiea ranei i te wenua e tana Apotorotanga tikanga. Heoi e tino mahi tapu a Hehu Kerito i te hahi ma tona Apotorotanga ; koia ka huaina ai te Hahi ki ta te korero pakeha tawito, ko te Hahi Apotorika , na, ko te hahi o nga Apotoro : ko ia te tikanga o te kupu nei Apotorika.

E tino tika kia ¿Apotorika te Hahi pono, ara, kia tukua tikatia mai tana minitatanga na nga Apotoro.

Ko te tikanga o te ingoa Apotorika mo te Hahi.

Tena, ma nga kupu nei, e wakaaetia i te rangi te mahi tapu o te Apotorotanga, ka kitea maramatia ano, e kore e ahei te apotorotanga te ako teka, te ako kino, te karakia he. Tenei hoki ki ta nga kupu nei o Hehu Kerito, ko tana Hahi te hahi henga kore, kinonga kore. Koia ki te mea e mea ana tetahi hunga, kua he, kua pirau, kua kino te Hahi Tapu Katorika, e tini noa iho nga henga o taua hahi, na, ka he rawa te korero o te hunga na, he kuware ranei, he kino ia ranei.

WAKAPUAKANGA TUAWITU. E nui te auetanga mo te hunga e kore e wakarongo ki te Hahi o Hehu Kerito ; na ki ta te pukapuka tapu me ta te tukunga korero, ki waho i taua hahi, kahore te ora tonu mo te tangata.

E nui te au» etanga ki waho ki te hahi.

Na, ka pera ka mea mai a Hehu Kerito : ko ia e kore e wakarongo ki te hahi waiho ia ki a koe hei hunga Atua pono kore. (Matiu 18. 17.)

O tira ko te hea hunga e huaina tikatia ko te Hahi? He iwi kotahi ranei, ko nga iwi e rúa, e toru ranei o nga keritiano ? Na, e hara i era iwi anake te hahi ; engari ko etahi wahi ena o te Hahi. O tira te Hahi ko te nuinga o nga keritiano o nga tauiwi, o nga tau katoa e wakakotahitia nei ki te Apotorotanga ko tana take. Na, e hara te rakau i etahi o ana manga ; engari he rakau ia i te nuinga o ana manga, ara, i tana tinana. Waihoki, e hara te Hahi i etahi o ana iwi, engari he hahi ia i te nuinga o ana iwi, ara, i tona Apotorotanga me tana kai tiakitanga. Ko tana Apotorotanga hoki te take o tana ako, me tana tino kai wakarite, me tana waha mana e wakaako ki te hunga katoa ; na, ko íe ako o te Apotorotanga te ako o te Hahi, ara, íe ako o ti ehu Kerito ano e noho nei kei a ia.

Te Hahi ko te nuinga o nga keritiano e wakakotahitia nei ki te Apotorotanga.

Koia ki ta n ehu Kerito kupu, ko te hunga e kore e wakarongo ai ki te hahi e wakakitea peneitia ano, na, ko te hunga ia e noho i te Atua kore. Na reirá kahore a Hehu Kerito mona ; kahore te Kai wakaora mona ; kahore te rangi mona ; kahore te ora tonu mona. Koia te hunga e kore e wakarongo ai ki te Hahi,

Ki waho i te Hahi, kahore te ora tonu mo te tangata, e ku* ware hara ana i te ture o Hehu

Kerito i mea ai kia piri nga tangata katoa ki te akoranga o tana Hahi.

ko te bunga ia mo Hatana, mo te tino mate o te iweri, a te wa« kamutunga o tenei ora poto. Aue ! e bu i te mate mo nga Habí watiia, mo le bunga katoa e kore e noho i roto i te hahi o Hehu Kerito, ara, mo te bunga e kore e wakarongo ki te ako o tana Hahi !

E kore nga hahi katoa e pai tahi, ahakoa e mea ana rato u, he Atua kotahi mo ratou.

Na reirá e tino íika kia rapu ai nga tangata o te ao i te habí kotahi o Hehu Kerito, kia wakaoraogia ai. Koia e tino he tenei korero : e pai ano nga hahi katoa, na, e pai ano nga hahi watiia me te hahi matua ; kotahi hoki Atua ki a ratou, na, ko Hehu Kerito ano. Heoi, kotahi Atua ki a ratou, e pono tenei. Otira e kore e rite

te karakia o te tangata ma te wakapono kau ki te Atua pono kotahi ; na, e tino tika hoki kia wakarite ia i nga ture katoa o te Atua, i ana kupu katoa hoki mo te wakaponotanga. Na, tenei ano tana ture : ko te tangata e kore e wakarongo ki tana tí alii, waiho ia hei bunga Atua kore. A tenei hoki tetahi ture nui a Hehu Kerito : ko te tangata e wakahe ki tetahi o ana kupu ahakoa nonohi rawa, a ka pena ai tana ako ki nga tangata, ko ia te tangata iti rawa, (ara, tino kino) i te rangatiratanga o te rangi, (na, i to te Atua hahi pono e arahi ana i nga tangata ki te rangi.) (Matiu 5. 19.) Koia ki ta te kupu nei tikanga e tino tika ai kia rite te wakaponotanga o te tangata i nga kupu katoa 0 Hehu Kerito, a kia rangona te ako o tana hahi e wakahomio ana i nga kupu katoa o te Atua. Koia ka nui te he me te kuware, me te tinihanga pea hoki o taua hunga e wakarite kia penei 1 etahi iwi no Nutirani : kia kotahi taha o te iwi mo te Hahi matua, a kia kotahi atu taha mo tetahi hahi watiia ; na, e penei tenei ritenga me te ritenga o te rangatira e mea ai : kia kotahi taha o tana iwi mo te rangi, a kia kotahi taha hoki mo te iweri, ara, kia kotahi taha mo te A tua, a kia kotahi taha mo H ataña. Aue ! e tino he, e kino te ritenga nei ki te Atua, e mea ana iaki tana Apotorotanga kia wakaakona tikatia nga iwi katoa ; kia wakarongo hoki nga iwi katoa ki te Apotorotanga. Koia e tino tika ai kia tino rapu te tangata i te Hahi kotahi o Hehu Kerito, a muri iho, kia tahuri ai ratou ki a ia. Na, ka rapu te hunga o Nutirani ki te Atua pono, ka matan ki a ia, a ka wakapono ratou ki a ia, na, ka tika tera. Waihoki rapua tana Hahi pono kia rite ai te wakaponotanga, me te ora tonu

Ma te wakapono kau ki te Atua e kore te tangata e wakaorangia. Otira e tino tika kia wakaritea e ia nga ture katoa o te Atua, a kia rangona ai tana hahi.

ma ratou. Ta te mea kua rongo koutou, e kore e tika te tangata ki te wakapono kau ki te Atua, otira e tino tika hoki kia tino wakapono ia ki nga mea katoa o te wakaponotanga, a kia wakarite hoki ia i nga ture katoa o te Atua, e mea ana ia : ki te hiahia koe te haere ki te ora tonu, wakaritea nga ture. Otira kua rongo hoki koutou, ko tetahi o ana ture nui tenei : kia wakarongo nga tangata katoa ki te ako o te Apotorotanga o te Hahi. Na Hehu Kerito hoki i mea atu ai ki ana Apotoro : (Maka 16. 15. 16.) haere koutou ki te ao katoa , kia kauwau i te hunga katoa . Ko ia e wakapono (ki fcaku kupu e wakaakona e koutou) a e ir Uña (ki taku ritenga e mau nei koutou) ka wakaor angia ai, Otira ko ia e kore e wakapono penei , ka wakawakia ai mo te tino mate .

Ko ia te tikanga o nga kupu nei. Ko ia hoki te ture o Hehu Kerito kia rite tonu ai te wakaponotanga o te hunga katoa ki te ako o te Apotorotanga o tana hahi pono, Otira e kore e rite kia wakakotahitia peneitia te wakaponotanga 0 te tangata i etalii ra, i etahi tau pea, na, e tino tika kia wakapeneitia ake ake tana wakaponotanga, i nga ra katoa o tana oranga, tae noa ki tana znatenga rawa ; heoi ano te tangata e wakapono penei ake ake, ka wakaorangia ; na Hehu Kerito hoki 1 mea ai : ko ia e tu taea noa lia te mu tu nga, ko ia ano te wakaorangia. (Matiu 24. 13.) Otira ki te mea e kore te tangata e wakarongo ki te Âpotorotanga o te Hahi, na, e kore e puritia ai e ia te wakaponotanga, engari e wakaputaia keíia ai, e wakarerea ai tera e ia, na, e noho ai ia i te Atua kore, ahakoa ka matan ia ki a ia, ahakoa hoki e tini nga mea o te wakaponotanga ka maíauria ai e ia hoki. Ano ka mahue e ia te Hahi o Hehu Kerito, ka mahue e ia te pon me te unga o te pono ; na, i roto i tana Hahi e witi ana te mar ama o te kupu o te Atua, ara, o te wakaponotanga ; a i waho i tana Hahi, e noho pouri ana te tangata, he mea wakateretere ki nga ìiau katoa o nga ako tini ke, ki te Manga o nga tangata , ki te tinihanga o te he . (hato Pauro ki nga E pelia 4, 14.)

E tino tika kia u tonu te tangata ki te waponotanga.

Ki waho i te Hahi e hinga ana te tangata i te marama ki te porarurarutanga, ki te pouritanga.

Kia kitea hoki nga iwi tini i Amerika, i etalii wenua ke atu o te ao nei, na, mahue ana e ratou te ako o te Apotorotanga o te Hahi, ka watiia iho ratou tetahi i tetahi ; ka tini a ratou ako ke me a ratou hahi ke. Na, kotahi rau me e tini atu pea nga hahi ke hou hei reirá : ko ia te tini o ratou. Aue ! ka pera ai pea a mua te hunga o Nutirani, ki te mea e kore e wakarongo tonu ratou ki te Apotorotanga o te Hahi, e kore e noho tonu ana i roto i te Hahi pono o Hehu Kerito ! Ko íaua Hahi hoki te wakanoho i te tangata ki te wakakotahitanga o te wakaponotanga ; a i waho i a ia ko te watianga kan o nga akoranga, o nga iwi ki nga hahi tini ke, e noho ana Atua kore, ki ta hato Matiu kupu kua rangona ra. Aue ! e nui te mate o te hunga e kore e wakarongo ki te Apotorotanga o te Hahi.

Ki waho i te Hahi, kahore te ga, engari ko te watianga, ko te totohetanga o nga akoranga.

Koia kei mea mai ai te tangata : ka wliiwhi ia i te ora tonu ma te wakapono ki nga mea tino nui o te kupu o te Âtua : e mea ana e kore e tino tika kia kotahi te wakaaro i nga mea katoa o te wakaponotanga.

Kei meinga, ka wiwia te ora tonu ma te wakapono ki nga mea tino nui o te kupu o te Atua.

Na, ko te korero tino he hoki tenei ki ta Hehu Kerito kupu, e mea ana ia ko te tangata e wakahe ki tetahi o ana kupu ahakoa nonohi rawa, a ka pena ai tana ako ki nga tangata, ko ia te tangata iti rawa, ara, tino kino ki te rangatiratanga o te rangi. Koia kia wakarerea ai te korero tino lie o te tangata e mea ana, kia kotahi nga wakaaro i nga mea tino nui o te wakaponotanga, heoi ano ; kaua te kupu kia kotahi te wakaaro i nga mea katoa o te Apotorotanga. Otira tenei te kupu wakahoki : kotahi Atua, kotahi wakaponotanga, kotahi hahi : ka tika.

Heoi, wakaaroa tikatia kikonei anei mea kua pono mai ki ta te pukapuka tapu tikanga, me ta te tukunga korero o te nuinga o nga keritiano : na, he pono 1, ko Hehu Kerito te tino kai

Ko te kohiko* hinga i nga mea, kua pono mai, i enei wa*

rangi kua tuhi* tuhia nei.

hanga lie te hahi ; 2. e kore rawa e tini liga lialii pono, kotaìií pu ia, heoi ano ; 3. lie fcapu ia, kei a i a nga hakerarneta me nga mea ka toa mo te ora tapu ; 4. na nga Ápotoro i wakatupu te Halii kia katorika ai ia ki nga iwi o te ao ; 5. keí te Hahi o Hehu Kerito te pukapuka tapu me te kupu katoa o te Atua, me te matauranga tonu tanga i te tikanga o tana kupu ; na, kei taua Hahi te Apotorotanga, ara, nga kai wakaako pono hei wakaoranga ake o nga Ápotoro ; 6. Heoi e kore e ahei te Hahi o Hehu Kerito te ako teka, te ako kino, te mea i teiahi karakia he ; 7. a ki waho i taua hahi, kahore te ora tonu mo te tangata. Koia e pono tenei korero na hato Pauro : ko te Oahi o te Atua ora te pon me te unga o te pono. Koia kia rangona ai te Oahi nei, na, ka penei e kore te tangata e noho i te pouri tanga, engarí ka wakarerea te wakaporarurarutanga o te ngakau, ka wakamaramatia ai, ka wakamariretia ai. jheoi kia rapu tonu nga tangata katoa i te irlahi pono o Hehu Kerito. Otira me pehea e kitea ai te Oahi nei? na, e tini nga hahi ke, ka tini atu nga kai wakaako ke i te ao, ara, i Nutirani ! Kei hea koia te Hahi o Hehu Kerito ? Ko wai ana kai wakaako ? Heoi, kei poraruraru te tangata tika ; na, he mea ngawari te kitenga i te Hahi pono.

KO TE KITENGA I TE HAHI PONO.

H e aha te ritenga o nga tangata katoa kia matau ai ratou i te wenua, í te ingoa ranei o nga iwi o te ao me o ratou rangatira ? Tenei ano te ritenga tika : kia rangona te korero tahi o nga tangata i nga mea nei. Na, ki te mea tetahi hunga e rapu ana i te wenua o te iwi o nga Marikena, mana e ui atu ai ki nga tangata : kei hea te iwi o nga Marikena ? A ko te tini o nga tangata e ki tahi mai, ko nga Marikena e noho ana i tawahi, i te wenua o Amerika. Koia e pono tenei i te tukunga korero. Tenei ano, ko wai tera rangatira, tera rangatira i Nutirani ? Na, ka rangona te korero tahi o nga tangata, ka kitea. Waihoki kia penei te rapu i te Hahi o Hehu Kerito, i ana rangatira tapu. Otira kia tika hoki te ngakau o te kai rapu, kia iooi ia ki te Atua pono, kia lio mai e ia te marama, me wakaaro te kai rapu, kia rangona e ia te tukunga korero tahi o nga tangata. Tena, ki ta te tukunga korero, tenei nga mea tino pono :

Ko te ingoa o te Ixahi Matua, me tona katorikatanga.

WAKAPUAKANGA TUATAÜI : ka huaina te Hahi o Hehu Kerito e nga Apotoro ano, ko te Hahi Tapu Katorika, ara, ko te Hahi o nga tau katoa, o te wenua katoa. Otira ko tehea hahi e huaina ponotia aianei ko te Hahi Tapu Katorika ? Na, ko te ingoa ia o te Hahi Matua, ara, ko tana ingoa o mua, i nga tau katoa no nga Apotoro tae noa ki tenei ra ; i te mea ka kitea ake tonu tana Katorikaíanga i te ao. Koia te ingoa nei Tapu Katorika ko tetahi tohu marama mo te Hahi Matua, kia kitea ia hei Hahi pono kotahi o Hehu Kerito i te ao nei. Ta te mea te katorikatanga, ara, te wakakafcoatanga o te Hahi o Hehu Kerito ki te nuinga o te wenua, ko tetahi tino tohu, ki ta nga Apotoro ano, mo te pono o tana tupunga na Hehu Kerito, i

paî ra kîa kitea nuitia tana Hahí i te ao, a kia wakaorangia ai nga tangata katoa.

lenei ano lioki : na te katorikatanga o te iiahi Matua, na tana tupunga ano na Hehu Kerito, ka kitea tana tapunga. Na, i te mea ano na Hehu Kerito, te tirio tapu, i hanga ai ia, nana hoki i lio atu ki a ia liga mea tapu katoa mo tana tupunga ki te iiuinga o te wenua. Koia kei te Hahi Matua te rúa o nga mea tapu mo te ora tapu o nga tangata, na, ko te pukapuka tapu me nga kupu katoa o Hehu Kerito, me nga hakerameta katoa, me te Miha, me nga tino karakìa, me nga Minita tapu e wakaminitatia nei ki te hakerameta Oretinahio, hei uri tapu o nga Apotoro. A ka tini mano hoki o nga tangata pai i roto î te Hahi Matua, i nga tau katoa ; ka miharo te ao ki ta ratou ora tapu, ki to ratou matau, ki o ratou mabinga pai.

jii tapu le Hahi Matua»

Heoi, ki te wakapuakanga o nga íauiwi, ko te Hahi Matua te Hahi Tapu, te Hahi Katorika o nga Apotoro. Kahore e tini nga hahi penei ; na, he mea ketahi pu ia. Kihai hoki nga Apotoro i mea, e wakapono ana ahau ki nga Hahi Tapu Katorika, engari ka mea ratou, e wakapono ana ahau ki te Hahi Tapu Katorika, me ta Hehu Kerito hoki i hanga i tana (kahore i ana) Hahi ki runga ki te Apotoro tanga, ara, ki runga ki a Petera te tino Apotoro. Ko ia te pono, ko te Hahi Matua te Hahi pono, kofcahi, Tapu, Katorika.

Kotahi pu te Hahi Matua.

WAKAPUAKANGA TUARUA : te hahi i huaina ko te Hahi o Roma , e huaina nuitia hoki i te ao ko te Hahi Katorika Romana. Tenei te tikanga o te kupu nei Romana , na, ko te Hahi 0 Roma ; a ko Roma ko tetahi pa nui i te wenua, na, e huaina te Hahi Katorika Romana ko te Hahi o Roma, na te mea e noho ana i reirá tana tino rangatira tapu, ko te Papa tona ingoa. Na, 1 te timatanga, kei reirá a Petera te Apotoro nui ko te Papa tuatahi, a ki muri, ko te tino Epikopo, e huaina nei, ko te Papa. Na e noho ana ia i Roma ki te mahi i te mahi o Petera kua ora, kua mate hoki i taua pa nui. Otira ko te hunga o taua hahi i noho i te wenua katoa, i nga tau katoa. Me tetahi rakau nui hoki ; e tu tona tinana î tetahi wahi o te wenua, a e rahi te tupu o ana manga, e pirí ana ki a ia hei rakau kotahi. Waihoki ko te take kitea o te Hahi o Hehu Kerito, kei Roma ano ; a ko ana manga, ara, ko te bunga tokomaha e piri ana ki a i a hei Hahi kotahi pu, na, kei te wenua katoa ratou. Ae, he rakau nui te Hahi Romana, ko te rakau ia o te ora tapu. E kore rawa taua rakau e ngaro, engarí ko te mea ia e kitea nuitia ana i te ao. Ko te rakau hoki ia nona te atarangi me nga hua e kawea mai ana ki nga tangata katoa, kia wangainga ai o ratou wairua, mo te ora tonu i te rangi. Heoi, he habí kitea nuitia í te ao te Hahi Romana, hei Hahi Tapu Katorika. Otira ko tehea hahi te Hahi Katorika Romana ? na, ko te Hahi Matua ia. Koia tetahi atu tohu kia kitea te Hahi Matua hei hahi pono kotahi o Hehu Kerito.

Ko te tikanga o te ingoa Romana, o te Hahi o Roma ranei mo te Hahi Matua,

Ko te ingoa o te rangatira tapu o te Hahi Katorika Rq« mana>

Te Hahi Romana, te Hahi Katorika, ko te mea kotahi ; ko te Hahi Matua ia, ko te Hahi e kitea nuitia i te ao.

WAKAPUAKANGA TUATORU : he pono rawa, ko te Hahi Katorika Romana e noho aianei kia penei me mita, i nga

Te Hahi Matua Katorika Romana, ko te

Hahi Katorika pono, i tona r ahitan ga i te wénua aianei.

walii nui katoa i matauria ra e nga tangata o te ao. Ta te mea î reirá e tini ana epikopo, ki reirá hoki e tini atu ana Arilci me tini rawa ana tangata, Otira i nga wahi nui katoa o te wenua e tini nga Epikopo Katorika Romana ; na, e tora tekau ratou i te wenua o Ingarani, i tawahi ; e iwa pea tekau ì Parani ; e tini, e tini ratou i Uropi katoa, e tini tini iioki ratou i Ahia, i Awirika, i Âmerika ; ara, e tokowa ratou ki nga motu o te moana nei, kotahi i Poiahakena, kotahi i Maniría, kotahi kei Otiaiti me nga motu e tata ana ki reirá, a kotahi i .Ñutirán i, Koia e noho te Hahi Katorika Romana i te wenua katoa e matauria nei aianei, a kia penei ka noho ia i nga tau katoa» Koia ko te Hahi Matua Katorika Romana e lútea ai hei hahi pono kotahi o Hehu Kerito.

Kei te Hahi Katorika Romana te nuinga o nga keritiano.

WAKAPUAKANGA TUAWA : he mea pono hoki, ko te hunga o te Hahi Katorika Romana e tokomaha atu i te hunga o nga hahi takitahi i watiia ra i a ia, a e noho ana aianei i te wenua» No reirá he pono, ko te nuinga o nga keritiano i nga iwi o le ao, kei te Hahi Matua , kei te Hahi Katorika Romana.

Te Hahi Katorika Romana ko te Hahi kihai i watiia i tetahi hahi ke atu.

WAKAPUAKANGA TUARIMA : ko te hahi Katorika Romana kihai i watiia ra i tetahi hahi ke. Ko te hahi ia o te orokotimatanga ; na Hehu Kerito pu ia, ka noho hoki ia no nga Apotoro, no Petera i Roma tae noa ki teneí ra, i nga wahi katoa o te wenua i matauria ra. Koia ka huaina tikatia ai ia ko te hahi tawito, ko te hahi take, ko te hahi matua, ko te hahi nui i te ao, ko te hahi pono kotahi o Hehu Kerito. E te hunga o Ñutirán!, na, ko koutou, e te wanau arohatia kua wakaponö ki te ako o tana hahi, kia wakaharitia to koutou ngakau ! ano hoki ka taburi mal koutou ki te Hahi Matua Katorika Romana, na, ka wakakotahitia ai koutou ki te nuinga o nga keritiano o nga tau katoa, o te wenua katoa ! koia e pono pu ai tenei korero o ia tangata, o ia tangata o koutou ki ta nga Apotoro : e wakapono ana ahau ki te Hahi Tapu Katorika» Na reirá e archa ana ki a koutou te manó tini o te hunga o nga rangatiratanga katoa o te ao. Ko koutou tahi me ratou te wanau o Hehu Kerito !

Te Hahi Katorika Romana ko te Hahi Apotorika pono ; ta te mea kei a ia te wakatupuranga tapu, ara, nga wakaoranga ake pono o nga Apotoro.

WAKAPUAKANGA TUAONO : ko te mea tenei e wakaponohia ano hoki i nga wahi katoa o te wenua, i nga tau katoa hoki no nga Apotoro tae noa ki tenei ra : kua oti e Hehu liento te lio ato i te arabitanga o tana hahi ki a Petera tana Apotoro tuatahi, ki ana Apotoro katoa hoki i wakakotahitia ra ki a Petera, a, î o ratou hunga, ki o ratou wakaoranga ake pono, e mea ana ia : liaere ra koutou kia wakaakona nga iwi katoa na, ko ahau ano kei a koutou, i nga ra katoa, tae noa ki te mutuo ga o te ao.

Otira ko wai aianei nga wakaoranga ake pono o nga Apotoro? Na, ko te mea tenei e kitea nuitia hoki e te nuinga o nga keritiano, i nga wahi katoa o te wenua, i nga tau katoa no nga Apotoro tae noa ki tenei ra ; na, te wakaoranga ake pono o Petera ko te tino Epikopo i Roma, a nga wakaoranga ake pono o nga Apotoro atu ko nga Epikopo ano e wakakotahitia aianei ki te tino Epikopo,

e huaina ko te Papa ; na, ko te tikanga ia, ko te mata a tapu nui o te llalli.

Ko ia nga wakaoranga ake pono o nga Apotoro. O tira kei te liea hahi e noli o ana nga Epikopo e wakakotaliitia nei ki a te Papa, te tino Epikopo ? na, kei te Hahi Matua Katorika Romana e noho ratou ; ko ratou hoki ana minita nui hei minita o Hehu Kerito ; ko nga rangatira tapu ratou o tana hahi, ko nga ka i wakarite i a ia ; ko nga tino kai tiaki nui. Koia ko te Hahi Matua Katorika Romana i huaina ai ko te Hahi Apotorika, mo te mea kei a ia nga Apotoro, inamata, a kei a ia aianei nga Epikopo hei wakaoranga ake o nga Apotoro, hei rangatira tapu. Ko nga Äriki ano tetahi ahua hoki o ana rangatira tapu. Ko ratou ano nga kai karakia, nga kai wakaako hei minita ki nga Epikopo, ki a Hehu Kerito hoki. Na, nga Ariki me nga akonga katoa e wakakotahitia nei ki o ratou Epikopo to ratou upoko, ío ratou matua tapu, na, ko te hunga keritiano pono ratou o te Hahi Katorika Romana, o te Hahi Matua. Ko ia te pono ki ta te Pukapuka tapu ano, ki ta te tukunga kore.ro tahi o te nuinga o nga keritiano i te ao nei.

Ko te a,iatanga o nga Epi" kopo.

Ko te abatan** ga o nga Ariki.

Ko te hunga e huaina ponotia ko te Hahi Katorika Romana.

Tena, kia matauria te noho roa o te Hahi Matua i te ao, tae noa ki tenei ra. No Hehu Kerito pu hoki ia. Na, no Hehu Kerito tae noa ki tenei ra, e kítea ana kotahi mano, e waru rau, e wa tekau ma rúa o nga tan. Ko ia te pono ki ta te tukunga korero tahi o nga tangaía katoa.

Ko te roa o nga tau mo te Hahi Katorika Romana.

WAKAPUAKANGA TUAW1TU *. ki ta te tukunga korero nei, ko Rutero ratou ko Karewino, ko Heneriko te tokowaru, kua wakawanautia i roto i te Hahi Matua, kua iriiria ratou, kua wakakeritiano hei tamariki mona, hei kai wakaako etahi, hei kingi tetahi i to ratou wenua. Ko ia te mea pono ka tahi. Tenei te mea pono ka rúa : aue ! ka wakarerea e ratou te ritenga o te Hahi to ratou matua, a ka watiia ratou e ia ano ; ta te mea kua mahue e ratou etahi ture o Hehu Kerito te Atua kai wakaora, etahi mea o te wakaponotanga, ara, kua wakaputaia kefcia e ratou te kupu o te Atua, a kihai ratou i pai ai kia waka» tongo a tu ki te Hahi Matua, a kia ripeneta ai, m „ * j - Í i t .

Ko nga kai hanga i nga hahi watiia i t Hahi Matua»

i.enei re mea pono Ka toru : ko ratou tosotoru nga tupuna, nga kai hanga i nga H ahi Hou e huaina nei ko nga Perotehana, ko nga Hahi Watiia ranei i te Hahi Katorika Romana, te matua o ratou, E pono rawa tenei ; na, ki ta te tukunga korero tahi, e toru pea rau o nga tau no Rutero, to ratou tino tupuna, tae noa ki tenei ra. Otira no te timatanga o te Hahi Katorika Romana tae noa ki tenei ra hoki, na, kotahi mano, e waru rau, e wa tekau ma rúa o nga tau. Koia ko te Hahi Katorika Romana te Hahi rahi me te Hahi Tawito, a ko te Hahi Perotehana te Hahi Poto me te Hahi Hou. Na, he pono hoki, kua wakawanautia ratou i te Hahi Katorika Romana, kua tapu hoki ratou i a ia hei manga ki a ia, te rakau matua» Koia ra ko ratou nga tamariki o te Hahi Katorika Romana ; he tamariki ratou e kore e wakarongo; a ko te Hahi Katorika Romana to ratou matua ano : Heoi, ko

Ko te hahi Perotehana te hahi poto, te hahi hou ; tena ko te Hahi Katorika Romana te Hahi rahi, te Hahi tawito.

Ko te lialii Perotehana te manga wati, ko te llalli Katorika Románate rakau Matua.

ratou te manga watiia, i o ratou mi ni ta katoa aliakoa iti, akakoa nui, a ko te Hahi Matua te rakau take.

Ka tini nga Watianga o nga liahi Perotehana. Na, he ritenga watianga kautanga ta ratou o tetahi i tetahi.

Ko te aroha o te Hahi Matua ki nga Perotehana hei tamariki kua marere.

Ka tini o ratou e kore e turi ki ana tangi, a e hoki ana ki a i a.

Otira ano ka oti te wawati o nga Pīahi Perotehana o Rutero ratou ko Karewino, ko Heneriko te tokowaru, i te Hahi Matua, na, i te huringa o nga tau, ka watiia hoki nga akonga o nga hahi nei tetahi i tetahi, me naianei hoki e tini te watianga i a ratou ; a ka peneitia ka wakaitia a ratou hahi takitahi, a wakatinia atu ai o ratou ingoa ; na tenei tetahi ingoa o tetahi hahi o ratou . . ko nga Epikopariana, ko te Hahi o lngarani ranei ; ko nga We - teriana to tera, mea hou rawa ; ko nga Itepetena to tera : ko nga Perepiteriana to tera atu. Heoi e tini e tini nga ingoa ke* ara, e tini hoki a ratou hahi i watiia tetahi i tetahi, na, kua rongo koutou, i Amerika kau, kotahi rau me e tini atu pea nga Hahi Perotehana, a ko ratou takitahi he mea Hou, he mea Poto, e kore e tokomaha te tangata ki tetahi hahi, ki tetahi hahi o ratou. Otira te Ilahi Katorika Romana ko te rakau tawito e tupu ake ake i te wenua katoa, e noho ana i tona kotahitanga, i tona tikanga ; ko te Hahi Matua ia e tangi ana ki a ratou, ko ana tamariki marere, i wakahekia ai e Hatana ; e tatari ana hoki taua Hahi ki to ratou hokinga mai ki tana akoranga, ki tana ritenga kia wakaorangia ai ratou. Na, ka nui ana inoinga ki te Atua kia hoki mai ratou ki a ia, a ka tini hoki o ratou e hoki mai i nga wahi katoa. Heoi ano i tenei pukapuka ko koutou e kite ai i te ahatanga, i te peheatanga o te watianga o ratou i te Hahi Matua.

Kei te Hahi Matua Katorika Romana nga toliu o te Hahi pono.

Kei te Hahi Katorika Romana nga ke» ratia i lio atu ra c Hehu Kerito ki a ia hei Hahi pono.

Ka lie rawa nga korero kino ki te Hahi Katorika Romana. Na aua korero kino ka wakatakariri ai te Atua.

Heoi ano, ka kite koutou, ko te hahi Matua te Hahi Tawitor te Hahi Take, te ]íahi Pono Katorika, ara, te Hahi o nga tau katoa, o nga tauiwi o te wenua katoa ; na, ko te Hahi Matua te Hahi Pono Apotorika, ara, te hahi no nga Apotoro ; koia kei a ia nga tohu o te iiahi Pono i te ao nei. Heoi ka oti kikonei te ki tenga o te Hahi Matua hei Hahi Pono Kotahi o Hehu Kerito ; na reirá kei a ia nga keratia i korerotia ra i te warangi 6. Na e pono kau tana ako, pai kau tana mahi ; kahore tetahi henga, kahore tetahi kinonga ki tana ako, na, e kore e ahei ia te ako he, te ako kino, hore rawa e pirau ia, e kore rawa ia e mate. Koia e tino tika kia wakarongo ai nga tangata katoa ki a ia, kia rite ai to ratou wakaponotanga, kia puritia tonutia ai ia, na, kia wakaorangia ponotia ai ratou. Koia waiho e te tangata nga korero hangar ek a ki te Hahi Matua ; na, waiho nga korero nei : ko te Hahi o Roma he Hahi Wakapakoko, he Hahi Kohuru , he Hahi tango wenua , na, anei korero ko nga korero tino he, ko nga korero e kino ki a Hehu Kerito ano, ko nga korero o te manawapa, ko nga korero e wakatakariri ai te Atua ki te hunga e korero penei, a ki nga iwi e wakapono ana ki nga korero penei.

E liara te pukapuka tapu kau i te ritenga tika kia kitea . ai te Hahi pono. 1 i

Koia aua tetahi hunga e mea ai, ko te pukapuka tapu kau te ritenga tika kia kitea ai te Hahi Pono o Hehu Kerito. Na, e kore e tika tonu te korero nei, engari e wakahe ana ia ki te nuinga o nga tangata o te ao. Nohea hoki e kaha nga tangata katoa te titiro i nga pukapuka, me te. m a tau hoki i te pukapuka tapu kia kite ai ratou e rite ranei, e kore e rite ranei te ako a tera

liahi, o tera hahi ki te tikanga o te pukapuka tapu ? Koia ki te rapu peneí i te tikanga o te ako o te hahi ma te titiro i te puka-« pnka tapu kan, ko te ritenga tena e kore e wakaputaina mai ai te pono. Ta te mea hoki ko nga kai wakaako katoa o nga Hahi Watiia e mea ana tetahi ki tetahi : ko ahau te pono, ko koe te he, ara, ko te pukapuka tapu e wakaae ana ki taku akoranga, a e wakakahore ki tau. E kore e mutu ta ratou wawai i te kupu 0 te Atua. Heoi ano ka mahuetia e ratou te Hahi Matua, te 1 ake o te wakakotahitanga rno te ako, te Pou o te pono ; na, ka taka ratou ki te ara o te watianga, o te wakaporaruraru tanga, o te pouritanga ; ka pera hoki te hunga i hiahia inamata te lianga í te ture Pepara, kua tukua hoki ki a ratou nga reo tini ke ; kihai tetahi i matau ai ki tetahi. Engari te ritenga kua tohutohungia nei e au i te tuhituhinga nei ki a koutou, na, kia wakaaroa tahitia me te tukunga korero o te nuinga o nga keritiano, me etahi wahi marama o te pukapuka tapu : ko ia te ritenga tino pai ki te rapu i te Hahi pono, ki te ki:e i a ia, i te tikanga o te ako, i te kupu o te Atua.

Ko te waporarurarutanga kautanga ta nga hahi watiia.

Koia ra kia kitea te nuinga o nga keritiano e wakakotahitia ana i te wakaponotanga ; i reirá te Hahi Tapu Katorika ; i reirá ko nga wakaoranga ake pono o nga Apotoro ; i reirá te ako pono ; i reirá e noho ana a Hehu Kerito ; i reirá te Pou me te unga o te pono, ko te Hahi o te Atua ora, ko te Hahi Matua ia. Na, e rangi te pukapuka tapu e wakamaoritia ana e te Hahi o te nuinga o nga keritiano, i te pukapuka tapu e wakamaoritia e te hunga watiia, e ruarua ano, e hou, a e kore e tonoa ratou e te Atua kia wakaako ai. Otira kei te nuinga o nga keritiano o te Hahi Matua te Apotorotanga o Hehu Kerito ; i reirá te tononga 0 te Atua kia wakaakona tikatia ai nga iwi katoa ; i reirá, ae, 1 te Hahi Matua Katorika Romana, te aroha tapu, te aroha kaha ki nga tangata o te ao.

Kei te nuinga o nga keritiano te Iīahi Tapu Katorika me nga ritenga katoa mo te pono.

E te wanau arohatia e ahau i Nutirani, tenei taku ki a houtou, e liara tenei i te korero wakakake, engari ko te korero mo te pono, na, ko ahau i taku mahi tapu, i oku Ariki, ko ahau te tino minita o Hehu Kerito me te waha o te Hahi Matua mo te korero ki a koutou i te pono, i te tika, na, i te kupu o te Atua, ki te ritenga o nga tau katoa, o te wenua katoa. E hara i a matou to matou ako, to matou ritenga, e kore hoki matou e wakaako i a matou wakaaro tangata ; na, to matou ako ko te ako o te Hahi Matua, o te ííahi Pono, ara, o Hehu Kerito ano. Kihai hoki matou i tango hara ai i te pukapuka tapu, i te kahanga mo te wakaako ; na, te pukapuka tapu me te kahanga mo te wakaako, ko nga mea i tukua mai nei ki ahau i te kahanga o te Hahi Matua, ara, i tona tino rangatira tapu ko te Papa ; a naku i ho atu tenei ki oku Ariki katoa hei hoa mahi moku, kia wakaako tahi matou ki a koutou^

Ko te tikanga o te mahi tapu Katorika Romana i Nutirani.

Kaua tenei korero na koutou ki a matou : na te aha kihai koutou i haere mai ki Nutirani i mua, i namata? me he mea ka tae mai koutou i mua, na, ka tahuri atu matou katoa ki a koutou.

Ahakoa kihai te mahi tapu o te Kahi Matua imahia aiiNu-

tiran i, i mua i te taenga mai o nga hahi watiia na, e tino tika kia tahuri mai nga iwi katoa, ki te Hahi Matna Katorika Romana.

Tenei ano taku ki a koutou : i namata, na, i nga ra o nga Apotoro, kihai ratou hoki i tac mai ai, i te ra kotalii, i te tau kotahi ranei ki nga iwi katoa ; ta te mea ka nui ra ta ratou mahi ki tera iwi, ki tera iwi ; ano ka oti ta ratou mahi ki tetahi iwi, ka riro ratou ki te wakaako ki tetahi iwi ke atu, i a ratou ano e mea ana i nga Ariki hei mahi tapu ki nga iwi i wakaakona ra e ratou ano, Waihoki ka penei aianei te mahi tapu o nga kai wakaako o te Hahi Katorika Romana, te Hahi o nga Apotoro, Na, ka mahi ahau i mua kei tera iwi, kei tera iwi, a ka oti taku mahi i reirá, ka tonoa ahau e te Papa i Roma kia haere mai ai ahau me oku Ariki ki Nutirani, ara, ki a koutou. Na, ko nga Apotoro hoki i namata i tae mai kia penei me ñiatou ki etahi iwi kua wakahekia e nga kai wakaako o etahi Hahi Watiia i aua ra. A ka pera te ako nui o nga Apotoro ki nga tangata o reirá : kia wakapono ra koutou ki te Hahi Tapu Katorika, ara, ki te nuinga o nga keritiano ; kia rite ta koutou wakapono ki ta ratou, ara, ki ta te Hahi nei ; mo matou anake me a matou wakaoranga ake tenei kupu nui o Hehu Kerito : haere ra koutou kia wakaakona nga tauiwi. Koia ka oti a Hehu Kerito te ho atu i nga iwi katoa hei wahi o te mahi tapu ki nga kai wakaako o te Apotorotanga o te Hahi Katorika Romana ; na ratou ka wakaritea putia te ako o te kupu o te Atua, e wakakite ana ratou i nga mea pono, i nga mea e teka ranei, kia puritia ai nga mea pono, a kia mahuetia ai nga mea teka. Ko ia hoki ta matou ritenga me ta matou mahi aianei, i Nutirani, e mea ana matou ki a koutou, e o matou teina, kia rite ta koutou wTakapono ki ta te Hahi Katorika, ara, ki ta te nuinga o nga keritiano, na, ki te kahore e wakarongo koutou ki taua Hahi, e noho ana koutou hei hunga Atua pono kore ki te aroaro o Hehu Kerito ; kia puritia e koutou nga mea pono é wakakitea nei e matou ki a koutou ki te ingoa o te nuinga o nga keritiano, ki te ingoa o te Atua ano ; a kia mahuetia nga mea teka, nga mea kino katoa. Heoi. ka witi atu ki a koutou te mar ama o to te Atua kupu pono, ara, te ako o te Hahi Matua, na, tangohia tenei e koutou me wakawetai koutou ki a Hehu Kerito e wakapai ana ki a koutou.

Ko etahi mea e pono, ko etahi mea e teka ki nga hahi watiia. O tira no ratón ano nga mea teka ; a no te Hahi Katorika Romana nga mea pono. Koia rangona taua Hahi kia puritia ai te pono, kia wakarerea ai te teka.

Aua koutou e wakahekia e nga Hahi Watiia. Ka kaiponu ratou i te pukapuka tapu o te Hahi Matua ; ka wakaputaina ketia e ratou te tikanga o tera, na, ka mahuetia e ratou etahi mea o te kupu o te Atua, ka puritia etahi, a ka tangohia etahi mea hou na ratou ano, Koia ko etahi mea e teka, ko etahi mea e pono, ko etahi mea e tawito, ko tetahi mea e hou ki to ratou akoranki to ratou ritenga. Na, nga mea pono me nga mea tawito o nga Hahi Watiia, ko nga mea ano no te Hahi Matua, ara, no tona pukapuka tapu kua kaiponutia e ratou ; otira nga mea hou me nga mea teka i a ratou, ko nga mea na ratou ano, Koia kia tupato pu te hunga katoa ; kia ui mai ratou ki te Hahi Matua, na, ki tana kai tiakitanga, ko te hea te mea pono, ko te hea te mea teka i te tini o nga ako ke ? na, ka meinga atu e te

liahi neì ma tana kai tiaki tanga, a ka kitea iho te tikanga, na, ka puritia nga mea pono, ka makaia nga mea teka ; a ka pena ka tukua mai ai te rangatiratanga o te rangi ki te hunga katoa, ka kotalii ai te lialii rno tatou, ka kotahi ai te Atua, ka kotahi ai te wakaüonotan s:a^

Ana hoki koutou e wakaporarurarutia i te korero wakahe, í te animan ga o te liunga e tohe ana ki te wakakahore i le akoranga o te Halii Matua Katorika Romana ; te arumanga o te tangata ki a ia ko te mea liou ki a koutou, otira kaliore he mea hou tenei ki a ia, ara, ki a matou, ko tana kai fciakitanga tapu. Na, i te timatanga o te ao kua puta te kino. Ko Ilatana ratou me ana anahera kino kua tohe ki te wakakino ki te Atua ano i te rangi, a ka turakina ai ratou ki te iweri.

Kei wak aparar urar alia te tan gata i te arumanga, i te riri o te bunga e kino ki te Hahi Katorika Romana»

No muri ka manawapa a Hatana ki a Atama, a ka wakahe ia ki tana tupuna tuatahi o nga tangata o te ao. Muri iho ka manawapa a Kaina ki a Apera, a ka patu i a ia. Muri iho ko nga tuakana o Hohepa, te tama a Hakopa, kua manawapa ki to ratou teina, na, ka wakakino ratou ki a ia. Ki muri ka manawapa nga Hurai ki a Hehu Kerito, ka wakahe ratou ki taño ako, a ka patu ratou i a ia ki te ripeka.

Muri iho ka nui te riri o te hunga tini tini ki nga Ápotoro ; ka nui te korero he me te korero kino hei wakahe, hei wakakino lioki ki a ratou ; a no nga ra o nga Ápotoro tae noa ki tenei ra, ka nui te hunga kuware me te hunga kino, ka tini nga Hahi Watiia i tohe ki te wakahe, ki te wakakino ki te Hahi Matua Katorika Romana. Koia e wakaritea ana ta hato Pauro kupu nei : ico te hunga ìcatoa e hiahia te noho i te ngakau ìcarahia ki a Hehu Kerito , e wakatoia ai. (2 Timoti. o. 12.) A tenei hoki ta hato Pauro ki nga Keritiano : ko nga Hahi Watiia e tukua mai ki a koutou , (1 Koriniti 11. 19.) hei korero wakahe ki a koutou. Otira ko te hunga katoa o mua kua korero wrakahe, kua wakakino ki te Hahi Matua Katorika Romana, na, ka hinga ai ratou, ka pahure ai hoki i te mata o te wenua. A ka pena koia a mua te hunga e tohe ana aianei kia wakahekia te Hahi Matua, kia wakakahoretia ai. Na, e kore rawTa te pa o H ataña ratou ko ana hoa mahi i te wenua, e kaha ki taua Hahi i hanga ki runga ki a Petera, te rangatira o nga Apotoro, te Papa tuatahi. Ko te kamaka hoki i a e kore e hinga.

Ko te mea i Kitea e nga Apotoro, nga wakatoinga ki te Hahi Matua.

E hinga ana nga Hahi Watiia i te Hahi Matua.

Otira ko nga wakatoinga katoa e meatia ana e te tangata ki a ia, na, ko nga mea enei e wakatahuritia ana ki te pai, ki te kororia o taua Hahi. Tenei ano tetahi o nga mea tini tini e wakakite ana i te tikanga o taku korero : na, i te tau kua mate, kua arumia tetahi o oku ariki i tetahi motu o te rnoana nei, a ka patuaia e tetahi hunga i tonoa ai e te rangatira o reirá ; ahakoa ko te nuinga o nga tangata o taua motu kua aroha ki toku ariki ; na, ko te rangatira anake me te hunga ruarua i kuware, e.tino wakapono ana ratou ki to ratou Atua Maori teka ; kihai hoki te rangatira ra i pai ai ki te Atua pono, ki a Hehu Kerito, ki tona Hahi Matua Katorika Romana. Na, ka patua rawatia toku ariki, a mate rawa ia mo te wakaponotanga. Aue! kua waka-

Ko nga wakatoinga ki te Hahi Matua, e wakatahuritia ana ki tana kororia.

Ka nui te tupunga o tewa~ kaponotangaki muri ki te patunga o tetahi Ariki i tetahi motu o tenei malii aporori-

mutua mona tenei ora poto, otira ka riro tana wairua ki teharinga tonutanga ; ka nui te koroiia i riro ki a ia i raro nei i te hahi, i runga i te rangi, i te aroaro o te Atua, i te wakaminenga o te hunga e tino wakaharitia i reirá ! Otira ka pa te riri o te Atua ki te rangatira kohuru, na, ka riro tetahi mate ki tona tinana, a mate rawa iho ia, ka tanumia, kua ngaro tona ingoa. Tena ka mate noa wawe hoki tana minita nui ; a ko etahi mate atu kua pa ki tana wanau e haere ana hoki ki te mate. Beoi ano, ko te hunga katoa a tana rangatiratanga kua tahuri aianei ki te Hahi Matua Katorika Romana ; ka tini te tangata o tana motu i iriiria ai e ahau, kua wakaharitia ratou, kua pai te wenua. Koia kua wakakororiatia te Hahi Matua i reirá, na, e noho ana tokorua o oku ariui i taua motu,

Xa tini nga auetanga mo te liunga e makahe ana ki te Hahi Matua.

Otira, e pono, ki ta te Atua kupu, ka tmi te auetanga e tukua mai ki nga wenua, ki te honga katoa e wakahe ana ki te Hahi Matua, ki te mea, e noho pakeke ai ratou i to ratou ara pouri. Na, e tu i runga i a ratou to te Atua riri, e tukua atu ai ratou kî te wakawainga, ki te ngoikore o te ngakau, ki te kino o tenei ao. Na reirá hoki te tini o nga mate ki te tinana, ki nga mea o te kainga, ki nga mea e tupu i te wenua. Na reirá te pouri o te wairua me te tutu me te wawai ; heoi na reirá te he, te korero teka me te tini o nga karakia ke.

Ka nui te aroha o te Atua, ki te Hahi Matua.

Kahore e penei te Atua ki nga keritiano tika no te Hahi Matua Katorika Romana. Ko tana wanau arohatia hoki te hunga o taua Hahi. Koia e tu ai ki runga ki a ia te wakamariretanga me te atawai tanga o te Atua. E hara i te ri tenga watianga tana. Na, ki a ia kotahi Atua, kotahi wahaponotanga, na, he mahi tapu tahi, he ngakau tahi.

Ko te aroha o te Hahi Matua ki nga tangata Maori. Ko tana haha hoki ki te mahi tapu mo ratou.

E te wanau, ae ! he aroha kaha ta te Hahi Matua Katorika Romana ki a koutou ! ko wai hoki o te tini o nga pakeha i aroha ki a koutou kia penei me matou ? na wai i mahue ai ona matua, ona teina, ona tuahine, tona iwi, tona kainga, ara, nga mea katoa o te ao kia mahi ai utu kore mo koutou ? koia tenei i a matou. Kahore hoki he wahine, kahore he wanau ki a matou kia wakakatoatia putia ai ta matou aroha ki a koutou, ki te Atua ano, a kia kaha pu ai ta matou ngakau ki te tupato ki a koutou, na, ki to koutou pai. E kore hoki matou e pirangi ki to koutou wenua, ki o koutou kainga, ki o koutou taonga, ki te mana o nga rangatira o te ao ; na, kihai matou i tae mai kikonei mo nga mea noa o te ao nei, engari mo nga mea tapu o te rangi, o te ora tonu. Ae, kihai matou i tae mai mo ta matou pai, engari mo koutou, e te wanau arohatia, na, mo ta koutou pai. Tenei ano ta matou pirangi nui, na, kia wakaorangia koutou ki te Atua, kia wakaharitia ai. E kore hoki matou i mataku ai ki te haere ki te moana mo koutou, ki te haere ra te ngahere, i nga awa me nga ara o Nutirani, kia kite matou i a koutou, kia wakaakona ai koutou. E nui te moni i riro ki te mahi penei ; na, te moni nei ko te tohu o te aroha o te Hahi Matua ki a koutou. Kihai hoki matou i mataku ki nga korero teka tini ke, ki nga komiti kia wakapuakina ai te pono o Hehu Kerito ki

a koutou. Koia ra, e te wanau, e kore matou e mataku ki te matenga rawa mo te wakaponotanga, Na, ko Hehu Kerito ta matou arolia, to matou taonga i te rangi wakamutunga kore, Kia kaha hoki koutou te uoho i te tikanga o te Hahi Matua Katorika Romana» Ae, kia nolio te tangata i te tikanga, kia mate ia ki runga ki te tikanga, ka tika, ka wakaharitia ai ia i te ora tonu o te rangi.

Kia rapu hoki te hunga katoa i te tikanga o te Hahi o te Atua ora, i te Hahi te Pou me te Unga o te pono, na, ko te llalli Matua ia, ko te Hahi Take e ho mai i nga ritenga tapu, kia ora tonu ai te tangata ; e rangi taua Hahi, e rangi tana aleo, i íe pukapuka tapu kau e kore e wakamatauria tikatia. Ae, kia rapu te hunga katoa i te pono o te Hahi ! Tenei ano te ritenga tino tika ki te rapunga nei, e hoa raa, e te wanau o te Atua ; na, kia mahuetia te liara ; ta te mea e kore te Atua e ho mai i te matauranga i tana rangatiratanga ki te hunga mahi kino ; tena, kia wakarite hoki koutou i nga ture o te Atua e matauria nei e koutou, me inoi atu koutou ki a Hehu Kerito, kia ho mai tona ma» rama ki a koutou. He mea pai hoki te inoi ki a hata Maria, ko te matua wahineia o Hehu Kerito ; na, e nui tana aroha ki a Maria, a e nui te aroha o María ki a tatou, hei wanau o tona tamaiti, ara, ko tana wanau tapu hoki tatou. Ae, inoi ra ki a Maria kia inoi ia, ratou ko nga hato katoa me tatou hoki motatou ano ki a Hehu Kerito, te tino kai inoi ki te Atua mo te wakaoranga o nga tangata o te ao. Ko ia tetalii ritenga mo te rapu i te Hahi Matua, i te tikanga o te kupu o te Atua, ara, o te pukapuka tapu, tirohia te pukapuka e riro atu nei e au ki a koutou, me wakaaro koutou. Ko te pukapuka na e wakamatau ki a koutou i te pukapuka tapu ano, i te tikanga o te ako pono. E rangi te wakamohiotanga o te kupu o te Atua i te pukapuka tapu e kore e ngawari ki te matau o te tangata i ona wahi tini tini. Ki te mea e noho koutou i te Hahi Matua, ka marire, ka hari to koutou ngakau. Ko ia tetahi tohu o te wakaaetanga o te Atua ki ta koutou tahurítanga mai, ki ta koutou noho kei te Hahi Matua Katorika Romana, ko te Hahi ia o te Atua ora, ko te Pou me te Unga o te pono. Kei taua Hahi te rúa o nga taonga wairua katoa mo te ora tapu, mo te rangi. Koia ko te Hahi Katorika Romana te tino taonga e kawea ana ki nga iwi o te ao, ki Nutirani hoki, kia haere atu ai koutou me ratou ki te ora tonu.

Kia kaha hoki nga tangata Maori ki te rapu, i te Hahi pono.

Tenei te wakamutunga o taku korero : kia wakaharitia te hunga e noho i te aroha o te Atua, kia ripeneta te hunga hara, a kia wakapaingia koutou katoa e Hehu Kerito, Ki te ingoa o te Matua me te Tamaiti me te Wairua tapu. Amene. + NA H. Pe W. POMÅPARIE EPIKOPO KATORIKA ROMANA»

HE AKO ME ETAHI KATEKIHAMA NΑ ΤΕ ΕΡΙKРО НОANE PAPITA WERAKIKO POMAPARIE, KIA NGAWARI AI KI NGA TANGATA MAORI TE MATAURANGA I TE KUPU PONO O TE ATUA.

HE MEA TUHITUHI, I PEWAIRANGI, I TEHEPERI, 1812.

PEREWAHIO.

E wakapono ana ahau ki te Bahi Tapu Katorika. (ko lo nga Åpotoro tuhituhinga . ) Ko te hahi o te Atua ora te pou me te unga o te pono, (1. Timoti 3. 15.) Ko ia ekore e wakarongo ki te hahi, waiho ia hei bunga Atua pono kore. Matiu 18. 17.) Ko ia, e te wanau arohatia nuitia, ko ia nga kupu kua rangona e koutou i te wahi tuatahi o taku pukapuka ako i perehitia i mua, a ka riro ki a koutou. Na, ki aua kupu ka kite koutou, e tino tika kia rite nga wakaaro o te tangata ki to te Bahi, i nga mea o te wakaponotanga. Ekore hoki te Hahi Tapu Katorika e ahei te wakateka ki nga tangata o te ao, a ekore tetahi bunga e ahei te wakahe ki a ia ; ta te mea e ki ana, e wakamohio ana hoki ia i te tikanga. Na, ko te kai wakapuaki ia i te ako pono ; ko te kai korero o te Atua ano, ara, ko te pukapuka ora te II ahí. Tenei ano e ahei ana te tangata wakahe te wakahe ki te tikanga o te pukapuka tapu ; ta te mea ekore te pukapuka e ki atu ; ko te mea pepa ia, ko nga rarangi mangumangu, ekore e korero atu ki te hunga e kuware i a ia. Otira e ahei ana te îíahi te ki atu ki te hunga e tohe ana kia wakaputaina ketia tana ako, ko te ako o te Atua ano, ara, ko te pou me te unga o te pono. Koia kia rangona nuitia ai te ako o te Hahi, e wakaako ana, ma te waha o ana kai korero, ki nga tauiwi o te ao, na, e wakaako ana ia ma te Papa, ma nga Epikopo e wakakotahitia nei ki taua tino Epikopo, a ma nga Ariki e tonoa nei e nga Epikopo. Tenei ano te wahi tuarua o te pukapuka nui, e mahia nei mo koutou i toku kainga, i Tokerau. Na, ano ka oti taua pukapuka nui katoa, ka takaia ia ki te kopaki tino pakeke. Tena ano nga kopaki, kei toku ware e takoto ana. Otira no ka roa te mahi kia kopakitia pakeketia te pukapuka, koia ka riro hohoro ai tenei wahi tuarua i te kopaki pai, aliakou e koro e tino pakeke, kei

nolio roa koiitou i le ak© pukapuka kore. Na, nía taua walii tuarua o te pukapuka nui, ka matau ai koutou ki te ahatanga o te kupu o te Alúa, ka matau ai hoki koutou tenei pono take : erangi te ako o te Hahi, erangi te wakarnohiotanga o te kupu o te Atua, i te pukapuka tapu ano. Kia tohe koutou kia riro pu ki o koutou ngakau nga kupu o tenei pukapuka ; kei pera koutou me te tangata e titiro ana ki te ka i e takolo ana ki tona aroaro ; e kore hoki te tangata e ora ki te tirohanga kautanga ; engari ma te kai ka ora ai te tangata. Kia kaha koutou ki te katekihama me nga iwi tini tini e kite nei ahau, e kaha ana. Âhakoa hoki e poto ano te ako o te katekihama, na, e mau ana iä i nga kupu nui o te wakaponotanga. Tenei hoki tetahi o aku kupu : na, ka titiro koutou ki te pukapuka, kia tohungia nga kupu e ngaro ; a no ka haere koutou ki te kainga o te Ariki, a ki te haere ranei te Ariki ki o koutou kainga, na, kia tino ui atu koutou ki a ia i te tikanga o aua kupu, o ana ritenga e ngaro ana ki a koutou. Heoi ano aku kupu, e te wanau arohatia, kia wakapaingia koutou e te Átua, e Hehu Keriío hoki to tatou kai wakaora. E nui ana aku inoinga ki te Atua mo koutou ; na te mea e nui ana taku aroha atu ki a koutou. E nui ana hoki taku inoinga ki a Maria, kia inoi ia ki te Atua mo tatou katoa. A kia kaha hoki koutou ki te inoi, ki te rapu i te tikanga, ki te noho i te Hahi Pono, i te Hahi Tapu Katorika Romana, kia wakaorangia ai,, kia wakapaingia ai koutou, e te hunga o Nutirani ! Heoi, kia noho, kia wakanuia mai te keratia o Hehu Kerito ki a koutou !

KO TE KUPU O TE ATUA.

UPOKO 1. KO TE AHATANGA ME TE PAINGA ME TE TAKOTORANGA O TE KUPU O TE ATUA.

2. Uînga atu. He aha te kupu o te Atua? Meinga mai. Ko ana wakaaro i wakaputaina e ia ki te ao, ma te waha ranei o ana kai wakaako, ma te tuhituhinga ranei o ana kai tuhituhi tapu.

Ko te ahatan« ga o te kupu o te Atua.

WAKAMOIUO TANGA. Ko ia te tino kupu o te Atua ko ana wakaaro ; ta le mea kahore he tinana, kahore he waha, kahore he reo ki te Atua ; na, he wairua anake ia. Na reirá he pono, ko te reo o ana kai wakaako, ko te tuhituhinga a ana kai tuhituhi tapu, e hara i te mea pu o tana kupu, engari to ratou reo, to ratou tuhituhinga, ko nga tohu pu ano, ko nga wakapakoko o te tino kupu o te Atua, ara, o ana wakaaro. Tenei ano tetahi kupu wakarite : te tuhituhinga o te pukapuka tapu ano, ko te hiako o te kupu o te

Atua ; a nga wakaaro o te Atua ko te tino kupu, ko te hua heí kai wakawairua mo te ngakau o te tangata.

Ko te painga o te kupu o te Alna.

1. U j He alia te pai o te kupu pono o te Atua ?

He nui te pai o taua kupu mo te ora tapu.

M. Te kupu pono o te Atua ko tetahi tino keratia liei kai wakawairua mo te wairua o te tangata ; na, ko te kupu o te Atua te marama e wakarere ana i te pouritanga me te kuwaretanga o te tangata, a e wakatupu ana ki tona ngakau i nga hua o te pono, o te tika me te pai me te maharatanga.

WAKA M OHIO TA NGA .

Tenei ano etalii kupu wakarite kia matauria nuitia ai te pai o te kupu o iï eliu Kerito, te kai wakaora i te ao nei. Na, ko Heliu Kerito te ra wakawairua o nga wairua o nga tangata. Ko tana kupu te marama maliana e wakatupu ana ki te ngakau o te tangata tika i nga hua o te ora, ara, i te pono, i te pai. Tenei hoki ko to te tangata wairua e rite ki tetahi mara, e tupu ana ki te pai ma te keratia o te Atua ; a te keratia ko te ua wakawairua mo te mara o te ngakau. Na, ki te kahore te marama me te mahana o te ra, a ki te kaliore hoki te ua o te rangi, ka waiho nga mara o te ao ki te pouri, ki te makariri me te pakeke ; a e kore rawa e ahei ai te mara te wakatupu i nga mea kai ; na, ko te mara mate ia. Waihoki ki te kahore te kupu o Hehu Kerito, ara, ki te kahore te marama mahana o tana kupu, me te ua o te keratia, na, e noho te wairua o te tangata ki te pouri, ki te ngoikore me te pakeke o te ngakau.

Otira ki te mea e tukua mai ki te mara te marama me te mahana o te ra, me te ua o te rangi, ka liari te wenua, e ahei ana te wakatupu i nga hua tini tini mo te ora o te tangata. Waihoki ki te mea ka tangoliia e te tangata te kupu o Hehu Kerito, na, ka wakamaramatia ai te wairua, ka hari, ka kaha te ngakau te wakatupu i nga hua o te pono me te pai, o te mariretanga me te atawai, o te tikanga me te maharatanga, ara, i nga hua katoa o te ora tapu. Na reirá he tika ana wakaaro, ana korero, ana mahinga katoa. Koia he nui te pai o te kupu o te Atua mo te tangata. Na, ki nga iwi e tango ana i taua kupu he nui te marama, he nui te atawai, he nui te painga, na, ka wakapaingia ai ratou e te A tua ano

f He nui te pai o te kupu o te Atua mo tenei ora.

Heoi, he nui te pai na te kupu pono o te Atua mo te ora tapu o te tangata ; otira he nui hoki te pai o taua kupu mo tenei ora ano. Ta te mea, ano ka wakamaramatia te wairua o te tangata i taua kupu, ka riro ki a ia te maharatanga, na, ka wakakahangia ai hoki ia kia ahei ia te wakaaro tika, te matau tika i nga mea tini tini o te ao nei, i nga mahi pai mo te tinana, ara, mo te ora nei. No hea koki te matau kaha o nga iwi pakeha i tawahi ki te mahi i nga mea pai tini tini mo te tinana ? Na, na te kupu o te Atua i wakakaha ai to ratou wairua. Koia ra, lie nui te pai o te kupu o te Atua mo te tangata. Otira ki nga iwi e kore e tango i taua kupu, he nui te pouritanga, he nui te

kuwaretanga, lie nui nga kino, ara, he nui te tahae, me te puremu, me te korero teka, me te riri, me te tutu, me te wawai, me te taua, na, ko nga kino a Hatana e kaha ki reirá.

2. U. Kihea e takoto noa koia to te Atua kupu katoa ahakoa korerotia kautia, ahakoa tuhituhia ?

Ko te takotoranga o te kupu o te Atua.

M. Ki te Hahi Katonka Romana: ko te 11 ahí ía hei pou, hei unga o te pono ; ko te rúa o nga mea o te rangi. Ka oti hoki a Hehu Kerito te ho mai ki a ia i nga taonga tapu katoa mo te ora tapu o nga tangata, e mea ana ia ki tana apotorotanga ; hacre ra koutou, wakaakona nga tauiwi, ho atu ki a ratou i te ako, i nga mea katoa i ho atu nei e au ki a koutou mo ratou. Koia ki te Hahi Katorika Romana e takoto ana te kupu katoa o te Atua. 1. TJ. He aha te ingoa mo to te Atua kupu e korerotia kautia ki te waha o ana kai wakaako ? M. Na, ki ta te korero tawito o te Hahi o Hehu Kerito, ka iiuaina tena, ko te Teratihiona.

UPOKO 2. KO TE TERATIHIONA.

2. U. He aha te Teratihiona ?

M. Ko te kupu o te Atua, ara, ko ana wakaaro kihai i tuhituhia ki te pukapuka tapu, ná, ko ana wakaaro i wakaputaina e ia ma te waha o ana kai wakaako tapu, a tukua iho ki te ako reo o tana Hahi, a ki te maharatanga o te nuinga o nga keritiano.

Ko te ahatanga o te Teratihiona.

1. U. Me pehea ka puritia ai te Teratihiona, i te huringa o nga tau o te Hahi, a me pehea e kitea ai ia aianei ?

Ko te riten ga i puritia ai te Teratihiona.

iVJ. iva puritia tonutia te leratihiona ki te maharatanga o te nuinga o nga keritiano o te ao, ki te tukunga korero o ratou, ki te ako o nga kai tiaki o te Hahi ; ki te wekapuakanga o te nuinga nei o nga keritiano ; a ko te Teratihiona te mea i tuhituhia hoki ki te aroaro o nga tauiwi, i nga pukapuka tini tini. Koia e takoto noa ai te Teratihiona kia kitea ranci, kia rangona ranei e nga tangata. 2. U. He pono, kihai koia te kupu katoa o te Atua i takoto noa i roto i te pukapuka tapu ?

M. Koia he pono tenei ki ta te pukapuka tapu ano, e mea ana ia : e tini atu nga mea miharo i meincja e Hehu ki te aroaro o ano akonga , a hihai nei i tuhituhia i taua pukapuka , (hato Hoane 20, 30.)

Ko te ponotanga o te Teratihiona.

Tenei tetahi atu kupu ki ta hato Pauro (2 Teharonika. 2. 14.) Kia tu kouiouy e o motou teína , puritia e koutou neja tukunga korero , ara, nga Teratihiona, i wakaakona ai koutou , ki te kupu ranei , ki o matou tuhituhìnga ranei . Koia ki ta nga kupu nei ritenga, e tini tini nga kupu o te Atua kihai i tuhituhia mai ki te pukapuka tapu ; engari ko te mea ia i tukua mai ki te taringa o nga tangata, a puritia tonutia iho

ki to raíou maharatanga, a ka riro kia penei tena ki nga iwí katoa ma te tukunga korero, ara, ma te Teratihiona. 2. U. Kia kitea mai aianei tetahi o nga kupu o te Atoa kihai i tulìi tuhia ra ki te pukapuka tapu ?

Ko te tahi kupu o te Atua, kihai i tuhi tullía i te pukapuka tapu.

M. Na, ko ke ture o te Atua nana i wakarite kia mahuetia te ra tapu tawito, ara, ko te hapati, a kia tangohia ai te ra tuatahi o te wiki hei ra tapu ti ka mo nga tangata katoa o te ao. Ko ia te ture nui o te Atua i hiahiatia mai e Hehu Kerito ; a kihai tena i tuhituhia ki te pukapuka tapu, engari ko te mea tena e kitea nuitia ana ki te Teratihiona.

1. U. He tini tini pea nga wakaaroe te Atua kihai i tuhituhia ki te pukapuka tapu ?

JE tini hoki nga kupu o te Atua kihai i tuhituhia ra i te pukapuka tapu.

M. Ae, he tini tini ki ta hato Hoane me ta hato Pauro'kupu kua rangona inaianei. Otira haunga tera ; na, he tini tini hoki nga wahi o te pukapuka tapu e wakauaua nei ki te matau o te kai titiro i te tuhituhinga kau ; na, e kore e kitea e ia te ahatanga me te peheatanga o nga v/akaaro o te Atua, i tera wahi, i lera wahi o taua Pukapuka. Otira ma te tukunga korero, ara, ma te Teratihiona ka riro ki te nuinga o nga iwi Keritiano te matauO O ranga i te peheatanga me te ahatanga o te kupu katoa o te Atua. Koia he tini tini nga wakaaro o te Atua kei te pukapuka tapu, e kitea ana ki te Teratihiona ; ara, nga tikanga o ana wakaaro ko nsra mea no te Teratihiona hoki.

1. U. E pai te ako o te Teratihiona ki te aha?

Ko te painga ote Teratihiona

M. Na, Io. e pai te ako o te Teratihiona kia kitea ai e nga tangata nga kupu tini o te Atua e tika nei ki te wakaponotanga, ara, ki te ora tapu o nga tangata ; kia penei te tikanga o te kupu o te Atua kia wakatanua te ra tuatahi o te wiki hei ra tapu.

2°. E tino pai hoki te ako o te Teratihioa kia wakamatauria íikatia e nga tangata to te pukapuka tapu wahi tini tini e wakauaua nei ki te matau o te kai titiro. 3^. E pai te Teratihiona kia wakahokia nga korero wakahe, ara, nga ako hou e hara no te Atua. Koia e pai ana te Teratihiona kia kitea ai te pono, a kia mahuetia ai te henga. 4o. Heoi, e pai ana te Teratihiona kia puritia íikatia ai íe pukapuka tapu ano, a kei wakaputaina ketia tena e te hunga kuware ranei, e te hunga mauahara ki te ako o te Hahi Kotahi o Hehu Kerito. 1. U. Me pehea a wakamatau ai te Teratihiona i to te pukapuka tapu wahi tini tini e kore e takoto noa ki te matau o te tangata ?

Ma te Teratihiona ka matauria ai nga waka tini tini o te pukapuka tapu.

Ko te waha o te Teratihiona.

M. Na, me he mea ko tetahi kai titiro e kore e matau ki tetahi wahi o te pukapuka, na, e kore ia e kite ai i te tikanga o te wakaaro o te Atua ; ta te mea e kore e ki mai te pepa o te pukapuka ki te tangata e kore e matau. Otira ko te Teratihiona e ahei ana te ki mai ki a ia me te wakamatau ki a ia i te t ganka o nga kupu e kore e matauria nei e ia. Ta te mea e takoto noa nga kupu o te Teratihiona kei te wakaaro o te nuinga o nga keritiano o te ao, e korero ana ma o ratou komiti nui, i huaina ko nga Konihiria , a ma te waha hoki o o ratou kai tiaki e wakaako ana

ki to raiou ingoa, ara, ki te ingoa o Heliu Keriío hoki, i nga wahi katoa o te wenua, Kola te Teratihiona ko te kupu o te Átua e wakapuakina ana e te nuinga o nga Keritiano ; na, te Teratihiona ko te pukapuka tapu era, e ki ana ki nga tangata o te ao. Otira te pukapuka tapu kau ko te tohu o te kupu o te Atua, e wakapuakina nei e te pepa, e te tuhituhinga e kore e ki ki te bunga e kore e matan ki a ia, II coi, te Teratihiona ko tetahi mura hei mar ama take o te marama o te pukapuka tapu ano. Na, e tini tini nga wahi o te pukapuka tapu e noho ana hei marama ngaro, e kore nei e ka i te Teratihiona kore, ko te Teratihiona hoki te tino mura mana ka ka ai te marama o te pukapuka tapu.

Ko te Teratiliiona te tino mura e wakamura ai te marama ngaro o te pukapuka tapu ano.

Tenei ano tetahi kupu wakarite : na, e rite te pukapuka tapu ki tetahi raiti nui mo te ao nei. Otira e wa mea ano ino nga raiti. Na, ko te turanga raiti, ka tahi ; ko te iiinu, ka rúa ; ko te wiki ka toru ; a ko te mura, ka wa. W ai hoki e wa mea ano ki te pukapuka tapu ; na, ko te kopaki hei turanga, ka tahi ko te pepa hei hinu, ka rúa ; ko nga rarangi mangumangu hei wiki ka toru ; ko te tikanga o nga kupu tuíiituhi, ara, ko nga wakaaro o te Atua, hei mura, ka wa ; otira ma te ako o te llalli, na, ma te mura o te Teratihiona, ka ka ai taua mura, hei marama mo nga tangata kaíoa. Koia te Teratihiona ko te tino mura, ko te mura wakaka, ko te mura take, ko te mura inatua o te marama o te pukapuka tapu ano. Koia e rangi te Teratihiona i te pukapuka kan. Heoi, ko te Teratihiona e takoto ana ki te wakaaro, ki nga pukapuka hoki o te nuinga o nga Keritiano. Koia te nuinga o nga Keritiano ko te nohoanga me te turna o te kuuu o te Átua.

E rangi te Teratihiona i te pukapuka tapu kau.

2. U. Kei a wai te nuinga o nga Keritiano ? M. Kei te Hahi Katorika Romana, ara, ko te Hahi Katorika Romana te nuinga ano o nga Keritiano. 2. U. Na reirá he pono koia, ko te Hahi Katorika Romana te nohoanga me te unga, me te waha o te kupu katoa o te Atua ì IV! . Ina. Koia hoki tenei te ture o nga Ápotoro : kia rite to nga tangata wakaaro ki ana, i nga mea o te wakaponotanga ; e mea ana nga Apotoro : wakaponohía ra te Hahi Tapu Katorika, e wakaako tahi ana ma te Teratihiona me te pukapuka tapu.

1. U. Me pehea e wakahokia ki te Teratihiona nga ako he o nga Hahi Hou, a me pehea hoki e wakakite ai te Teratihiona i nga mea pono raneï, i nga mea teka ranei o nga ako tini ke i te kunu o te Atua ?

Ma te Teratihiona ka kitea ai nga mea.pono, nga mea teka ranei o nga hahi hoiu

M. Tenei te tikanga : ma te Teratihiona ka kitea nuítia te wakaponotanga no nga tau katoa, no te wenua kaíoa, ara, no te nuinga o nga Keritiano o te ao. Na, ko nga ako e rite ki taua wakaponotanga, e kore e he, engari e pono ratou. Otira ko nga ako e kore e rite ki taua wakaponotanga, e kore e peno, engari e he ratou. Na, ahakoa to ratou ahua e rite ana pea ki te tuhituhinga o te pukapuka tapu e kore nei e ki, «ara, ahakoa to ratou ahua e rite ana pea ki te hiako o to te Atua kupu, na, é kore ratou e rite ki te tikanga o te pukapuka tapu, ara, ki to le

Aiua wakaaro, te tino kupu, te htia ï roto i tana pukapuka* Na, e rangi te Teratihioña, ko te pukapuka e ki, ko te pukapuka ora ia, e wakatnohio ana i nga wakaaro o te Atua. 1. U. Otira ki te mea e tohe te kai korero he ki nga kupu íini t-ini, kia wakahokia ai te kupu mahara o te kai korero pono, me pehea ka ki atu te kai korero pono ?

Ma te Teratihioña ka wakatnutu ai nga totohetanga i te tikanga o te kupu o te Atua.

M. Na, tenei tana kupu nui e kore rawa e wakahokia tikatía ; e rangi mo nga tangata tka katoa te Teratihioña, ara, te kupu o te ñ tua ki ta te nuinga o nga Keritiano o te ao, i te ako hou o te i tinga o etahi atu. Ta te mea te nuinga o nga Keritiano kc te iíahi Tapu Katorika ; a wakaponohia ra te Hahi Tapu Katorika. lio ia te kupu toa o nga Apotoro : ko ía lioki te kupu e abe i ana te wakamuíu i nga wawai katoa i te kupu o te Atua. Hecï, he tino kuware te tangata e kore e wakarongo ki nga kupu marama nei. Koîa kei kí atu ai ki a ía te tangata mahara ; waîho ia ki tana wakaaro, me inoi atu ki te Atua mona kia tchungia ai ia.

1. U. Me pehea e tino tika te Teratihioña Ida purîtia tonutia ai te tikanga o te pukapuka tanu ?

Ma te Teratihioña ka puritia ai te tikanga o te pukapuka tapu.

w » A. Jt, M . Na, e puritia tonutia te tikanga o te pukapuka tapu ma te wakarite i tona tuhituhinga me tona tikanga nonaianei ki tona tuhituhinga me tona tikanga no mua, ara, ki tona tuhituhinga e tohungia nei e te Teratihioña o te nuinga o nga keritiano, mea ana ma o ratou minita nui : ka rite taua tuhituhinga nonaianei ki te tuhituhinga tawito. Koia ki te kahore te Teratihioña, e kore e ahei ai te tangata te wakapono tika ki te pukapuka tapu hei kupu o te Atua® Koia ra e tino tika te Teratihioña kia puritia tonutia te tikanga o te kupu o te Atua. Koia hoki te Teratihioña ko te kai korero ora o te Atua ki nga tangata o te ao, araf ko te Teratihioña te pou me te unga o te pono. Heoi e rangí te takoto noa o te kupu o te Atua ki te Teratihioña, ara, ki te ako o te Hahi Katorika Romana, i te takoto noa o taua kupu ki te pepa o te pukapuka tapu ano.

UPOKO 3. KO TE PUKAPUKA TAPU.

Èò te îôgoá o te Pukapuka Tápu.

I. U. He aha te ingoa o te Pukapuka Tapu ? M. Ko te Pipería ki te reo tawito, a kí tetahí reo ke, i Ñutirán i, ko te Paipera*

L U. E hia nga wahi o te Pipería ?

E rúa wahi nui o te Pipe» ría,

M. E rúa wahi nui o te Pipería : na, ko te wahi i tuhituhiä î mua í te taenga mal o Hehu Kerito ki te wenua, a ka huaína tena, ko te Pukapuka Tapu Tawito, ara, i N utirani, ko te kawenata tawito®

Otira ko te wahi i tuhituhiä ra kî muri i te taenga muí o Hehu Kerito ki te wenua, ka buaina ko te Ptikapuka Tapu Hou, ara* i Nutirarrf, ko te Kawenata Hou® ■

■1. U. E tini pea nga waîii o te Kawenata Tawito ?

M. Ae, e tioi ana wahi ; ka tini hoki nga kai tuhituhi tapu î tuhituhi i te kupu o te Atua ki roto ki a ia» Ko nga Forowete ratou me etahi tangata a tu i whiriwhiria ra e te Atua kia tuliituhi hoki ratou.

E tini ngA wahi o te lCaw^ eaata Tawito.

1. U. E tini hoki pea nga wahi o te Kawenata Hou ?

E tini nga wahi o te Kawenata Hou.

M. Ae ra, e tini kokiana wahi ; ko te pukapuka ia i tuhituhia e nga Apotoro me etahi atu akonga o Hehu Kerito.

2. U. He aha te pukapuka tapu katoa ?

M. Ko te tuhituhinga hei tohu o te kupu o te Atua, ara, o ana wakaaro.

Ko te ahatang a o te Pipería,

WAKÅ MOHIO TANGA .

Na, ki nga pukapuka katoa e tora mea ano e tika kia wakaaroa e te tangata : na, ko te tuhituhinga, ko te reo me nga wakaaro e tohungia nei e te reo tuhituhi ; ko te reo hoki te mea hei tohu o nga wakaaro, ara, ko te mea e wakaputa ana i nga wakaaro o te kai korero. Otira te tuhituhinga ko íetahi mea man^ gumangu hei wakapakoko, hei tohu o te kupu reo. Ta te mea te tuhituhinga ko nga kupu reo ano e takoto ana ki te pepa, a e kitea ana e te kanohi. Na, ko te kupu reo kau te mea e pa ki te taringa ; ano ka takoto te reo ki te tuhituhinga, ka kitea ia e te kanohi o te kai titiro. Koia ma te tuhituhinga e kitea ai te kupu reo, a ma te kupu reo e kitea ai te wakaaro o nga tangata. Na, ko te wakaaro te mea wakawairua hei hua mo te wairua, a te tuhituhinga ko te reo pepa hei tohu, ara, hei hiato o -te wakaaro, te hua.

He mea ano te kupu tuhituhi, he mea ano te tikanga o te kupu tuhi* tuhi.

Koia te tuhituhinga o te Pukapuka Tapu, ko te tohu, ko te hiako o to te Atua wakaaro, te hua tapu mo te ora tapu o nga tangata, ara, te kai wakawairua mo te wairua o te tangata kia ora ai ia i te pono, i te tika, i te paí. He kai ano hoki to te wairua, he kai ano to te tinana. Na, nga mea iriaori e tupu ana i te we~ nua, ko nga xriea hei kai mo te tinana. Otira e rúa mea ano ki nga hua o te wenua, na, ko te hiako me te mea kai o roto : ara, ko te hiako te tohu o te mea o roto | a te mea o roto ko tetahi kiko ano hei kai mo te tinana.

He mea anote tuhituhinga o te pukapuka tapu, he mea ano te tikanga o nga wakaaro a te Atua. Na. ka te tuhituhinga te kiako, a ko nga -wakaaro o te Atua te hua.

Tenei ano he kupu wakarite : wakaaroa kikonei te mereni, he kai reka ia~ Na, e rúa mea ki te mereni, ko tona hiako, me tona kiko i roto. Otira kahore te hiako hei kai, engari ko te kiko i roto. Waihoki e liara te kai wakawairua o te kupu o te Ama i te tuhituhinga mangumangu, i te pepa, í te ta!: ai papai ranei ; engari te wakaaro o te Atua ko te tino kupu o te Atua ia, ara, ko te kai tino pai mo te wairua o te tangata.

Ko nga wakaaro o te Atua te tino mea kai mo te wairua a te tangata.

Tenei hoki, e wakarite ana hoKi te pukapuka tapu ki tetahi pereti kai, ki te kete kai ranei. Na, e liara te pereii i te mea kai, engari ko te mea o roto. A ki te mea he mea hiriwa, lie mea koura te pereii, ko ia ko te mea papai ia, otira e liara i te kai tana pereti kan ; e kore hoki te tangata e ora i te kete o waho, engari i te kai o roto, waihoki e kore ta wairua e ora i te pepa^ i

E kore te wai-

rúa o te tari gata e ora i te pepa, e ngari ka ora iá i nga wakaaro o te Atua.

te tuíìitüiiiiìga o waho o te pukapuka, engari í te mea o roto, na3 i te tino kupu o te Atoa, ara, i 'ana wakaaro e kawea ana e te fcuhituhinsra.

Ko te Pipería ka wakaakona i te tini o nga reo ke e te Hahi Katorika Romana.

E rangi te ako o taua Hahi i te tuhituhinga o te pukapuka tapu.

Heoi, e tini tini nga ahua o nga kete kai, o nga pereti ranei liei kawe i te kai. W aihoki e tini nga ahua o te reo me te tuhituhinga o te pukapuka tapu lie i kawe ki nga tangata i nga wa&aaro o te Atua. Ka tuhituhia hoki te pukapuka tapu ki nga reo ke tini tini o te ao, otira he kai kotalii, na, ko nga wakaaro o te Atua mo te ora tapu o te tangata. Ka, i nga iwi ka toa Katorika Romana ko te pukapuka tapu ka tuhituhia ranei, ka korerotia ranei mo te ako, kia matauria ai nga wakaaro o te Atua, te mea tino pai. Na, ko te pukapuka e ho mai i te tuhituhinga hei pereti kai ; a ko te Hahi Katorika Romana e tuwa ana ma tana ako leratihiona i to te Atua wakaaro hei tino kai mo te wairua o te tangata. Koia ko Le kai tiakitanga o taua llalli te kai tuwa i nga mea katoa o te ora tapu. Heoi, e rangi te kai i te pereti ; koia e rangi te ako o te Hahi i te tuhituhinga o te pukakuka tapu ano.

Ko te kai titiro i te pipería e kore nei e mataukotetangata e kai ana i te hiako kau o te hua.

2. U. He alia te kai titiro i te Pukapuka Tapu, ki te mea c kore ia e kite i nga wakaaro o te Atua ? M. Ko te tangata ia e kai ana i te hiako kan o te hua, a waiho ana e ia te kiko ano o te hua.

Ko te tikanga o te tangata e rongo anaki te Teratihiona.

2. U. líe aha te tangata e kore e matan i te tuhituhinga o te pukapuka tapo, a e wakarongo tonu ana ki te ako Teratihiona o te Hahi Katorika Romana ?

M. Ko te tangata ia e kore e tango i te hiako o te hua, a e kai ana tona wairua i te tino hua o te kupu o te Atua, ara, i ana wakaaro.

2. U. He aha te tangata e wakaako ana ki nga iwi i te pukapuka tapu, ahakoa e kore ia e matan i nga wakaaro o te Atua i roto i taua pukapuka ?

Ko te henga o te kai wakaako e kore e matau ki nga wakaaro o te Atua.

M. E tino he tana ritenga; ko te tangata ia e tuwa ana ki nga iwi i te kiako kan o (e kupu o te Atua, a e kore ia e ho mai i te tino hua o te kupu ki nga akonga ; engari e ho mai ia i te kai e wakaoirauiia e ia ano.

1. U. He aha te kai tuhituhi e wakaputaia ketia ai te tuhituhinga o te pukapuka tapu ?

Ko te henga o te kai tuhituhi e wakahe ana ki te tuhituhinga o te pukapuka tapu.

M. E penei ia me te tangata e wakakino ana i te hiako o te hua kia kainga pirautia ai e nga tangata. Mo reirá ka nui te rin o Hehu Kerito ki a ia ; ta te mea ka wakakinoa te tuhituhinga o tana kupu. Koia e kino taua bunga i te rangatiratanga o tana Hahi.

Ko te henga 0 te kai wakaako e wakahe ana ki nga wakaaro o te Atua 1 roto i te pukapuka tapu.

1. U. He aha te kai wakaako, e wakaputa ke ana i to te Atua wakaaro e fcakoío nei i roto i te pukapuka tapu, ahokoa e kore ia e wakakino i te tuhituhinga o taua pukapuka ?

M. E tino liara tana inahi ; na, e hara tana ako i to te Atua; engari ko te ako wakahe tana, Koia ko te tangata ia e kawe ana ki te pereti íika, i te kai noa, ara, í te kai wakamate. Mo reirá e tino nui ai te riri o te Atua ki te tangata penei ; he tangata kohuru ia i nga wairua o nga tangata. lie mahi a II a tana tana

mahi. Ko Batana hoki te Ànahera tino wakahe ki nga tang ta me tino wa kaki no ki to te Ata a kupu.

1, U. E mate ana pea nga tangata katoa ki te matan i te pukapuka tapu katoa, ara, i te Pipería, kia wakaorangia ai?

Kahore he ture na te Atua hia matauria ai te Pipería katoa e te tangata.

M . E kore : kihai hoki íetahi ture i meinga mai e te A tna kia matauria katoatia te Pipería e nga tangata katoa.

WÄ KĀMOHIO TA NGA .

Na, i te Pipería e tini nga ingoa tangata, nga ingoa kainga me nga ingoa o nga wakatupuranga ; na, e tini hoki nga mahi o nga Hurai inamata i meinga e te Atua kia meatia e ratou anake ; otira ko nga mea ra katoa kihai i meingatia e te Atua kia matauria ai e te bunga katoa o te ao kia wakaorangia ai, ara, kia rite ai to ratou wakaponotanga. Na, etahi mahi ano to Topia, etahi mahi ano to tera Pateriaka, to tera tangata, to lera tangata i tuhituhia ra tona ingoa i te Pipería. Otira ki te mea e kore tetahi keritiano e matan ai ki ana mea katoa, a ka tino matan ia ki a Hebu Keriío, ki nga pono nui o to te Atua kupu, ki ana tino mabinga, ki ana ture, ki tana Bahi, na, ka rite ai tana wakaponotanga.

2. B. Me pehea e tika ai te ritengao te tangata la te Pipería?

Ko te rite nga tika o te tangata ki te Pireria.

M. Na, Io kei wakahe ia ki tetahi kupu o taua Pukapuka ; 2Q kia wakahonore ia ki nga wakaaro o te Atua e takoto ana, e ngaro ana kei te tuhituhinga ; S° kia wakarongo ia ki te Terafcihiona o te Habi Take Kotorika Romana, kia matan wawe ai ia i nga pono nui e tino tika ki te wakaponotanga, a kia matau hoki ia i nga mea e wakauaua nei ki te matau o te tangata. 1. U. lio mai tetahi ritenga tino tika kia matauria ai nga wakaaro o te Atua, i korerotia ranei ki te reo, i tuhituhia ranei ki te Pipería ?

M. He ritenga pai iti te titiro kau i te Pipería ki te matan i nga wakaaro o te Atua, ara, i te ako pono o te wakaponotanga ; engari te ako Teratihiona o te H ahí Katorika Romana, e wakaako ana ma te waha o ana kai wakaako : ko ia te ritenga tino tika, tino pai ki te matan i nga wakaaro o te Atua.

Ko te ritenga tika kia matauria ai te Piperia e te tangata.

WAKA MOMIO TANGA. Na, ma te ako o nga kai wakaako tika o to llalli Katorika Romana, e wakamaoritia tikatia ai te kupu o te Atua. Ko te kai wakaako i¿oki e ui atu ki nga akonga, a e ki mai nga akonga ki îe kai wakaako ; na, ma reirá e tangohia tahitia ai e nga akonga nga wakaaro o te Hahi, nga wakaaro o te Atua ano e no lio nei kei te Bahi, i nga ra katoa, tae noa ki te wakamutunga o te ao. Koia na Hehu Kerito i tono atu ai nga tino kai wakaako o •tana Hahi kia penei : haere ra ¡conloa ki le wakaako. Na, kihai ia i mea mai : haere ra koutou kia wakatirohia nga pukapuka

Kua iti te ako tuhituhi nanga Apotoro ; engari na ta ratou ako reo i nui ai te wakaponotanga i te ao.

ki nga tangata. A e pono hoki, kahore ano i puta te Kawenata Hou tae noa kia wakirahitia e nga Apotoro te wakaponotanga ra te wenua katoa, i matauria nei i nga ra o nga Apotoro. Koia hoki tenei kupu na hato Tauro ki te hunga o Roma 10. 17. na te wakarongo Le wakapono , na, kahore na te tirohanga kautanga i nga pukapuka, i te Pipería.

2. U. M a te aba e matauria wawe tía ai e te tangata nga pona e tino tika ki te wakaponotanga ?

Ma te Teratihiona, ara, ma te ako reo o te Hahi Katorika Romana, ka matau wawe ai te tangata ki te ga.

M; Ma te pukapuka ora o te Teratihiona, e wakapuakina ana e te ako o te Hahi Katorika Romana, ka matau wawe te tangata i nga pono tika ki te wakaponotanga. Ko taua Hahi koki e matau rawa ki te kupu katoa o te Atua, e whiwhiri ana i nga pono r ui nei no roto o te pukapuka kia riro wawe ai ratou ki nga akonga.

Otira kia nui hoki te hiahia o te tangata ki te pono, ki te tika ; kia inoi atu ia ki te Atua ; kia mahue e ia nga tino hara, me mahi pai ia, ara, kia pai ia ki te wakarongo ki te ako o te Hahi, a ka hohoro mai ai te matau ki a ia.

WAK AMORIO TANGA.

Ma te pukapuka tapu kau ka roa ai te matau ki nga mea o te wakaponotanga. Tena ma te ako o te Hahi Katorika Romana, ka hohoro te matau ki aua mea.

Me he mea e rapu te tangata i nga pono nui o te Atua ki te Pukapuka Tapu kau, ka roa ai tana mahi, me tona wakaporarurarutanga, e kore ia e kite pea i te tikanga o te kupu tapu, tae noa ki tana m a tenga rawa. Otira ki te mea e wakarongo ia ki te ako o te Hahi Katorika Romana, ka whiriwhiria wawetia ai mona nga pono katoa e tika kia rite ai te wakaponotanga. Koia e tini tini te hunga e kore e matau ki te titiro i nga pukapuka, kua oti wawe ío ratou wakaponotanga ki te ako kau o te pukapuka ora, ko te Teratihiona o te líahi Katorika Komana. Waihoki e tini te hunga e matau tonu ki te titiro i te pukapuka tapu, hua noho kuware ; kahore e matau ratou i nga pono nui © tika ana ki te wakaponotanga ; kihai to ratou wakaaro i rite ; na te mea kihai ratou i pai ai ki te wakarongo ki te ako o te Hahi, te pukapuka ora. Koia e nui pea to ratou matau ki nga íngoa me nga mahi o te Kawrenata Tawito, o te Kawenata Hou ranei, otira e kore ratou e tino matau ki a Hehu Keriío, ki ana kupu nui, ki ana ture, kia rite ai to ratou wakaponotanga.

2. U. Ko te hea pono o te kupu o te Atua e tino tika ki te wakaponotanga ?

Ko etahi pono e tino tika ana ki te wakaponotanga.

M. Na, e kore aua pono e tini rawa. Tenei ano etahi : ko te Atua kotahi pu i ona hunga tokoíoru, na, ko te Mutua, me te Tamaiti, me te Wairua Tapu : ko te hanganga i te ao nei e te Atua ; ko te hanganga hoki i a Atama raua ko Ewa ; ko te takanga o Atama ki te tino hara i wakakinoa ai nga tangata katoa o te ao ; ko te wakakikokikotanga, me nga mamae, me te matenga rawra o Hehu Kerito te Tamaiti o te Atua, te kai "wakaora ì te ao nei ; ko nga pono o te tuhituhinga o nga Apotoroj ko te Himeporo tona ingoa 5 ko nga ture o te Atua me

t« na Hahi ; ko nga Hûkerameta me nga riienga tapu mo te ora tapu, ira, ko te inoinga me te keratia ; ko te ora o te iweri mo te hunga kino ; ko te ora tonu o te Rangi mo te hunga par ; ko ta Hehu Kerito Hahi Pono hei nohoanga. hei kai wakarnohio, hei Take o te kupu katoa o te Atua ; a ko etahi pono atu raa te Hahi e wakamatau ai ki nga tangata.

WAKA M OHĪO TA NGA .

Ko ia etahi o nga pono e rite ai t e wak apon otan ga. Ka, e kore ratou e kitea wawetia ki te Pukapuka Tapu kau, ara, ki te kahore te ako reo, ki te kahore te ako o te Teratihxona o te Hahi. Otira ko aua pono e kitea wawetia e te tangata ki te ako kau o te Hahi, te Pukapuka Tapu ora. Koia ano e rangi te ako o te Hahi i te pepa, ara, i te pukapuka tapu ano.

E rangi te ako o te Hahi i te pukapuka tapu ano.

2. U. Ma wai e ho mai te ako o te līahi, te pukapuka tapu ora ? M. Ma nga kai wakaako o te kai tiakitanga o te Hahi Katorika Romana. Koia hoki e rangi ai taua ako i te pukapuka tapu ano.

WAKA MOIIIO TANGA . Na, kïa kitea te hunga e pirangi kau ki te titiro í te pukapuka tapu, a kia kitea hoki te hunga e wakarongo tonu ana ki te ako ora o te Hahi Katorika Romana. Ko wai o ratou é matau nui i nga pono tino tika ki te wakaponotanga ? ko ia te hunga matau noa iho, ko te hunga e wakarongo tonu ki te ako o te Hahi Katorika Romana. 2. U. Otira te pukapuka tapu pea ko te kupu o te Atua, a te ako o te Hahi Katorika Romana ko te kupu a te tangata ?

M. ienei ano te tikanga : te pukapuka tapu ko te tohu ano o te tino kupu, na, o nga wakaaro o te Atua ; a te ako o te Hahi Katorika Romana ko aua wakaaro ano e wakamatauria nei, e wakamaoritia nei ki te reo tangata me te pukapuka tapu hoki ka tuhituhia ki etahi reo tangata. Koia e wakamohiotia ana e taua Hahi te pukapuka tapu ano ; na, e rangi te wakamohiotanga ki taua pukapuka í taua pukapuka ano nona te tikanga e kore e kitea e nga akonga i nga waki tini tini.

Te ako o te Hahi ko to te Atua kupu e wakamohiotia ana ; tena te pukapuka tapu ko to te Atua kupu e rioho ngaro i nga wrahi tini tini o taua pukapuka ano.

WA KAMOHIO TA NGA . Ko te ako o te Hahi Katorika Romana, te ako o te Teratihiona, o te pukapuka tapu hoki, ara, o te kupu katoa o te Atua. Otira ko te pukapuka tapu kau, he mea pepa : na, ko te mea e ho mai ki te kanohi o te tangata i te tuhituhinga o te kupu o te Atua. Tena ko tenei ko te Hahi Katorika Romana e ho mai ki te tangata i te tikanga ara, i nga wakaaro o taua kupu. Na, ko

íe tai e taka, e maoa, e takoto ana ki te aroaro o te tangato mate hiakai, e rangi i te kai mata e noho ngaro i roto i te rúa, Waihoki ko te ako o te Hahi Katorlka Romana e mahi ana kia matauria paitia ai e nga tangata te tikanga o te Kupu o te Atua, e rangi i tana kupu tuhituhi kau e noho ngaro ana i roto i te pnkapnka tapu.

So te ako o te ïíahi te mura e ka ai te inarama o te pukapuka tapu.

Tenei ano e rangi hoki íe mura, e wäkamura ai te raí ti, i te raiti kau ano, Na, ko te ako o te Hahi te mura e ka ai te níarama o te pukapuk a tapu ano. Koia ano e rangi ai te ako o taua ki aiii i te tuhituhinga o te pukapuka tapu ano.

1. U, E mea ana pea te Hahi Katorika Romana, ko te pukapuka tapu katoa e wakauaua ana ki te matau, he mea pouri katoa pea ia ?

Ki ta te Hahi Katorika Romana ko etahi wahi o te pukapuka tapu e mar ama ana ki nga akonga, a ko etahi wahi e pouri ana.

M. Kahére kia penei te korero o taua o ahí. Rngari e mea ana ia ; e tini nga wahi o te pukapuka tapu e takoto noa ki te matau ; otira e tini hoki ana wahi e pouri, ki ta hato Petera kupu, i te roa o ana tuhituhinga 8. 16. ko ia tana : etahi mea ano e wakauaua ki te matau , hei nja tuhituhinga tapu a, hato Pau-> TOy ksi era atu hoki, e wakaputaia ketia nei e te hunga kuivare e kore e u, ko ia he mea ki to ratoa mate .

ÌVÅ KA MOHIO TANGA .

Na te riten ga tuhituhi ano o nga perotehana ka pono mai hoki, e kore e tino marama te pukapuka tapu katoa.

Áhakoa c pouri nga wahi tini tini o te Pukapuka lapo, na, e nui tana pai : na, q pai ana ia kia puritia takotoria nga tohu o to te Atua kupu ; k;a tirohia e nga tangata ana wTahi e marama ana ; kia mahara ai ratou ki nga kupu o te Atua e takoto ana i aua wahi, a kia mahara hoki ai ratou ki nga kupu o ana wahi pouri i wakamohiotia i te ako reo ranei, i te ako pukapuka ranei o te Hahi Katorika Romana. Ka tini hoki ana ako pukapuka hei wakamatau ki te kupu o te Atua, ara, ki te Teratihiona, ki nga wahi pouri hoki o te Pukapuka Tapu. Waihoki e tini tini nga pukapuka ako na nga Hahi hou Watiia i tuhituhi kia marama ai te pukapuka tapu, u a ratou, ahakoa e mea ana ratou, ka tino marama te pukapuka tapu katoa ; ma te pukapuka tapu kau ka kitea ai e nga tangata nga tikanga katoa o te Kupu o te Atua : ko ia etahi kupu no nga Perotehana.

Utira tenei ano tetam kupu e wTakahoki ana i ta ratou : ni te mea ma te pukapuka tapu kau ka kitea ai e nga tangata nga tikanga katoa o te kupu o te ikíua, na te aha kihai te Unaka o te Kuini ko Kanarahi, î matau ki nga kupu a ihaia ? N a te aba hoki he tokomaha o nga akonga titiro i te pukapuka tapu e mea ana, i nga ra katoa, me te Unaka : me pehea koia ka kitea e ratcu ana tikanga, ki te kahore tetahi kai wakaako e ako i a ratou ?

Tenei ano hoki : me he mea e tino marama te pukapuka tapu katoa, u nga Perotehana, hei aha a ratou tuhituhinga, a ratou ako tini tini kia wakakitea ai te tikanga o taua pukapuka ? he mahi aha koia ta ratou mahi ? Na, e tobe ana pea ratou kia

wakamaramatia te mUrania ano, ara, te mea tino raarama, u a ratou ! H eoi, tenei te tino tikanga : te pukapuka tapu ko to te ao raiti nui nía te ako o te Hahi Katorika Romana ka tino mura ai.

X. U. Ai te mea e kore e papai te pepa o tetahi pukapuka ako, ki te mea hoki e kore e fcika tonu te tuhituhinga, ara, te horero maori i roto ; otira e tika tonu te ako ; e ahei hoki ai nga tangata te kite i nga wakaaro tika o te kupu o te Atua ki tana tuhituhinga, ka aha ai tana pukapuka ?

Ko te tikanga o nga wakaaro tuhituhl tetake o te pal rno nga pukapuka, mo nga horero hoki.

M. He pukapuka ako tino pal tenei, Ko te akonga hoki e tango i roto í a la i te hua o te ora tapu, ara, i nga wakaaro o te Atua. Heoi ano te mea e kore e papai rawa, ko te tuhituhinga, na, ko te pereti ; otira ko te kai i roto i a ia e tino pai. À e liara te era i te pereti, engari i te mea kai e takoto ana i roto. 1. IT. Ki te me a e papai te pukapuka, e tika tonu te korero maori i roto ; otira e kore a rite te ako i roto ki ta te Atua kupu, ara, ki tana wakaaro, ka aha tenei ?

M. Ko nga mea o waho o tana pukapuka, ara, ko te pereti e papal, otira ko te kai o roto e kiao ; e kore hoki e ora te wairua o te tangata i ta te Atua kupu, i wakaputaia ketîa, î wakakinoa ai e te tangata.

Ë kino te pukapuka nona te tikanga e he, ahakoa e panai tona tuhituhinga me ona mea o waho,

WAKAMOHIO TANGA .

Tupato ra nga tangata ki to te Atua kupu. Na, kia tuhituhia tikatia te Pukapuka Tapu, a kia wakaaroa tikatia hoki ia. Na Hehu Kerito hoki i mea mai : ko te tangata e wakakino ìci tetahi 0 anei horero nonohi rawa, ara, ki tetahi o ana kupu, a ha pena ai te aho ki nga tangata , ko ia te tangata iíi raïca, ara, tino kino, 1 te rangatiratanga o terangi, na, o tana Hahi e arahî ana í nga tangata ki te rangi. Ko ia tetahi kupu nui o Hehu Kerito, he kupu wakamataku ki nga tangata, kei wakakinoa ai te ako o te Atua. Otira te kai wakaako e alcona tikatia i te rangatiratanga o te rangi, ara, i te akoranga o te Hahi, ka rite ia ki tetahi maíua , e tinca nei i tona rúa taonga , i nga mea hou , i nga mea tawiîo , ara, i te kupu katoa o te Atua e tika ana ki te ora tapu o te tangata. (Mateo 13. 52.) Koianga kai wakaako o te Hahi Katorika Romana ko nga matua tapu hei lio mai ki nga tangata i te kupu pono o te Atua. Mo konei ra kia tupato nga tangata ki nga kai wakaako he, kei wakaputaia ketia ai te ako o te kupu o te Atua

E nui to riri o te Atua ki ta tangata e wakakino ana ki ana kupu tapu.

A kia tino mahara hoki te tangata, te ako kí ta te tuhituhinga kau o te pukapuka tapu, a e hara i ta te Atua wakaaro, ko ta ako he ia. Otira ko te ako ki ta te Atua wakaaro, ahakoa ho atu ki te kanohi ma te tuhituhinga, ahakoa ho atu ki te taringa roa tetahi o nga reo tini ke o nga iwi, na, ko te ako ia e tino pono, ara. e tino pai.

2, ü. Ki a wai i te Hahi o Hehu Kerito ka ho atu le puka-

Kei te Apotorotan ga o te

Mahi te pukapuka tapa me íe kupu katoa ä te Atua.

puka tapu me te kupu katoa o te Átua kia wakaakoaa ai riga tanga ta katoa ì M» Kí nga Apotoro anake, ki o ratou wakaoranga ake pono, e mea ana a Hehu Kerito ki a ratou katoa : haere ra koutou kia ivakaakona nga iwì katoa .

WAK AMORIO TA NGA.

Ko te ture tiuí o Hehu Kerito kia wakaako te Apotorotanga, a kia wakarongo nga iwi katoa,

Ko ia te ture a Hehu Kerito ki ona Apotoro me o ratou wakaoranga ake pono, kia wakaako ai ratou i tana kupu ; a taua ture ko te ture m a rama hoki mo nga iwi katoa o te ao kia wakarongo pu ai ratou ki nga Apotoro i tonoa e Hehu Kerito, ki nga kai tiaki tapu i tonoa e ia hoki ma nga Apotoro ; a ki o ratou wakaoranga ake pono e tonoa ana e ia ano teíahi ma fcetahi M te mahi tapu, i nga ra katoa tae noa ki te matunga o te ao. Tenei hoki, taua ture ko te ture tika mo nga hunga katoa kei tangohia haratia te pukapuka tapu me te kalia mo te wakaako, ara, kei mahi tapu tetahi hunga i te kahanga kore o te Apotorotanga o te Hahi Katorika Romana nona te Pukapuka Tapu. 2» U. He alia te kino o te hunga e tango ana i te mahi wakaako ki te kahanga kore o te Apotorotanga o te Hahi Katorika Romana ?

He mea kino te tahaetanga i te mahi tapu, i te mahi ako*

M. Na, he tahaetanga tena o te Pukapuka Tapu, o te mahi ako ; na, tena ko te mea kino ki te ture o Hehu Kerito i mea ai Ma rangona putia tana Hahi pono henga kore, í wakakahangia tikatia e ia hei wakaako ki nga iwi katoa, ki te hunga katoa ; koia e noho ai ake ake taua Hahi i nga ra katoa tae noa ki te matunga o te ao,

1* U. He aha te mea e tukua iho na te tahaetanga i te mahi wakaako f

E kore te Atua, e wakapai ki te mahi ako iahae.

M. E kore te Atua e wakapai ki taua mahi. Mana hoki i mea ai : aua koe e tahae. Koia mana e wakatika ai ki taua hunga ; ka waiho ratou e ia ki te ngoikore o to ratou ngakau, ara, ka waiho hoki e ia o ratou kai wakaako ki to ratou wakakake, ki nga ara o te he, a ka waiho atu e ia o ratou akonga ki te mahi hara, ki te pouri tanga, ki te tutu, ki te kino. E kore hoki a JHehu Kerito e noho kei nga kai wakaako pena, kei nga akonga pena, Koia e kore ratou katoa e kite ai i nga wakaaro o te kupu o te Atua, o te Pukapuka Tapu. Na, e matan ana pea ratou ki tefcahi o ana wahi, a e kuware hoki ratou i tetahi atu wahi nona ; koia e puritia ai pea tetahi pono e ratou, e mahuetia hoki tetahi atu, a ka wakaputaia ketia tera wahi, tera wahi o taua pukapuka ; na neira kei a ratou, ara, kei to ratou ako, etahi mea e pono, etahi mea e teka, etahï mea e pai, etahi mea e kino. Na, nga mea pono o to ratou ako ko nga mea ano o te Pukapuka Tapu, ara, o te ako o te Hahi Katorika Romana \ a o ratou mea teka ko nga mea na ratou ano.

WA KA M O MÍO TA NU A . Tenei ano etahi kupu ivakarite. Ko te tangata. taliae i te mahi ako, ara, i te pukapuka tapu e penei me tetahi pononga e tuwa ana ki te iwi i nga mea o tona Rangatira, kihai i mea ki a 28 kia wakaritea e ia tana malii i ho atu nei ki ana minita tika. Kola e he rawa te mahi o taua pononga, he mahitahae tana, na, he mahi e wakatakariri ai tana Rangatira ki a ia ano. Waihoki ka wakatakariri te Atua ki te bunga e tuwa ana i tana kupu ki nga iwi, no kihai ratou i tonoa e ia ki te wakaako. Ka oti hoki te ho atu i taua mahi ki ana Apotoro me o ratou kai wakaoranga ake pono. Ko ratou anake ana minita tika hei kai tuwa i nga mea tapu katoa mo te ora tapu o nga tangata»

Ko te Atua * wakatakariri ana ki te hunga c tahae ana i te mahi ako.

ienei tetahi atu kupu wakante ; no Hehu Kerito ano tenei. Ka, te kupu ote Atua ko te purapura witi. (Mateo 13. 20.) Koia ko nga wakaaro o le Atua te tino purapura, a e takoío ngaro ana ana wakaaro kei lo te pukapuka tapu tuhituhinga te tohu, ara, te hiako o taua purapura tapu. Tena, ko te pukapuka tapu e rite ki te talii pouaka witi hei mea kai ranei, hei mea purapura ranei. A he pono, no te Halri Katorika Romana tana pouaka, ko tana taonga nui hoki ia. Na, kci te II a ni Katorika Romana te rúa o te kupu katoa o te Atua ; ko taua Mahi hoki e túpalo ki te parapura nei, kia puritia putia, a kia ho atu ia i te henga kore, i te kino kore ki nga wairua o nga tangata, kia wakatupuria ai í roto i to ratou ngakau nga mea o te ora tapu, na, ko te pono, me te tika, me te pai. Ko ia nga hua pal, 0 te kupu o te Atua, e tupa nei ki te tangata ma ta Hehu Kerito K eralia te ua pai mo te ngakau, kia kaha ai ia te wakatupu 1 te kupu i roto i a ia.

Ko to te Atua kupu te purapura witi. Ko te Hah¿ i Katorika Romana te rúa me te kai rui pono o te purapura witi.

O tira ki te mea e tangohia baratía e te tangata te pouaka purapura witi nei, na, te Pukapuka Tapu, i nga ringaringa o te i) ahí nona taua Pukapuka, a, ki te mea ka wakakinoa ai te purapura o roto, ka huihuia ranei he taru ki tena, a ruia iho te mea nei katoa ki te mara, na, e koie e tupu nui ai te pai ; ka ïmî te taru e wakakino ai ki te purapura witi : e kore hoki e ho j * Tir •* -m y rn XI ' * mai e Hehu Rento te ua o te keratia ki tana mahi e wakakino j 1 * * m * ana ki te purapura witi. Ta te mea e liara ia i tana mahi ; ko - te mahi hoki ia o te mauahara nana i korero ai te Kawenaíahou. ī (Mateo lo. 25.) lieoi, ki te mea e tupu te ruinga katoa, na, : ko etahi mea he witi ano, a ko etahi mea atu he taru kau. Ko ia te mahi e wakatakariri ai a Hehu Kerito ; ko ia te mahi o nga halii kaiponu i te Pukapuka Tapu hei wakaako, ahakoa kihai i tonca ai ratou e te Bahi ri ake nona taua taonga purapura. E kore hoki e faka te ua o te keratia ki to ratou mahi ; koia e noli o pakeke ai ie ngakau o nga tangata ki a ratou. O tira ka nui te ua o te Keratia kí te mahi tika o te Hahi Take ; no reirá e tökoinaha ai nga tangata o taliuri ana ki a ia.

Ka nui te tara b wakakino ana ki te purapura witi i te mara o te bunga i tahae nei i te tnaiú ako.

1. U. líe aha te ritenga o nga Hahi Watiia, a he alia hoki te ri tenga o te Hahi Take Katorika Romana ki te pukapuka tapu? M* Na, ki ta nga Hahi Watiia r i tenga, ie pukapuka tapu ko

R wakakirioa

sna te íikanga o te pukapuka tapu e nga Hahí Watiia ; tena e puritia tikatia ana ia é te Hahi Katorika Rorpana.

te mea e mauria baratía nei i a ratou ringaringa ; ko te mea e wakaputaina ketia ki o ratou ako ke tini tini ; na, te pukapuka tapu ko te mea e wakaakona e ratou i te kaha tika kore o te Atua ; a e tango ana ratou i o ratou wakaaro bou hei wakaaro o te Atua ano, ara, o te Wairua Tapu : Ko ta ratou ritenga tino be tenei.

Tena ko tenei ki ta te Habi Katorika Romana ritenga te Pukapuka Tapu ko te mea e puritia tikatia, e wakaakona tabitia e nga kai wakaako e wakakahaíigia nei e Hehu Kerito mo nga tau ka toa me te wenua katoa, ara, mo nga iwi katoa me te bunga katoa katoa. Kola e tino tika kia rangona taua Habí» Na Hehu Kerito hoki i mea ai : ko ia e kore e ivakarongo ki te Hahi kia waiho ia hei hunga Atua pono kore .

WA KAMOHīO TA NGA .

Te ako o ie Habi Katorika Romana, ko te ako o Hehu Kerito ano.

Na, tenei ano te take o te tikanga o te ako o te Habi Katorika Romana : na, te ako me te mahi tapu o ana kai wakaako ko te ako me te mahi tapu a Hehu Kerito ano. Nana hoki í mea ki a ratou: ko ahau e noho ana hei a koutou i nga. ra \ katoa tae noa ki te mutunga o te ao . Koia te Hahi Katorika Romana, te Habi a ratou, ko te Habi o te Atua ora i nga ra katoa, ara, ko te Hahi hei pou, hei unga o te pono ano. Koia rangona ra tana ako, a ka rite ai te wakaponotanga, ahakoa kahore tetahi pukapuka ki te akonga.

2. U. Ki te mea e tobe ana tetahi Habi Watiia e mea ana : e rangi te Pukapuka Tapu i te ako o te Habi M atua Katorika Romana, me pehea ka wakahokia ai taua kupu?

Ko te Wakahokinga i tenei kupu Wakahe : e rangi te pukapuka tapu i te ako o te Hahi Katorika Romana,

M. Tenei ano : na, te Pukapuka Tapu ko te toíiu, ko te hiako o te kupu, ara, o nga wakaaro o te Atua ; a te ako o te Habi Katorika Romana, ko te tino búa o te kupu, ara, o nga wakaaro o te Atua, e tino wakamohiotia nei e taua Habi. Na, ko te wakamobiotanga i to te Atua wakaaro e tâkoto nei i roto i te Pukapuka Tapu, e rangi i taua Pukapuka ano.

WAKÄ MOEIO TANGA .

Ko te take o te totohetanga o te Halii Katorika Romana ki nga Hahi Watiia.

Na, ko te tino mea o te totohetanga kikonei e liara i te pepa, í te tuhituhinga ranei o te Pukapuka Tapu, engari i to te Atua wakaaro e takoto nei i roto i te tuhituhinga o taua pukapuka» Tenei ano hoki nga wakapuakanga : e mea ana nga Hahi Watiia : e kite ana matou i nga wakaaro o te Atua i te I'ukapuka Tapu ; otàra e wakapuaki te Hahi Katorika Romana, e hara ta koutou kitenga ; engari ka noho kei ahau te tino matauranga i aua wakaaro o te Atua i tona Pukapuka Tapu. Kei a wai te tikanga? Kei nga Iîahi Watiia ranei; kei te Hahi Katorika Romana ranei l °Me rapn te tangata i te tikanga, Na, ko ia tetahi korero marama o te Hahi Katorika Romana mo taha tikanga, wakaroîiga mai :

u Ka oti moku te ture o Heliu Keriío kia wakaakona e taku Apotorotanga nga tau iwi o te ao, i nga wakaaro o to te Aíua kupu. Koia na tana ture ano e tino tika ai kia wakarongo te hunga katoa me nga llalli Watiia katoa hoki, ki taku ako e meatia nei ki te ingoa o Hehu Kerito. Koia ko alian te matua wakaako tika rao nga iwi katoa, a nga iwi katoa ko te hunga hei wanau, hei akonga moku, JNa, e kore e tika kia totohe ratou ki alian, ara, e kore e tika kia wakaako nga tamariki, nga akonga ki to ratou matua, ki to ratou kai wakaako. E kore hoki e ho atu e te Aína ki 'a ratou tetahi tikanga mo te wakaponotanga kihai i wakakitea matuatia mai e ia ki ahau. llore rawa hoki e aliei ia te ho atu ki a ratou i nga wakaaro hou e wakahe nei ki nga wakaaro tawito i ho mai e ia ki ahau. Heoi, taku wakapuakanga nei ko te wakapuakanga o te nuinga o nga Keritiano o te ao, a te wakapuakanga totohetanga o nga Hahi hou ko te wakapuakanga o te itinga o nga keritiano kua watiia i ahau, a, muri iho, kua watiia ratou eíahi i etahi o ratou ano. Koia e rangi te wakapuakanga o te nuinga o nga Keritiano, i te itinga o ratou mo nga mea o te wakaponotanga. Na, te totohetanga o taua itinga ko te totohetanga o te akonga ki te kai wakaako, o te tamaiti ki te matua, o te kuware ki te matau, o te mate ki te ora. Heoi, ko te totohetanga tenei o te manga Wati ki tana rakau matua e tupu noa iho. Kei a wai te tikanga ? kei te itinga ranei, kei te nuinga ranei o nga keritiano, ara, kei te manga wati ranei, kei te rakau matua ranei ? Heoi nía te tangata tika i ki mai ai."

Ko te korero tino tika o te Hahi Katorika Romano ki nga Hahi Watiia.

E rangi te wakapuakanga 0 te nuinga o nga keritiano, 1 te itinga o ratou.

Ko ia tetahi korero tino tika, he korero marama no te Hahi Katorika Romana mo te tikanga o tona ako i nga wakaaro o te Atua, o tana mahi tapu i te ao nei. 2. U. Ho mai tetahi atu kupu marama hei wakahoki i teneí korero : e rangi te Pukapuka Tapu i te ako o te Hahi Katorika Romana ? M. E mea ana nga Hahi Watiia, ara, te itinga o nga Keritiano hou ; ko to ratou ako te ako o te Pukapuka Tapu : a e mea ana hoki te Hahi Katorika Romana, ara, te nuinga o nga keritiano no nga iwi katoa o te ao : ko tona ako te ako o te Pukapuka Tapu, àra, o te kupu katoa o te Atua.

O tira e tino pono tenei : ko te Pukapuka Tapu e wakaaroa tahitia ana e te nuinga o nga Keritiano no nga iwi katoa o te ao, e rangi i te Pukapuka Tapu e wakaaroa ketia ana e te itinga o n Keritiarìo hou o etahi iwi kua watiia.

Ko te puka~ puka tapu, e wakaaroa tahitia e te nuinga o nga keritiano, e rangi i te pukapuka tapu e wakaaroa ketia e te itinga o nga keritiano.

2. U. Me pehea ka rangona ai te nuinga o nga Keritiano ? M. Ki o ratou Komi ti nui, ko nga Konihiria to ratou ingoa, a ki o ratou kai wakaako e kitea nuitia nei i te ao hei kai korero o ratou ki te ingoa o te Atua i te rangi, 2. U. Ko wai anei kai wakaako ?

M. Na, ko te Papa, te tino Epikopo hei kai wakaako mo te wenua katoa ; ko nga Epikopo ano e wakakotahitìa nei ki a ia ; a ko nga ariki e tonca nei e nga Epikopo. Heoi ano nga waha o te nuinga o nga Keritiano. E kore hoki e ahei tetahi tangata o te ao te wakakite i tetahi atu kai wakaako hei kai

Ko nga Konihiria, ara, ko te Papa me nga Epikopo nga tinowahaonga keritiano, o He-

hu Kerito ano rao te wakaako ki te ao.

torero o te nuinga o nga Keritiano ki te ingoa o te Atua i te rangi.

W A KA MOMO TANGA .

E bar a nga hahi watiia i nga waha o te nuinga o nga keritiano.

Ko te mea tenei e kitea wawetia e te tangata wakaaro tika : e hara te Hahi Watiia i te waha o te nuinga o nga Keritiano ; engari te Hahi Watiia ko te itinga e íotohe ana ki te nuinga o nga Keritiano. Koia e hara a Rutero i te kai korero, i te waha o te nuinga o nga Keritiano ki te ingoa o te Atua ; e hara hoki a Karewino, a Heneriko te tokowaru i nga waha o te nuinga o nga Keritiano ; engari ko ratou ko nga waha ano o etahi iwi, ara, o te itinga o etahi Keritiano watiia i te nuinga o te Hahi Matua Tapu Katoiika : ko ia te mea pono. E hara tenei korero rao te kino, engari mo te pono, mo te pai. Heoi, ko te wakaponotanga e rite ana ki ta te Hahi Tapu Katorika Romana, ara, ki ta te nuinga o nga Keritiano, e rangi i te wakaakoranga hou o nga Bahi Watiia, ara, o te itinga o to te Hahi Matua tamariki knn marere.

1. U. Me he mea ka tohe ano tetahi liunga watiia, mea ana : tenei taku ako, ko te kupu o te Atua ki ta te Pukapuka lapu, me pehea ka ki atu ai ki a ia ?

Ko tetahi riten ga hei wa~ karnutu i nga wawai katoa i te tikanga o te kupu o te Atua.

M. Tenei ano te ritenga : e niara, ki a koe e rite tau ako ki te íuhituhinga o te Pukapuka Tapu e kore e ki mai ; a ki ahau e kore tau ako e rite ki to te Atua wakaaro e takoto nei, a e kore e kitea nei e koe i te tuhituhinga o te Pukapuka Tapu ; ara, he pono hoki, e kore tau ako e rite ki te Pukapuka Tapu ora e ki ana, na, ki te Teratihiona e wakapuakina nei e te nuinga o nga Keritiano, ma te Waha o o ratou kai wakaako Katorika Romana. Koia e rangi maku te wakamatauranga i nga wakaaro o te Atua kí ta te nuinga o nga Keritiano, i tau ako ko te hiako kau o te Pukapuka Tapu e kore e ki, a e wakamaoritia haratia ana e koe, e tou hahi ranei. Heoi ra, e rangi maku te pukapuka ora i te pukapuka pepa ; e rangi te mura i te witi kau : e rangi te hua i tona hiako kau ; e rangi ano hoki te rakau ora i tana manga wati, Wakaponohia ra te Hahi Tapu Katorika, ka tika ; e rangi maku te wakaaro o te kupu o te Atua i tana hiako kau. Otira e jiui te riri o te Atua ki te hunga e wakahe ana ki ana wakaaro. Koia man e tupato ki a koe. Heoi ano taku.

Ko ía tetahi ritenga hei v/akamutu i nga wawai katoa i te tikanga o te kupu o te Atua. 1. U. E hia nga henga ki te wakaakoranga o nga Hahi watiia, ko nga Peroteliana to ratou ingoa ?

Ko etahi henga o nga Perotehana.

M. E tini e tini, tenei tino etahi : un, 1 Q e kore e pai ratou ki te wakarongo ki te Apotorotanga o te Hahi Tawito.

Otira e mea ana te nuinga o nga Keritiano me te pu&apuKa tapu hoki : te Apotorotanga o te llalli tawito ko te kai korero. ara, ko te waha o ratou, o Hehu Kerito ano, e noli o nei kei te Apotorotanga i nga ra katoa tae no a ki te mutunga o te ao. ( Kìa tirohia ktkonei te icakapvakanga íuaono , i nga wccrangi 6. 7*

Kia hiica hoki9 i nga warangi 24. 25., U wahí e iohungia ra : ko te waha o te Teratihiona.) 2o ïï mea ana nga Perotehana, ka piran te Hahi Tawito. Ofcira e ki atu ana tana Hahi : na Behu Kerito ano i mea mai *. e kore te he me te kino a Hatana e kaha ki ahau ko tona Hahi nana i hanga. ( Kia tirohia hoki kikonei te uakapuahanga tuaonoì i te warangi 6.) 3 o E mea atu ana nga Perotehana : wakaponohia ra te Pukapuka Tapu kan, ahakoa e nui to ratón ako tangata ki nga iwi kia wakapu taina ketia nga wakaaro o te Atuâ e takoto nei i roto i taua Pukapuka. O tira e mea ana te nuinga o nga keritiano me nga Apotoro : engari wakaponohia te Hahi Tapn Katorika, Na, e rangi te ako o te Hahi i te prkapuka tapu ano. ( Tirohia nga warangi 31. 32., me te mutunga o te warangi 14., me te warangi 1 5.,tae nc>a ki ena kupu : e te wanau arohatia .)

E mea ana hoki nga Perotehana, ko te Wairua Tapii e wakamarama ana ki a ratou e titiro ana i te Pukapuka Tapu.

Ko tetahi riten ga tino he no nga Perotehana.

Ko ia tetahi ritenga tino he no ratou. Ta te mea e tíni to ratou korero ke ki taua Pukapuka. Na, e mea ana tetahi, ae e tika ana taku wakaaro ki tera wahi, ki tera walii o te Pukapuka Tapu ; a e mea hoki tetahi atu, kahore e tika tau wakaaro, engari ko taku. Me he mea ko te Wairua Tapu ka wakamarama ki a ratou katoa, e titiro ana i te Pukapuka Tapu, e kore rawa ratou e wakakahore tetahi ki tetahi i nga kupu o taua pukapuka, ara, i nga ture o te wakaponotanga. E kore hoki e ahei te Wairua Tapu te mea tahi, ae me kahore mo te mea kotahi ; ara, e kore te Wairua Tapu e ahei te mea tahi : ka witi te ra, kahore e witi te ra ; na, he ritenga tini hanga tcnei, Hore rawa hore rawa he ritenga penei ki te Wairua Pono rawa, Tika rawa. Koia e tino he te ritenga o nga Perotehana ki te matan ki te Pukapuka Tapu, ara, ki nga mea o te wakaponotanga. Engari te ritenga o tíehu Kerito me ona Apotoro. Na, ka mea mai a Hehu Kerito : rangona te Hahi ; na reirá ka mea ai nga Apotoro mo nga tangata katoa : wakapono ra koe ki te Hahi Tapu Katorika, te pou me te unga o te pono ; na, kia rite tau wakapono ki tana. E tini hoki te kupu o te Atua kihai i tuhituhia ki te Pukapuka Tapu ; ko ia te ture nui o te ra tapu ; ko tetahi tino ture Ì£ e hara i te tuhituhi pu, engari i te Teratihiona. He ahakoa e kore nga Perotehana e pai ki te Teratihiona heî kupu o te Atua, hei wakapuakanga hoki o te nuinga o nga Keritiano i te kupu o te Atua. Na, heoi ano ka kaiponutia e nga Perotehana te Pukapuka Tapu pepa, a ka mahue e ratou te Pukapuka Tapu ora, na, te Teratihiona me te ako o te Hahi, me tana Ápoioroianga te waha o Hehu Kerito ano. 4° E mea ana hoki nga Perotehana : ki te wakapono kau a ora ai te tangata. Otira ka mea te nuinga o nga Keritiano me Hehu Kerito : ki te mea e pai koe ki te haere ki te ora tonu, wakarite koe i nga

ture katoa, na, kia wakaritea ngj.tahitia me te wakaponotanga me nga mabinga pai.

Ko etahi hakerameta me etahi mahi karakia kua mahuetia e nga Perotehana.

5o, Ka wakarerea e nga Perotehana e wa, e rima tlakerameta tino pai mo te ora tapu o nga tangata, ara, tetahi ko te Hakerameta o te Ripenetatanga hei wakakahore i nga hara, me te Hakerameta e meinga ai nga ariki íika ki te mahi tapu. Koia kaliore mo nga Perotehana tetahi kaitiakitanga e tika ki te aroaro o te ÀtuíC ki te nuinga o nga Keritiano o te ao. 6o. Ka wakarerea hoki e nga Perotehana te Karakia tino nui 0 nga Keritiano mo te ra tapu ; na, ko te Miha te ingoa o tauu Karakia tino nui, ki ta te 'nuinga o nga Keritiano wakapuakanga. 7o. Ka mahuetia hoki e nga Perotehana nga ritenga tini tini atu o te Hahi Tawito ; tenei tetahi : ko nga inoinga ki nga Hato hei hoa, hei kai inoi ki a Heku Kerito mo tatou ; ka kino tenei ki nga Perotehana. Otira ka pai tenei ki te nuinga o nga Keritiano, ki nga Apötora ano, e mea ana ratou : inoi ra koutou tetahi mo tetahi kia wakaorangia ai. 8". E kino hoki nga Perotehana ki nga tohu tapu hei mea wakamahara. Otira e pai tenei ki te nuinga o nga Keritiano ki to te Atua kupu, ahakoa no te Teratiliiona, ahakoa no te pukapuka tapu. 9o. E nui te korero teka ki te wakahe ki te Hahi Tawito Katorika Romana, na, e mea ana ratou : he wakapa/coko he Hahi kohuru, he Hahi tango wenua, he aha, lie aha. Heoi, he teka kau aua korero katoa, ahakoa korerotia kautia, ahakoa tuliituhia e te ringaringa o te tangata, na, he teka kau aua korero ki te nuinga o nga Keritiano. JN' a, ko nga korero nei 1 meinga kia wakatakariri ai nga iwi kuware ki te Hahi Katorika Romana e tino aroha ana ki nga tangata katoa, a kei wakarongo ai ratou i te atawai, i te mariretanga ki tana ako tino pai, e wakakite ana i nga henga katóa, i nga kino katoa. Otira e tino pono tenei : ko te hunga katoa e korero teka ana ki te wakahe ki te Atua.ki tana Hahi, ara, ko te hunga e watiia i a ia, e kore e haere ki te ora tonu o te rangi. Heoi ano, tohungia ratou e te Atua ano ; kia tahuri mai ratou katoa ki te Hahi Tapu Katorika Romana, to ratou matua kua mahuetia e ratou i moa. Na, aianei ka tini ka tini o ratou i tawahi, ara, e tini hoki i Nutirani, ka tahuri mai ki te Hahi Tapu Katorika Romana, te Hahi pono kotahi pu.

HE INOINGA PAI.

E hata María, me nga Ahere, me nga Apotoro, me nga hato Katoa, inoi ra koutou ki a Hehu Kerito mo matou kia ho mai ia ki a matou i te marama o tana kupu, i te ua o tana keratia kia rite ai. a kia ora ai te wakapono i a matou. Amene.

KO TE MAHARATANGA.

t/inga atU. Ko te hea hua nui na te kupu o te Atua ka wakatttpuiia ai ki te wairua o te tangata ? Meinga mai. Ko te maharataöea.

U. He aha te maharatanga ?

Ko te abatan ga o te maharatanga.

M. Ko te maiauranga me te pirangi ki nga mea pai tino pono. U. Ko te hea nga mea pai e riro mai nei i te maharatanga ki te tangata ?

M. Na, ki ta te Atua kupu i wakapuakina ra e Haromona, e rangi te maharatanga i nga taonga katoa o te wenua, a ko nga mea pai katoa e riro mai i a ia. U. Kia wakamohiotia tena ? M. Na, ko te maharatanga e ho mai ki te tangata i te matau?anga tikanga ki nga ahua tini tini o nga mea pai, me te pirangí Laha kia tino rapua ratou ; a e ho mai hoki te maharatanga ki te tangata i tetahi matauranga me te tino mataku ki nga mea kino kia wakarerea ai e te tangata. Me pehea te ako o te maharatanga i nga ahua o nga mea pai ?

M, Ko ia tona ako tino pono tuatahi : he mea pai iti nga han-» ganga o tenei ao : ko te Atua pono, ara, ko te kai hanga i te ao, te mea pai nui wakaharahara. Koia kihai te tangata i hanga ai mo nga mea o tenei ao, engari ka hanga ia e te Atua mo te Atua ano, mo te ora tonu. No reirá kia iti te aroha o te tangata ki nga mea o te ao, a kia nui wakaharahara tana aroha ki te Atua, te kai ho mai i nga mea pai katoa.

Ko te Atua te mea tino pai.

AKO TUARUA : he mea pai iti te ora i tenei ao ; ta te mea ahakoa e tini ano nga mea pai i raro nei, na, e tini lioki nga mea kino mo te tinana me te wairua, na, ko nga mate tini ke, ko nga wakatoinga me nga wakawainga o hatana me te hara. Na, e rangi te ora tonu o te rangi mo te tangata ; ko te ora kino kore ia, ko te ora tino pai mutunga kore ; tena ano i reirá nga mea pai wakawairua katoa. Na, i reirá ko te Atua ano, e kaha rawa ano ia ki te tino wakapai ki tona wanau tapu. Koia kia iti te aroha mo tenei ora, a kia nui te aroha mo te ora tonu. Tenei ano, kia tika te mahi mo te ora nei, a kia tino nui hoki te mahi mo te ora tapu i raro nei, kia tika ai te tangata ki te ora tonu o te rangi.

E rangi te ora. onu i te ora i tenei ao.

AKO TUATORU : E rangi te wairua o te tangata i tona tinana : ko te nehu kau te tinana ; ko te ware ia o te wairua, o tira te wairua ko te taonga nui o te tangata9 ara, ko te wairua te rangatira o te tinana. Koia kia iti te aroha o te tangata ki tona tinana ; a kia nui tana aroha ki tona wairua. No reirá ki te mea e tika ana kia kaha te tangata ki te mahi mo te tinana, na, kia nui atu tana kaha, hi te mahi mo te pai o tona wairua ; na, kia nui tona kaha ki te wakarongo ki te ako pono o te Atua, i tona Hahi, kia nui íe kaha ki te inoi ki a ia, ki te wakarite i ana ture katoa, a ki te kite, ma reirá, i te rangatiratanga o te Rangi ? ara, ì tona Hahî pono me ana tikanga katoa. Koia kia nui te G

E rangi te wairua o te tan» gata ì tona tinana.

pirangi mo te tango i nga ritenga tapu o te Hahi, i ana Karakla me ana hakerameta na Hehu Kerito ano i mea.

Ko te Atua te tino matua.

AKO TUAWA: Ko te Atua pono te tino matua, te matua kaha rawa o nga iwi katoa o te ao, na, o te hunga katoa katca : a te hunga katoa ko tana wanau arohatia. Koia nga tangata katoa ko nga tuakana, ko nga teina ranei o te tahi ki te tahi. Mo reirá e tino tika kei mahi kino ratou te tahi ki tetahi ; na, kaua te hangareka, me te manawapa, me te korero teka, me te tahae, me te tutu, me te wawai, ara, kaua nga kino katoa. Engari kia pai te tangata ki te tangata, kia tika ratou tetahi ki tetahi, ara, kia aroha pono tetahi ki tetahi,

Ko te Atua te tino kingi.

AKO TUAīlIMA : ko te Atua te tino kingi ; na, ko ia te kingi o nga kingi, ara, ko te kingi ia o te rangi me te wenua, o nga anahera me nga tangata. Koia te ao ko tona rangatiratanga, ara, nga, iwi katoa me nga rangatira katoa o te wenua, ko te hunga o tona rangatiratanga. No reirá e tino tika kia wakarongo nga iwi me nga rangatira katoa ki a ia hei kingi tino pono, tino pai, tino tika, tino kaha. Koia kia wakarite ai ratou i ana kupu katoa, i ana ture katoa, kia wakapaingia ai ratou e ia.

E rúa alma o liga rangatira i te ao nei.

JS ana hoki e riro ana nga mana tika katoa ki nga rangatira o tenei ao, kia wakarite ai, kia tupato ai ratou ki te pai o nga iwi e arahina nei e ratou. Otira ka rúa ano nga ahua o ona rangatira i raro nei, na, ko nga rangatira e huaina nei ko nga rangatira o te ao ; e tupato ana, a e wakarite ana hoki ratou ki nga mea o te ora maori o nga tangata, kia pai, kia tika ai ; a ko nga rangatira tapu kai wakaako hei tupato, hei wakarite i te karakia, i nga mea o te ora tapu, mo nga tangata katoa, kia haere ai ratou ki te ora tonu o te rangi i te mutunga o tenei ora maori poto. Na reirá ki rúa rangatiratanga ano i raro nei, na, ko te rangatiratanga o te ora maori, me te rangatiratanga o te ora tapu, ara, o te Hahi pono. Ko ia tetahi wakaaro tika mo nga tangata katoa.

Ko te tikanga mo nga rangatira o te ao.

Tenei ano hoki te ture o te Atua mo nga rangatira o te ora maori : kia aroha ratou ki o ratou iwi, a kia aralii ratou i o ratou iwi ki te pai, ki te tikanga o te ora maori. Koia e tino tika ai kia aroha hoki nga iwi ki o ratou rangatira hei matua mo ratou ; a kia ata rongo, kia wakarite hoki te hunga katoa o te iwi ki nga kupu o to ratou rangatira mo te pai o tenei ora maori.

Ko te tikanga mo nga matua.

Tenei ano, e tino tika kia tupato nga matua tañe me nga matua wahine ki te pai o o ratou wanau, o te hunga hoki o o ratou ware ; a kia aroha hoki te wanau, kia ata rongo, kia wakapaí hoki ia ki te matua tañe, ki te matua wahine hei rangatira o te ware, o te kainga, hei kai wakapai i reirá.

Ko te tikanga mo nga rangatira tapo.

Waihoki tenei ano te ture o te Atua ki nga rangatira tapu kai ' wakaako o te Hahi, na, kia tino aroha tapu ratou ki nga akonga katoa ahakoa rangatira, ahakoa ware ; kia tupato, kia wakarite hoki ratou ki nga mea tapu ; ki nga wairua o nga tangata mo te ora tapu, mo te ora tonu e te rangi. Koia e tino tika hoki kia aroha tapu nga akonga katoa ki a ratou hei matua tapu, a kia wakaritea to ratou ako mo te ora tapu. Na, kia penei nga iwi o te ao, ka tino wakaharitia ai ratou ! na, kakotahi ai te ngakau

mo te aroha ki te Atua, te tino matua, ka kotahi ai te wakapono, ka kotahi ai te karakia me te Hahi, a ka wakapaingia ai tatou katoa e te Atua,

AKÛ TUAONO : te tinana o te tangata ko te mea hei nolioanga, hei ware tapu no te Atua ano, ara, no te Wairua Tapu. Koia tupato ra te hunga katoa kei takaratou kingaharao te kikokiko, ara, kei rite to ratou ora ki to nga kararehe.

Ko te tinana te ware o te Atua.

A Ski) TUAWITU ; kia ripeneta te hunga hara ; kei noho i te hara te hunga ngoikore i taka nei ki te kino ; engari wakarerea a ratou kino katoa, a kia tahuri ratou i te hara ki te pai ma nga ritenga tapu o te Hahi, a kia wakaorangia ai ratou, E kaha ravva hoki te Atua ki te wakakahore i nga hara katoa, ahakoa nui rawa, ahakoa tini rawa. N a, e pirangi ana ia ki te tahuritanga o te hunga hara i ana hara ; e kore ia e pai kia tino mate te hunga hara, engari kia ripeneta ia i mua i te matenga rawa kei tino mate ia i te iweri.

Ko te tikanga mo te hunga hara.

O tira kia wakapaingia ake te hunga pai, ara, kia wakatupuria atu, kia wakanuia atu te pai o tona ngakau, a kia nui atu ai, tona utu me tona kororia, i te rangi.

Ko te tikanga ai o te hunga pai,

Tenei ano, kia pirangi te hunga katoa ki te wakarite ki tetahi mahi ; ta te mea ko te mangere te take o nga wakaaro kino, ara, o nga kino katoa.

AKO TUAWARU : rapua tikatia nga mea pai o te Atua, Ko te Atua anake te kai homai i nga mea pai katoa ; kahore tetahi o ana hanganga kotahi e ho mai i nga mea pai katoa. Na, kia kitea hoki nga mea o te ao : ko te ra o te rangi e ho mai i te mar ama me te werawera ki a tatou, heoi ano tana ritenga, Ko te moana e ho mai i nga ika hei kai, heoi ano. Ko te wenua e ho mai ma te mahi o te tangata i nga hua hei kai hoki mo te tangata, heoi ano. Waihoki e tini nga ritenga mahi o nga tanga» ta o te ao kia wakapai ai ratou tetahi ki tetahi ; e kore hoki he tangata kotahi e kaha ki te ho mai i nga mea pai katoa, Ko etalú e mahi ki te wenua ; ko etahi e mahi ki te kakaliu ; ko etalii e mahi ki te hanga ware ; ko etahi e mahi ki te hoko ; koia he ri« tenga ano to tetahi, he ritenga ano to tera, to tera, O tira nga ri tinga mo te wakapai ki te tinana, ki te ora maori kau, ko nga mea pai iti. Na, nga ritenga tapu mo te ora tapu ko nga mea pai nui, Koia te mahi o nga rangatira tapu kai wakaako, te mea tino pai mo te wairua o nga tangata ; ta te mea e tika ana taua mahi kí te ora tonu. Koia etahi ako o te maharatanga. Ko te hunga e matau ki a ia, ka wiwi i te rangatiratanga o te rangi, i nga mea pai katoa. Na Hehu Kerito hoki i mea mai : rapua e koutou te rangatiratanga o te rangi me ana tikanga, a ka tukua mai ai e te Atua ki a koutou te nuinga o nga mea pai mo ta koutou ora : ko ia tetahi kunu tanu ki ta Matiu.

Kia tika te rapunga i nga mea pai.

E nui te pai o te mahi tapu.

AKO TÛAIWA : E noho pono te pono, e noho teka te teka, Ko te witi he witi ano, ko te taru he taru ano, E kore hoki e ahei te tangata te wakatahuri i te witi ki te taru, me te taru ki te witi.

E kore te tan-» gata e aiiei te wakatahuri i te teka ki te pono*

Waihoki e kore te tangata, e ahei te wakatahuri i te pono ki te

teka, me te teka ki te pono, na, ahakoa e aheí ana te tangatá îē wakahe ki te tangata, ahakoa hoki e ahei ana te tangata te ho atu ki te tangata i nga taonga o te ao, kia tangohia ai te teka hei pono, na, e noho pono ake ake te pono, me te teka hoki e noho teka ake ake ki te aroaro o te Atua me nga tangata tika. Koia tupato ra te hunga katoa. Tenei ano nga mea tino pono : he Atua pono ko* tahi ; he Hahi pono kotahi, ko te ara o te ora tonu ia ; me he mea ka wakahekia te tangata e te tangata, a haere ia ki tetahi Hahi Watiia, hei ara o te iweri, na, e kore tana hahi te ara 0 te iweri e huaina ai te Hahi Pono, hei ara o te rangi mona, ahakoa ka ho atu e te kai wakahe ki a ia nga taonga o te ao kia wakaponohia ai tana kupu wakahe, tona Hahi Watiia. Na, ko te haere ki te ora tonu i te taonga kore o te ao, erangi 1 te haere ki te iweri i nga taonga maha o tenei ao. Erangi hoki te rangatiratanga o te Atua i tenei ao katoa. Erangi te akoranga o te ora tapu i nga akoranga mo tenei ora poto. Erangi te wakamohiotanga o te kupu o te Atua, i te pukapuka tapu kau. Koia e rangi te ako o te Hahi nui Katorika Romana ì nga ako hou tini ke, e hara i to te Atua, ahakoa e mea ana te kai wakahe, no te tuhituhinga o te pukapuka tapu tona ako. Na, te pukapuka tapu e kore e matauria tikatia, ko te pepa kau, ko nga rarangi mangumangu, heoi ano ; a te ako o te hahi ko te pukapuka ora, e kore e wakaputaina ketia ai. Koia rapua te pono, rapua te tika, e te wanau ; a no ka kitea te tikanga, tan* gohia te tikanga e te tangata ; puritia te tikanga, a kia mate ia i runga í te tikanga. Mona koia te ora tonu o te Rangi, a te mutunga o tenei ora poto. INOINGA. E hata María, me nga hato Ahere, me nga hato katoa, inoi koutou ki a Hehu Kerito, kia ho mai ia ki ahau i te maharatanga* Erangi moku te maharatanga i nga taonga o te ao.